Tuzatish

Oldingi postda havola berilgan va Aspekt.uz telegram kanaliga joylangan video ayni kunlarda boʻlayotgan oʻqituvchilar attestatsiyasi jarayoniga oid boʻlmagani uchun uzr soʻrayman hamda Pedagog kadrlarga malaka toifalarini berish jarayonini tashkil etish boshqarmasi boshligʻi Sardor Rahimboyevga konstruktiv muloqot uchun minnatdorchilik bildiraman.

Shu bilan birga, oldingi postdagi pedagoglarga murojaat oʻz kuchida qoladi: attestatsiya jarayonlarini ilmiy tahlil qilishga yordam beradigan maʼlumotlaringiz, fikrlaringiz boʻlsa, izoh sifatida yoki aloqa boti orqali yuborishingizni soʻrayman. Shaxsiy maʼlumotlaringiz oshkor qilinmasligi kafolatlanadi.

Aspekt.uz telegram kanali shu kunlarda bo'layotgan pedagoglar attestatsiyasi jarayonidan norozi o'qituvchilar videosini hamda ona tili va adabiyot fani o'qituvchilarining mutasaddi tashkilotlarga murojaatini e'lon qildi. Ilgariroq attestastsiya jarayonida X-variantlar va tanish-bilishchilik haqidagi iddaolar yangragan edi. Bundan oldinroq geografiya fani o'qituvchilari attestatsiya jarayonlaridan ommaviy tarzda norozilik bildirayotgani haqida xabarlar chiqqan edi. Pedagog Shokir Tursun attestatsiya jarayonida ishlatilayotgan test topshiriqlari validligini savol ostiga qo'ymoqda va vazirlik rasmiylarini ochiq debatga chaqirdi.

Bularning hammasi pedagoglar attestatsiyasi tizimida jiddiy muammolar borligi haqida signal bermoqda. Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi attestatsiya jarayoni bilan bog'liq ayrim holatlarga rasmiy munosabat bildirdi. Vazir o'rinbosari Sardor Rajabov tarmoqlarda ko'tarilayotgan muammolarni "hayp" deb atadi. Vazirlikning Pedagog kadrlarga malaka toifalarini berish jarayonini tashkil etish boshqarmasi boshlig‘i Sardor Rahimboyev ham vaziyatga "sizlarga faqat shov-shuv kerak, oʻtolmadimmi demak nimadir notoʻgʻri deyish qulayroq", deya munosabat bildirdi va attestatsiya jarayonidan mamnun o'qituvchilar fikrlarini e'lon qildi. Ya'ni, nazarimda, attestatsiya bilan bog'liq tizimli va fundamental muammolarni xaspo'shlab, attestatsiya jarayoni bilan bog'liq noroziliklarni shunchaki "testdan o'ta olmaganlarning muammosi" sifatida taqdim qilishga harakat qilinmoqda.

Hurmatli ustozlar! Pedagoglar attestatsiyasi va u bilan bog'liq muammolar (attestatsiyaning asl maqsadi, jarayonda ishlatilayotgan test topshiriqlarining sifati, jarayondagi tashkiliy masalalar va hokazo) haqida tahliliy material ustida ishlayapman. Attestatsiyaga kirib chiqqan va fikr bildirmoqchi bo'lgan ustozlardan izohlarda o'z fikrlaringizni qoldirishingizni va / yoki men bilan bog'lanishni iltimos qilaman (qayta aloqa boti orqali xabar yuborishingiz ham mumkin). Siz bergan ma'lumolar faqat tahlil uchun ishlatilishi va shaxsingiz sir saqlanishi kafolatlanadi. Umid qilamanki, birgalikda pedagoglar attestatsiyasi tizimining ilmiy jihatdan to'g'ri yo'lga qo'yilishiga hissa qo'sha olamiz.

Yangi baholash tizimining bekor qilinishi talab qilingan petitsiya koʻrib chiqilishi uchun yetarli ovoz oldi. Ayni paytda petitsiyani qoʻllab ovoz berganlar soni 10400dan oshiq.

"Mening fikrim" portali orqali jamoaviy murojaatlarni koʻrib chiqish tartibi toʻgʻrisidagi Nizomga koʻra, zarur ovozni yigʻgan murojaatlar moderator tomonidan keyingi ish kunidan kechiktirmay vakolatli davlat organiga yuborilishi kerak. Demak, endi moderator murojaatni Oliy Majlisga yoki Vazirlar Mahkamasiga yuborishga majbur.

Ayni paytda murojaatni qoʻllab quvvatlab va unga qarshi ovoz berganlar soni deyarli teng. Lekin bu yerda ikki muhim jihatni hisobga olish kerak. Birinchidan, nizomda qarshi ovozlar hisobga olinishi haqida hech narsa deyilmagan, faqat murojaat vakolatli organ tomonidan koʻrib chiqish uchun yetarli ovoz yigʻishi kerakli aytilgan. Bu murojaat esa kerakli ovozlarni yigʻdi.

Ikkinchidan - eng muhimi - qarshi ovozlar (va yangi baholash tizimini yoqlab qoldirilgan izohlar) majburiy yoʻl bilan yigʻilgan va bu majburlash ortida shunchaki Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining quyi boʻgʻinlari emas, vazirlikning oʻzi turganligini taxmin qilish uchun yetarli asoslar bor, nazarimda. Demak, murojaatni koʻrib chiqayotgan organ bu petitsiya va umuman, yangi baholash tizimi bilan bogʻliq muammolar "tepa"ga yetib bormasligidan qanday manfaat koʻzlanganini ham tahlil qilishi kerak boʻladi. Shunchaki taklif qilinayotgan tizimning baland-pastini oxirigacha oʻrganmasdan, tizim yuzaga keltirgan jiddiy muammolarni ilmiy tahlil qilmasdan davlat rahbariga "tizim yaxshi" deb taqdimot qilib qoʻyilgani uchun endi "uzr, xato qilibmiz" deb tushuntirish berishdan qoʻrquvmi yoki boshqa bizga koʻrinmayotgan sabablar ham bormi? Har qanday holatda ham bu parlament va / yoki hukumat Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi rahbariyati harakatlariga va kompetensiyasiga tegishli baho uchun yetarli asos boʻladi. Menimcha.

(oxiri, boshi bu yerda)

P/s: Ushbu matndagi sintaktik shakl yasovchi qoʻshimchaning sinonimining antonimi ishtirok etgan Chin soʻzining paronimi ega boʻlib kelgan va kesimga bevosita bogʻlangan bogʻlovchisiz qoʻshma gap tarkibidagi sodda gaplar orasiga qanday tinish belgisi qoʻyiladi?
Mana senga savolning jinnisi...

Manba

Tanganing vazirlik rasmiylari ko'rsatishni istamayotgan ikkinchi tomoni:

Attestatsiya nadir?!

Bugun biroz oʻzimga keldim. Yigʻlab-yigʻlab xumoridan chiqdim. Uch oylik qiyinchiliklarning ham zahrini chiqardim. Qaynonamning koʻzlarini "loʻq" qilib, "oʻqigan kelin ..." deganlari, erimning "shu ustozingning ovozi jonimga tegdi,oʻchir telefonni" deb zarda qilishlariga chidab uch oy attestatsiyaga tayyorlandim. Qaysi telegram kanaliga qaramay "ehtimoliy test, tushadigan test, bizda oson, bizda arzon" degan reklamalar. Telegramim yuzlab bunaqa kanallarga toʻlib ketdi. Dunyoda ona tili adabiyot deganlarida maʼlumot ham koʻp ekan, savol ham koʻp ekan. Buni oʻrgansang, bunisi chiqadi, buni oʻrgansang bunisi.
Bitta qoʻshimchaning 10 xil nomi bor. Nomini yodlasang, sinonimi, sinonimining antonimi, antonimining paronimining omonimi. Eh-heee...
Xullas, buni ham epladim.
Maktab?! Maktabni soʻramang. Kun boʻyi dars oʻtasan, darsdan keyin BSB ,ChSB... Falonchining onasining telefonini koʻtarmasang onasi janjal qiladi. Falonchaning sochidan yigiti tortgan, boshqasi uyiga bormagan. Bunga ham chidadim.
Imtihondan bir kun oldin hamma kitobni oʻqib boʻlib tasbeh oʻgirishga tushdim. "Astagʻfirulloh"...
"Imtihon biz uchun bayram" ,deganday attestatsiya kuni ertalab qaynonani tinchit, bolani maktabga, erni ishga joʻnat, tushlikka ovqat qil qilib choyni chala ichib yoʻlga chiqdim. Yoʻl boʻyi tasbeh oʻgirdim. Axir attestatsiyadan 86 ball olsam, 70 foiz ustama. Yomon pul emas. Harna roʻzgʻorga madad. Prezidentimizdan aylanay. Oʻqituvchiga eʼtibor boʻlsa,shunchalik boʻlar-da. Shu joyiga kelganida, tasbehni qattiqroq oʻgirib "astagʻfirulloh" duoga ham aylandi. "Umringiz uzoq boʻlsin".
Attestatsiyaga kirdim. Gerdayib komputerga oʻtirdim. (Eng kuchli ustozda oʻqiganman axir). Testni ochdim. Peshonamni sovuq ter bosdi. Paygʻambarimiz "xor boʻlsin, xor boʻlsin, xor boʻlsin ", deb uch marotaba aytdilar. Sahobalar kimni aytyapsiz deganlarida, "ota-onasining xizmatini qilmaganlar", deb javob berdilar. Ishoning, shakkoklik emas, paygʻambarimiz tirik boʻlganlarida "oʻqituvchiga qiyin test tuzganlar xor boʻlsin" ,deb ming marta aytgan boʻlar edilar.
20 minut ekranga qarab turdim. Zal oʻrtasida turgan suvdan olsam maylimi dedim kuzatuvchiga. Suv olishga ketgan vaqt ham hisoblanar ekan. Suvni olib bir qultum ichdim. Xayolimdan qilgan gunohlarim, savoblarim ,xatolarim oʻtdi. Xudoga nola qildim. Ey Xudo, ozgina bandam degan joying boʻlsa, oʻzing qoʻlla. Bu yogʻi "chimchuq childiriq"...
"Chin" soʻzining kabutar ekanini shu yerda bildim. Kitobning qaysiki burchagida maʼlumot bor, shu yerda bor. Bu kalla oʻlgur qaysini eslab qolsin.
Eganing kesimi, kesimning egasi. E savil bir gapda 9 ta sintaktik shakl yasovchi. Odil Yoqubovning otasi olib bera olmagan muzqaymogʻi, Anbar otinning zamondan kuygani-yu, "Choliqushi"ning maktabi ham qolmagan. Eng hayron qoldirgani Navoiy tirilib kelsa, oʻzi ham eslolmaydigan "Farhod va Shirin"mi, "Saddi Iskandariy" mi farqlab boʻlmaydigan ming misrali dostonning ikki misrasini olib, qaysi dostondan degani yetmaganday, testologning oʻzi ham maʼnosini lugʻatdan zoʻrgʻa topgan soʻzining maʼnosini topish azob boʻldi.
Pastga oʻtsangiz pedagogika. Shu joyiga kelganida ekranda qoʻlini bir xeyli shaklga keltirib "mana olasan 70 foiz ustama" deb turgan vaziramiz Hilola opamgilarning jamolini koʻrganday boʻldim.
Ikki koʻzimni chirt yumib testni yakunlashni bosdim.
"Mana sanga 70 foizli ustama".
Lekin yelkamdan togʻ agʻdarilganday boʻldi. Attestatsiyaga qarz olib toʻlagan pulim, kurslarga toʻlagan pullarim, asablarim, tushlarimda yiqilib tushganlarimni oʻylab qiynalganlarim hammasi tugadi.
Xayolimda uyga borib qotib uxlasam...
Lekin uyga kelib erimning nima boʻldi degan gapidan keyin oʻkirib yigʻlab xumorimdan chiqdim.

Xullas, endi jaydari qilib aytganda "toʻlagan pulim teshib chiqsin" deb oʻtiribman.

(Oxiri quyida)

Darvoqe, suveren davlatga jamoat joylaridagi yozuvlar qaysi tilda bo'lishi kerakligi haqida aql o'rgatmoqchi bo'lgan Lavrov, o'zining boshlig'i bilan bir qatorda, Haagadagi maxsus xalqaro tribunal gumonlanuvchisi hisoblanadi. Munosabatlarda ham gigiyena muhimligini unutmasak yaxshi bo'lardi.

Lavrov suveren davlatga jamoat joylaridagi yozuvlar qaysi tilda bo'lishi kerakligi haqida aql o'rgatgani kelganmi? Deylik, O'zbekiston tashqi ishlar vaziri Rossiyaga borsa va u yerdagi Ikkinchi jahon urushiga bag'ishlangan yodgorliklarda nega o'zbekcha yozuvlar yo'qligi haqida savol bersa, qanday javob olardi? Bunday savol berishga haddi sig'armidi o'zi? Unda nega Lavrovning haddi sig'yapti?

Oldingi postga audio ilova.

Majburlash kampaniyasi davom etmoqda

"Hurmatli direktorlar va direktor oʻrinbosarlari, yangi baholash tizimi boʻyicha hamma qarshi ovoz berganini skrinshot qilib tashlab bersin, iltimos, toʻgʻri tushuninglar, yana hech qayerga chiqib ketmasin".

Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri davlat rahbariga "baholashning xalqaro usullari joriy qilinmoqda" deb taqdimot qilayotgan bir paytda, yangi baholash tizimining bekor qilinishi talab qilingan petitsiyaga qarshi ovoz berishga majburlash kampaniyasi davom etmoqda. Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi "tuyaqush" pozitsiyasiga oʻtib olgan - hech qanday izoh bermaslikni maʼqul koʻrmoqda. Vazirlar mahkamasi nima deydi? Parlament-chi? Nimadir chora koʻradimi? Majburiy yoʻl bilan yigʻilgan qarshi ovozlar ham hisobga olinadimi?

Xabar berishlaricha, Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova davlat rahbariga "maktab taʼlimi sifatini yaxshilash choralari" boʻyicha taqdimot qilgan. Taqdimot haqidagi xabarni va xabarda keltirilgan tizimsiz, uzuq-yuluq "choralar" haqidagi maʼlumotlarni oʻqib, bu choralardan maqsad taʼlim sifatini haqiqatda yaxshilashmi yoki shunchaki oʻzini ishlayotgandek qilib koʻrsatishmi, degan savol tugʻilmasligi mumkin emas. Keling, taklif qilinayotgan va vazirning fikricha, "maktab taʼlimi sifatini yaxshilaydigan" choralarni tahlil qilib koʻraylik.

"Shu munosabat bilan Toshkent davlat pedagogika universitetini transformatsiya qilish va O‘zbekiston Milliy pedagogika universitetini tashkil etish, shuningdek, “Kelajak o‘qituvchilari” loyihasini yo‘lga qo‘yish rejalashtirilmoqda".
Universitetni "transformatsiya" qilish deganda nima nazarda tutmoqda? Shunchaki uning nomini oʻzgartirishmi? Umuman, universitet Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tasarrufidan olinib, Xalq taʼlimi vazirligi tasarrufiga berilgan davrdan beri nimalar oʻzgardi? Oʻzgardimi oʻzi? Masalan, har qanday pedagog bilishi kerak boʻlgan taʼlim nazariyalari, oʻrganish jarayonida inson miyasining qanday ishlashi, oʻrganish jarayonini tashkil qilish, oʻquvchilar koʻnikmalarini baholash boʻyicha fundamental bilimlar universitetda oʻqitiladigan fanlar mazmuniga singdirildimi? Curriculum design, instructional design and materials development, educational policy and leadership singari muhim yoʻnalishlar boʻyicha mutaxassislar tayyorlash yoʻlga qoʻyildimi? Biron bir nufuzli xorijiy oliy taʼlim muassasasi bilan qoʻshma dasturlar ochildimi? Pedagogika, metodika boʻyicha biron bir zamonaviy darslik, manba yaratildimi? Bilishimcha, yoʻq.

Shunday ekan, universitet vazirlik tasarrufiga oʻtgan uch yil davomida biron-bir real ish qilinmagan boʻlsa, taklif qilinayotgan "transformatsiya" universitet nomini oʻzgartirish va "transformatsiya" bahona byudjet mablagʻlarini sovurishdan boshqa qanday real natijalar beradi?

"Ta’lim sifatini baholashning xalqaro usullari joriy etilmoqda. Bu yil PISA xalqaro dasturi doirasida 233 ta maktabning 9 ming nafar 15 yoshli o‘quvchisining bilimi sinovdan o‘tkaziladi".
Tadqiqotda qatnashish uchun Oʻzbekiston byudjetidan yaxshigina mablagʻ sarflanadi, lekin, masalan, Oʻzbekiston qatnashgan PISA natijalari eʼlon qilinganidan beri oʻtgan 1,5 yil davomida vazirlik tadqiqot natijalarini tahlil qildimi? Biron-bir matbuot anjumani oʻtkazib, "muammolarimiz bunday ekan, bularni hal qilish uchun mana bunday strategiya qilamiz" deb soliq toʻlovchilarga tushuntirish berdimi? Tadqiqot koʻrsatib bergan Oʻzbekiston maktablari uchun fundamental muammolarning birontasini hal qildimi? Yoʻq. Bularni qilish u yoqda tursin, hatto Oʻzbekiston milliy hisoboti ham rasman hech qayerda eʼlon qilinmadi-ku. Faqat tadqiqotda yuqori natija koʻrsatgan Singapurning darsliklarini tarjima qilish bir hammamizga maʼlum nashriyotga bir qoʻlli qilib berildi va qaysidir xususiy tashkilot yaratgan onlayn repetitorlik platformasi mahalliylashtirilib, hamma oʻquvchilar bu platformada test yechishga majburlandi, xolos. Boshqa yoʻnalishlarda esa PISA maktab taʼlimi sifatini yaxshilash uchun nimalarni qilishni tavsiya qilsa, oʻsha ishlarning teskarisi qilinmoqda. Shunday ekan, oldingi tadqiqot natijalaridan toʻgʻri xulosalar chiqara olmagan vazirlik bu yilgi tadqiqot natijalaridan xulosa chiqarishiga ishonish qiyin.

"Shulardan kelib chiqib, bolalarga xavfsiz axborot muhitini yaratish, milliy kontentlarni ko‘paytirish, ijodkorlarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi".
Buning qanday amalga oshirilishini tasavvur qilish qiyin. Oddiy darsliklar yaratishni monopoliyadan chiqara olmagan (vaholanki, oʻsha PISA darsliklar borasida tanlov boʻlishi taʼlim sifatiga ijobiy taʼsir qilishini koʻrsatmoqda) vazirlik "milliy kontentlarni ko‘paytirish, ijodkorlarni qo‘llab-quvvatlash" deganda "milliy kontent"ni ham monopollashtirib olmaydimi, degan savol tugʻiladi.

(davomi quyida)

(davomi)

"Avvalroq Islom taraqqiyot banki SmartED dasturi doirasida GPE kompaniyasi bilan hamkorlikda O‘zbekistonda inklyuziv ta’limni rivojlantirish uchun 160,25 million dollar ajratishi xabar qilingan edi".
Shu paytgacha umumiy oʻrta taʼlim uchun xalqaro donorlar mablagʻlariga amalga oshirilgan qaysi loyiha mantiqiy nihoyasiga yetkazilgan? UNICEF ishtirokidagi Milliy oʻquv dasturi loyihasi hozirgi vazir tizimga rahbar boʻlib kelganidan keyin hech qanday izohsiz toʻxtatildi, oxirigacha joriy qilinmagan va baland-pasti tahlil qilinmagan dastur "takomillashtirilib" yotibdi. USAID mablagʻlari hisobidan boshlangʻich sinflar uchun yaratilgan standartlar va darsliklar esa qaysidir tokchalarda chang bosib yotibdi, ularning oʻrnini hech bir tushuntirishsiz psevdo-fin darsliklari egalladi. Izlansa, bunday oxirigacha joriy qilinmagan, yarim yoʻlda "ura ura" qilib boshqa narsaga qarab ketilgan loyihalar koʻplab topiladi. Shunday ekan, bu 160 mln dollarlik loyiha oxiriga yetkazilishiga va samara berishiga ishonasizmi?

Umuman, maqsad toʻgʻri qoʻyilmagan tizimda bunday "choralar" va taqdimotlar samara berishi qiyin. Real natijalar olinishidan koʻra vaqt va mablagʻ havoga sovurilgani qolishi ehtimoli koʻproq. Menimcha.

Majburlash kampaniyasining ortida vazirlik turibdimi?

O'qituvchilar "Mening fikrim" portalida yangi baholash tizimining bekor qilinishini talab qilib joylangan petitsiyaga qarshi ovoz berishga va petitsiya tagida tizimni yoqlab izohlar qoldirishga majburlanayotgani haqida yozgan edim. Aftidan, bu joylardagi o'rta yoki quyi bo'g'in rahbarlarining o'z tashabbusi emas, bevosita vazirlikdan kelayotgan ko'rinadi.

Toshkent viloyati Maktabgacha va maktab ta'limi boshqarmasi guruhidan yuborilgan skrinshotga e'tibor bering. "(Petitsiyaga) qarshi ovoz berib, shu namunadagidek skrinshot qilib tashlab berishingiz so'raladi" deya topshiriq berayotgan shaxsning ism-familiyasi, viloyat boshqarmasining rasmiy telegram kanaliga ishonilsa, boshqarmada sho'ba mudiri bo'lib ishlaydigan shaxsning ism-familiyasi bilan bir xil. "Yangi baholash tizimiga qarshi petitsiya joylanibdi, shunga qarshi ovoz beraylik" degan xabar muallifining ism-familiyasi esa, vazirlikning rasmiy saytiga ishonilsa, vazir Hilola Umarovaning maslahatchisining ism-familiyasi bilan bir xil. Bundan, yangi baholash tizimining bekor qilinishi talab qilingan petitsiyaga qarshi ovoz berishga majburlash kampaniyasining tepasida vazirlikning o'zi turibdi deya olamizmi yoki bu o'xshashliklar tasodifiymi? Vazirlik bunga qanday izoh beradi?

P.S. Yangi baholash tizimi yaratayotgan muammolar haqida va g'ayriilmiyligi haqida oldinroq yozgan edim.

#ilm_fan nima deydi?

Intrinzik (ichki) va ekstrinzik (tashqi) motivatsiya (ragʻbat) tushunchalari haqida eshitmagan pedagog boʻlmasa kerak. Soddaroq qilib aytganda, intrinzik motivatsiya - biron narsani ichki ehtiyoj his qilganimiz uchun bajarish. Masalan, kimdir Hofizning gʻazallarini asliyatda oʻqishni juda ham xohlagani uchun fors tilini oʻrganayapti. Yoki boshqa birov asarning davomida nima boʻlishini bilmasam uxlay olmayman, deb boshlab qoʻygan kitobini kechasi bilan oʻqib chiqyapti. Bular - intrinzik motivatsiyaga misollar.

Ekstrinzik motivatsiya esa tashqaridan mukofot olish yoki jazo olmaslik maqsadida biron ishni qilish. Masalan, yaxshi baho olish, yangi tartib boʻyicha kontraktga tushib qolmaslik, imtihondan yiqilmaslik, ota-onasidan dakki eshitmaslik uchun oʻqish - bular ekstrinzik motivatsiyaga misollar.

Taʼlimda ekstrinzik motivatsiya (ragʻbat yoki jazo) juda koʻp ishlatiladi. Buning tagida oʻrganishga nisbatan bihevoristik qarash yotadi. Bihevoristlarga koʻra, u yoki bu xatti-harakatni "stimul-refleks" zanjiri asosida programmalashtirish mumkin (mashhur "Pavlov iti"ni eslang). Yaʼni, yaxshi baho olish yoki jazo olmaslik uchun oʻqish gʻoyasi negizida "stimul-refleks" zanjiri asosida programmalashtirish yotadi.

Maʼlumki, intrinzik motivatsiya oʻrganish jarayonida kuchliroq rol oʻynaydi. Yaʼni, nimanidir ichki ehtiyoj sezgani uchun oʻrganayotgan oʻquvchi tashqi omil (masalan, baho, mukofot, jazo) sababli oʻrganayotgan oʻquvchidan koʻra samaraliroq oʻrganadi.

Lekin ekstrinzik motivatsiya intrinzik motivatsiyaga qanday taʼsir qiladi? Masalan, oʻquvchini baho yordamida ragʻbatlantirish orqali uning ichki motivatsiyani kuchaytirish mumkinmi?

Qarangki, ekstrinzik motivatsiya intrinzik motivatsiyaga salbiy taʼsir qilishi mumkin ekan. Bu boʻyicha klassik tadqiqot Deci tadqiqoti edi. Talabalar bilan oʻtkazilgan tadqiqot ekstrinzik motivatsiya intrinzik motivatsiyani susaytirishini aniqladi. Deci, Koestner va Ryan meta tahlili ham ekstrinzik motivatsiya intrinzik motivatsiyaga salbiy taʼsir qilishini ("oʻldirishini") tasdiqlagan.

Eʼtibor bersangiz, shu kunlarda Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi oʻqituvchilarni qoʻllab-quvvatlashga majburlayotgan "yangi baholash tizimi" ham ekstrinzik motivatsiyani haddan ziyod kuchaytirish ustiga qurilgan: oʻquvchi oladigan bahoning 90%i imtihonlardan keladi. Bunday vaziyatda - oʻrganish jarayonida intrinzik motivatsiyaning roli minimallashtirilgan holatda oʻquvchilarning baholarni oʻqimasdan (koʻchirib, test javoblarini yodlab va hokazo) yoʻllar bilan olishga harakat qilishlari - tabiiy holat.

Ilmga asoslanmagan har qanday "islohot" foyda emas, zarar keltirishiga bir misol sifatida qabul qilish mumkin buni.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi va / yoki uning quyi boʻgʻinlari gʻirrom oʻyiniga va nihoyat deputatlar ham etibor qaratishni boshlashdi. Nova24 nashrining yozishicha, Xalq demokratik partiyasi deputati Yelena Babenko "Mening fikrim" portalida yangi baholash tizimiga qarshi petitsiyaga qarshi ovoz berishga oʻqituvchilarning majburlanayotganiga eʼtibor qaratgan. Umuman, nafaqat CHSB - BSB, balki maktab taʼlimi tizimida yigʻilib qolgan jiddiy muammolar va bu muammolarning chiroyli taqdimotlar-u "islohotlar" imitatsiyasi bilan xaspoʻshlanayotganiga eʼtibor qaratish payti keldi deb oʻylayman.

Pedagog qadrini avval pedagogning qonunchilik hujjatlarida belgilangan haqqini unga sarsongarchiliklarsiz berishdan boshlash kerakdir balki?

Bir murojaatni eʼlon qilishni iltimos qilishdi. Murojaat Qoraqalpogʻiston Respublikasi ingliz tili oʻqituvchilaridan. Murojaat mazmunidan anglashiladiki, oʻqituvchilarga PQ-5117 qarorning 5-bandi asosida berilishi kerak boʻlgan ustamalar (shu jumladan, C1 darajaga tenglashtirilgan TKT testi uchun ustamalar) toʻlash vazifasi (negadir) hududiy Pedagogik mahorat markaziga yuklangan, lekin oʻqituvchilarning ustama toʻlanishini soʻrab qilinayotgan xatlariga "oʻrganilmoqda" degan otpiska javoblar berilyapti. Quyida oʻqituvchilardan kelgan murojaat qisqartirilgan holda eʼlon qilinmoqda. (Murojaatda oʻqituvchilar konkret mansabdor shaxslar ustidan shikoyat qilishgan, lekin zamon nozik, mansabdor davlat xizmatchilarining koʻngillari undan-da nozik - har qanday tanqidni "shaʼni va ishchanlik obroʻsiga putur yetkazish" deb qabul qilishlari mumkin boʻlgan bir paytda yashayotganimiz uchun konkret ism-familiyalarni keltirmadim. Umid qilamanki, Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi muammo haqida xabar berganlar bilan emas, muammoning oʻzi bilan shugʻullanish imkonini topadi).

Biz, Qoraqalpogʻiston Respublikasi 200dan ortiq ingliz tili oʻqituvchilari nomidan Qoraqalpogʻiston Respublikasi ...ning ma’suliyatsizligi natijasida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 19-maydagi “Oʻzbekiston Respublikasida xorijiy tillarni oʻrganishni ommalashtirish faoliyatini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Qarorida belgilangan til sertifikatini olgan oʻqituvchilarga xarajatlari qaytarib berilmay, bizga ... moddiy va ma’naviy zarar yetkazib kelayotganini ma’lum qilamiz. Qarorga koʻra, oʻrta, oʻrta maxsus va kasb-hunar ta’limi muassasalarining oʻqituvchilariga chet tillar boʻyicha xalqaro (C1) darajadagi sertifikat olish uchun imtihonga sarflangan xarajatlar Davlat byudjetida malaka oshirishga ajratilgan mablagʻlar hisobidan qoplanishi nazarda tutilgan boʻlsa, 2024-yil oktyabridan 2025-yilning aprel oyigacha oraliqda hech bir oʻqituvchiga pul mablagʻlari qaytarib toʻlab berilmayabdi. Markazga har borganimizda bizga jerkib munosabatda boʻlishadi. Shuncha olis tumanlardan xarajat qilib borsak qabulga kiritishmaydi, yoki “sabr qilinglar”, “uylaringizga xat yuboramiz” deb urishib berishadi. Oldinroq topshirgan oʻqituvchilarning hujjatlarini roʻyxatga olingan boʻlishiga qaramay yoʻq qilib yuborilgan. Natijada qayta topshirishga majbur boʻlyabmiz. Ish oʻrinlarimizga yuqorida koʻrsatilgan tartibda xat kelmoqda. Bu xatda toʻlab berish oʻrniga oʻrganib chiqilayotganligi ta’kidlanadi. Biz arizani oʻrganib chiqish uchun emas, xarajatlarimiz qoplab berilishini talab qilib yozgan edik. Sizdan iltimos, bizga chet tillar boʻyicha xalqaro (C1) darajadagi sertifikat olish uchun imtihonga sarflangan xarajatlarimiz va mablagʻlarimizni olishda yordam berishingizni soʻraymiz.

Pedagog qadri haqida, islohotlar haqida koʻp vaʼzlar oʻqiymiz, balki pedagog qadrini shunchaki pedagoglarni sarson qilmasdan, ularga qonunchilikda belgilangan haq-huquqlarini taʼminlab qoʻyishdan boshlarmiz?

Agar lex.uz bazasiga va unda yuklangan qonun matniga ishonilsa, hozir ham shunday - agentlik hozir ham elektron tijorat sohasida biron-bir vakolatga, xususan, elektron tijorat platformalarni bloklash vakolatiga ega emas. Umuman, qonunda elektron tijorat operatorini yoki elektron savdo maydonchasi operatorini bloklash nazarda tutilmagan.

Qonunga rioya qilmayotganlarni "qonunsiz" deyish qachondan beri javobgarlikka sabab boʻladigan boʻldi?

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi va / yoki uning quyi tizimlariga murojaat: "g'irrom o'yin" qilmang!

"Bezor bo'ldik bu tizimdan", deyishmoqda "Mening fikrim" portalida yangi baholash tizimining bekor qilinishini talab qilib joylangan petitsiyaga qarshi ovoz berish va ushbu topshiriqni bajarganligining isbotini taqdim qilishga mahburlanayotgan o'qituvchilar. Pedagoglar portalga kirib, petitsiyaga qarshi ovoz berishga va yangi baholash tizimini yoqlab izohlar qoldirishga majburlanayotgani haqidagi xabarlar bundan ham oldin chiqqan edi. Vazirlik tizim yaratayotgan jiddiy muammolarni tan olishni istamaydigan ko'rinadi: vazir o'rinbosari bilan uchrashuv ham besamar ketgan edi, ota-onalarning turli davlat idoralariga murojaatlari ham vazirlikka ko'rib chiqish uchun yuborilmoqda va vazirlikdan "hammasi zo'r" mazmunidagi "otpiska"lar kelmoqda.

O'qituvchilarga bunday topshiriqlar berish - quyi bo'g'inlardagi rahbarlar tashabbusimi yoki markazdan, vazirlikning o'zidan berilgan topshiriq, hozircha aniq emas. Lekin bir narsa aniq: kim(lar)ningdir o'zidan tepadagi(lar)ga yaxshi ko'rinish istagi, "kreslo"ning qimirlab qolishidan qo'rqish va buning oqibatida muammolarni xaspo'shlash, ko'zbo'yamachilik, qo'l ostidagilarni yolg'onga majburlash, "tepa"ga "hammasi zo'r" qabilidagi soxta taqdimotlar va hisobotlar berish - nafaqat ta'limni, balki har qanday sohani o'ldiradi. Vazirlik va / yoki uning quyi bo'g'inlari uchun "kreslo"dan ko'ra ta'limning kelajagi muhimroq bo'lganda edi - bunday g'irrom yo'lni tanlashmmagan bo'lardi. Menimcha.

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi va / yoki uning quyi tizimlariga murojaat: "g'irrom o'yin" qilmang!

"Bezor bo'lkdik bu tizimdan", deyishmoqda "Mening fikrim" portalida yangi baholash tizimining bekor qilinishini talab qilib joylangan petitsiyaga qarshi ovoz berish va topshiriqni bajarganligining isbotini taqdim qilishga mahburlanayotgan o'qituvchilar. Pedagoglar portalga kirib, petitsiyaga qarshi ovoz berishga va yangi baholash tizimini yoqlab izohlar qoldirishga majburlanayotgani haqidagi xabarlar bundan ham oldin chiqqan edi. Vazirlik tizim yaratayotgan jiddiy muammolarni tan olishni istamaydigan ko'rinadi: vazir o'rinbosari bilan uchrashuv ham besamar ketgan edi, ota-onalarning turli davlat idoralariga murojaatlari ham vazirlikka ko'rib chiqish uchun yuborilmoqda va vazirlikdan "hammasi zo'r" mazmunidagi "otpiska"lar kelmoqda.

O'qituvchilarga bunday topshiriqlar berish - quyi bo

Baʼzan PR teskari samara beradi. Qachon teskari samara berishini tushunish va vaqtida toʻxtashni bilish ham kerak.

Havoga sovuriladigan pullar?

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining xabar berishicha, Oʻzbekiston Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi va Islom taraqqiyot banki oʻrtasida 40 million dollarlik grant shartnomasi imzolandi. Mablagʻ, shu jumladan, "oʻquv dasturlarini takomillashtirish" uchun sarflanadi.

"Yaxshi-ku", deyishga shoshilmang. Oʻzbekistonda shu paytgacha "oʻquv dasturlarini takomillashtirish" uchun ajratilgan mablagʻlar - xoh u davlat byudjetidan ajratilsin, xoh xorijiy donorlar tomonidan - samara berganini eslay olmayman.

Oʻzingiz oʻylab koʻring: prezident farmoni asosida xorijiy tashkilotlar hamkorligida Milliy oʻquv dasturi yaratildi. Bu dastur oxirigacha joriy qilinmasdan, uning samarasi (samarasizligi) haqida biron bir tahlillar olinmasdan Respublika taʼlim markazi "oʻquv dasturlarini takomillashtirish" bilan band, maktablardagi oʻquv dasturlari esa "kasha" boʻlib yotibdi. (Qizigʻi, shunda hozir RTM "takomillashtirayotgan" oʻquv dasturlari bu grant doirasida yana "takomillashtiriladi"mi - vazirlik bunga oydinlik kiritmagan).

AQSH Xalqaro taraqqiyot agentligi bir necha million dollarlik "Oʻzbekiston barkamollik uchun taʼlim" loyihasi doirasida ona tili va matematika fanlaridan boshlangʻich sinflar uchun oʻquv dasturlarini yaratdi, bu oʻquv dasturlari qolib, "fin standartlari asosida" deyilgan, lekin haligacha qaysi oʻquv dasturi asosida yaratilgani mavhum qolayotgan boshlangʻich sinf darsliklari joriy qilindi.

Shunday ekan, Islom taraqqiyot banki granti doirasida "oʻquv dasturlarini takomillashtirish" taʼlim tizimi uchun biron bir samara berishiga ishonasizmi?

Narsalarni oʻz oti bilan atay oladigan kunlarimiz ham kelarmikan?

Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi matbuot kotibi ham oʻzining Telegram kanalida Gubkin nomidagi neft va gaz universiteti Toshkent filialidagi holat yuzasidan munosabat eʼlon qilibdi. Aniqrogʻi, shunchaki filialning munosabatini "forward" qolgan. Munosabatda bitta jumla eʼtiborimni tortdi:

Шунингдек, мурожаатда келтирилган дарс жараёнларидаги “тарғибот ишлари” ҳақидаги маълумотлар асоссиз эканлиги, яъни улар ҳақиқатга тўғри келмаслиги аниқланди.

"Targʻibot ishlari". Eʼtibor bering, bu jumlada nimadir yetishmaydi: "targʻibot ishlari" jumlasidan oldin aniqlovchi. Qanday targʻibor ishlari? Urush, bosqin, tajovuz yoki agressiya singari soʻzlardan qochish uchun ham, garchi jumla grammatik jihatdan aniqlovchini talab qilsa-da, hech qanday aniqlovchi ishlatmasdan, shunchaki "targʻibot ishlari" deyilgandek taassurot qoldiradi. Rossiya universiteti filiali tomonidan bunday harakatni tushunsa boʻladi, lekin suveren davlatning rasmiy idorasi narsalarni oʻz oti bilan atashdan, oqni oq, qorani qora deyishdan qochishi qandaydir gʻalati koʻrinar ekan.

«Мы всех убьём, мы покорим Олимп, падут к утру гиганты и атланты. И я стою, и на моих костях стоит Донецк — сияющий некрополь. Это, конечно, очень здорово звучит».

Gubkin nomidagi neft va gaz universiteti Toshkent filiali darslarda urush tashviqoti olib borilayotgani haqidagi xabarga raddiya bilan chiqibdi. Filial "murojaatda nomi tilga olingan shaxs filial talabalari tarkibida mavjud emasligini" aytib chiqqan. (Rostini aytsam, aniqlanganida hayron qolardim.)

Yuqoridagi iqtibos esa Rossiyaning oʻzida urush tashviqoti oʻrta maktablarga qanday kirib borgani haqidagi materialdan olingan.Xulosa oʻzingizdan.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi oʻqituvchilarni trollikka majburlamoqdami?

Ingliz tili oʻqituvchilari va oʻrganuvchilari uchun moʻljallangan School English Teachers kanali "Mening fikrim" portalida yangi baholash tizimining bekor qilinishini talab qilib joylangan petitsiya ostidagi tizimni yoqlab qoldirilgan bir xil shakldagi izohlarga eʼtibor qaratib, "oʻqituvchilar trollikka majburlanmoqda" degan xulosa bermoqda. Oldinroq oʻqituvchilar portalga kirib, petitsiyaga qarshi ovoz berish va buning dalilini maktab rahbariyatiga taqdim qilishga majburlanayotgani haqida yozgan edim.

Qizigʻi, portalda tizimga qarshi (yaʼni petitsiyani qoʻllab) qoldirilgan izohlarni tahlil qilsangiz, ular har xil, yaʼni yangi baholash tizimiga qarshi boʻlganlar oʻzlari duch kelgan tizim bilan bogʻliq muammolar haqida oʻz fikrlarini qoldirganlar. Yangi baholash tizimini yoqlab (yaʼni petitsiyaga qarshi) qoldirilgan izohlar esa shaklan va mazmunan juda oʻxshash, faqat ayrim jumlalarning tushib qolganligi bilan farq qiladi. Yaʼni, kimdir bir xil shablonni yozib bergan-u, qaysidir izoh qoldiruvchilar ushbu shablonni toʻliq, kimlardir esa shablonni qisman (ayrim jumlalarini tushirib qoldirib) saytga joylashtirganga oʻxshaydi. Umid qilamizki, petitsiyani tahlil qiluvchi tegishli mutasaddilar (agar bundaylar mavjud boʻlsa) nafaqat ovozlar va izohlar soniga, balki izohlar sifati va ularda koʻtarilgan muammolarga ham eʼtibor qaratishadi.

Umuman, Qozogʻistondan koʻr-koʻrona va notoʻgʻri koʻchirilgan bu tizimning muammolari mana bu maqolada tahlil qilingan edi. Vazir oʻrinbosarlaridan biri bilan muammoga yechim topishga urinishlar besamar ketgani haqida ham yozgan edim. Tizim bilan bogʻliq muammolar haqida ota-onalarning Oliy Majlis va Bosh Prokuraturadan tortib Bolalar ombudsmanigacha turli instansiyalarga yuborayotgan murojaatlariga ham shu vazir oʻrinbosari imzosi bilan otpiskalar yuborilib, goʻyoki muammo shu bilan "hal boʻlmoqda". Aftidan, vazirlik rahbariyati eng yuqori doirada "zoʻr" deb taqdimot qilingan tizim bilan bogʻliq real muammolar "tepa"ga yetib borishidan juda xavfsirayotgan, "kreslo"ning qimirlab qolmasligi uchun kerak boʻlsa taʼlim sifatini va oʻquvchilar kelajagini qurbon qilishga tayyor koʻrinadi.

Kecha Rossiyaning Ukrainadagi Sumi shahri markaziga yo‘llagan raketa hujumi oqibatida 30 dan ortiq kishi halok bo‘ldi, 84 kishi jarohatlandi. Bir hafta muqaddam Ukrainaning Krivoy Rog shahriga hujum esa, BMTga koʻra, urush boshlanganidan beri eng koʻp sonli bolalarning oʻldirilishiga sabab boʻlgan edi.

Yuqorida keltirilgan iqtibos esa Gubkin nomidagi neft va gaz universiteti Toshkent filiali talabasidan. U filialdagi aksilukrain, Rossiyaning suveren Ukrainaga qarshi tajovuzini oqlovchi propaganda haqida yozmoqda. Bundan oldin Rossiya Kinematografiya instituti Toshkent filialidagi shunga oʻxshagan propaganda haqida yozishgan edi.

Xabarlarga koʻra, Oʻzbekiston Rossiya OTMlarining xorijdagi filiallari soni boʻyicha yetakchi ekan. Bu filiallarga Oʻzbekiston hududida Oʻzbekiston qonunlariga, xususan, "davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va normalariga asoslangan" tashqi siyosati yuritilishi belgilangan Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga (qarang: 17-modda) zid faoliyat olib bormaslik kerakligi tushuntirilganmi? Bir suveren davlatga qarshi tajovuzni oqlovchi propaganda ertaga boshqa suveren davlatga, masalan, Oʻzbekistonga qarshi qaratilmasligiga kafolat bera olamizmi?

(davomi)

Ya'ni, darslikka material tanlashdagi asosiy mezonlar - tanlangan materialning mazkur fan rivojlantirishi kerak bo'lgan kompetensiyalarni rivojlantirishga yordam berishi, maqsadli (target) auditoriya uchun mos va qiziqali bo'lishi hamda autentiklik (real hayotdagi manbalardan olingan bo'lishi). Shunday ekan, darslikka shartli Mask haqidagi ma'lumotning (matnning) kirishi ham, kirmasligi ham muammo emas.

Suratda - AQSHning Kaliforniya shtatida uchun jamiyatshunoslik (social studies) fani darsliklaridan biriga kiritilgani aytilayotgan Mask haqidagi matn. Men, masalan, matnni aynan shunday shaklda bermagan bo'lardim, nazarimda, bir yoqlama (biased) bo'lib qolgandek. Lekin, umuman olganda, asosiysi - yuqorida yozganimdek, darslik uchun material (matn) tanlashda asosiy mezonlar hisobga olinishi kerak. Gap materialning shartli Mask haqida ekanida bo'lmasligi kerak.

O'zbekiston maktab darsliklarida Ilon Mask haqidagi ma'lumotga ko'zim tushmagan ekan, kekin u haqidagi ma'lumotning kiritilishidan ham, olib tashlanishidan ham katta voqelik yasash shart emas deb o'ylayman. Nima uchunligini tushunish uchun darslik ta'lim jarayonida qanday vazifani bajarishi va darslik uchun material qanday tanlanishi kerakligi haqida bir to'yxtamga kelishimiz kerak.

Ta'lim jarayoni uchta asosiy ustunga quriladi: curriculum (maqsad - nimani, nima uchun o'qitamiz?), pedagogy (vosita - qanday o'qitamiz?) va assessment (natija - maqsadga erishganimizni qanday bilamiz?). Mana shu uch unsur bir-biri bilan uyg'un bo'lsa (constructive alignment) - aniq ta'limiy maqsadlar belgilansa, bu maqsadga olib boruvchi metodik yondashuvlar va vositalar to'g'ri tanlansa hamda baholash bu maqsadlarga qay darajada erishilganini (o'quvchilar ular o'zlashtirishi kerak bo'lgan bilim va ko'nikmalarni qay darajada egallaganini) to'g'ri aniqlab bera olsa, ta'lim jarayoni samarali deyishimiz mumkin.

Darslik bu jarayonda shunchaki maqsadga olib boruvchi vositalardan biri vazifasini bajarishi kerak, aslida. Maqsadga esa turlicha yo'llar bilan borish mumkin. Ta'lim tizimi samarali ishlayotgan davlatlarda yagona darslik yo'qligi haqida ko'p marta yozganman - aynan vositalar xilma-xil bo'lishi mumkinligini tan olish va o'qituvchiga turli vositalardan o'z o'quvchilari uchun mosini tanlashga imkon berish ta'lim jarayoni samarasiga hissa qo'shadigan omillardan biridir. Bizda esa o'qituvchilar darslikni tanlash imkoniyatidan mahrim, shuning uchun ham aksar holarda ular uchun darslik = curriculum. O'qituvchi aksar hollarda vazifasini darslikni o'tish deb biladi, o'quv dasturida belgilangan ko'nikmalarni shakllantirish emas.

Bu holatning o'qibatlaridan (yoki sabablaridan?) biri esa darslikka o'ta siyosiy tus beriladi - darslik hukmron mafkuraning narrativ va propagandalarini singdirish vositalaridan biri sifatida qaraladi. Masalan, Amir Temur "milliy qahramon" deb e'lon qilindimi, darsliklarga uni faqat ijobiy tarafdan ko'rsatuvchi matnlar kiritiladi, uning avlodi Boburni bu hududdan siqib chiqargan Shayboniyxonga esa salbiy bo'yoq berishga harakat qilinadi. (Aslida tarix yoki adabiyot fanlari orqali - u, deylik, Amir Temur mavzusi bo'ladimi, Bobur yoki Shayboniymi, Alisher Navoiymi, farqi yo'q - tanqidiy fikrlash, tahlil qilish ko'nikmalarini rivojlantirish mumkin, lekin tanqidiy fikrlash, tahlil qilishni biladigan avlod bizdagi ta'lim tizimining maqsadimi o'zi? degan savol tug'iladi). Yoki "milliylik" rasmiy propagandaning tayanch nuqtalaridan biri ekan, darsliklardagi illyustratsiyalarda milliy kiyim va / yoki atributdagi (masalan, do'ppi) bolalar chiziladi, vaholanki illyustratsiyalar ham xilma-xillikni (diversity) hurmat qilishga o'rgatishi mumkin edi.

Darslikka uning asl vazifasi - ta'limiy maqsadlarga olib boruvchi vositalardan biri nuqtayi nazaridan qarasak, darslikda, masalan, Amir Temur yoki Shayboniy haqidagi ma'lumotlar qanday berilishi kerak, Murod Nazarov yoki Ilon Mask haqidagi matn kirishi kerakmi yoki yo'q singari savollarga javobni butunlay boshqa rakursdan qidirish kerakligi oydinlashadi. Masalan, Ilon Mask haqidagi matn til (ona tili, chet tili) darsligiga matnni o'qib (yoki tinglab) tushunishga oid kompetensiyalarni rivojlantirish topshiriqlari uchun asos sifatida kiritilishi mumkin. Bunda maqsad - bolaga Maskni o'qitish emas, shu matn orqali matnni tushunishni o'rgatish. Yoki Mask haqidagi matn (keys) iqtisodiyot darsligiga iqtisodiyot yoki biznesga oid qaysidir qonuniyatlarni tahlil qilish topshiriqlari uchun asos sifatida kiritilishi mumkin. Bunda ham maqsad - bolaga Maskni o'qitish emas, shu keys orqali iqtisodiyot yoki biznesga oid qaysidir qonuniyatlarni tahlil qilishni o'rgatish. Maskning o'rniga boshqasi ham bo'lishi mumkin - maqsad u emas.

(davomi quyida)

"При этом министерству важно понимать, что петиция — это не просто жалоба, это индикатор того, что где-то система даёт сбой. Когда тысячи родителей, учителей и детей говорят в унисон, что “так нельзя”, — это сигнал, который нельзя игнорировать.

Реформа ради реформы — это путь в никуда. Образование должно мотивировать, развивать и уважать труд ученика, а не сводиться к одной цифре в СОРе и СОЧе".

"Vazirlik shu narsani tushunishi kerakki, petitsiya - shunchaki shikoyat emas, tizimda nimadir xato ketayotganining koʻrsatkichi", deb yozmoqda vaib.uz nashri. Lekin muammo shundaki, tushunish uchun tushunishni istash kerak, dialog kerak. Vazirlikda esa bunga xohish yoʻq koʻrinadi.

Bir necha oy oldin vazirlik binosida suhbat boʻlgandi. Tizimdan norozi ota-onalar vakillari vazir oʻrinbosarlaridan biriga tizimdagi muammolarni oʻz farzandlari misolida tushuntirishga harakat qilishdi. Men esa "yangi baholash tizimi" yaratayotgan muammolarni ilmiy nuqtayi nazardan tushuntirishga harakat qildim. Maqsad - dialog orqali muammolarga yechim topishga harakat qilish edi. Lekin vazir oʻrinbosarining argumentlarga asosiy javobi "Bu sizning shaxsiy fikringiz, mendagi maʼlumotlar boshqacha" tarzida boʻldi. 4 soatdan ortiq davom etgan uchrashuv hech qanday samara bermadi. Shundan ham, nazarimda, maqsad haqida muayyan xulosalar chiqarish mumkin.

Mana bu guruhda "sixni ham, kabobni ham kuydirmaslik" - agar yangi baholash tizimidan norozi boʻlsangiz, ham maktab rahbariyatini talabini bajarish va oʻz fikringizni bildirish boʻyicha maslahat berishibdi.

Uzr-ku, lekin tizimda ishlaydigan, tizimga qaram boʻlganlarni bunday majburlab, "dislike" yigʻish - gʻirt pastkashlik, kim bu jarayonning tepasida turgan boʻlsa ham.

P.S. Ovozni oʻzgartirib boʻlmas ekan deyishyapti. Shuning uchun agar siz bu tizimga qarshi boʻlsangiz (yaʼni petitsiyani qoʻllasangiz) - fikringizni erkin bildirishini maslahat beraman. Mute va qoʻrqoq pedagog faqat mute va qoʻrqoq avlodni tarbiyalay oladi. Mute va qoʻrqoq boʻlmang.

Muammoni xaspoʻshlash - yechim emas

"1 ta ota ona yangi baholash tizmini qoralab chiqqan ekan, endi bizni majburlab dislike bosishga undashyabdi, bu ne hol?"

Maktablarda joriy qilinayotgan "mezonlarga asoslangan" baholash tizimi yaratayotgan muammolardan va bu muammolarni na vazirlik, va na boshqa idoralar tan olib, hal qilishni istamayotganidan charchagan ota-onalar "Mening fikrim" portaliga ushbu tizimni bekor qilishni soʻrab petitsiya joylashtirishgan edi. Kelayotgan xabarlarga koʻra, pedagoglar portalga kirib, petitsiyaga qarshi ovoz berishga va buni tasdiqlovchi skrinshotlarni maktab maʼmuriyatiga taqdim qilishga majburlanmoqda. Petitsiya ostida tizimni yoqlovchi shablon izohlarga qaraganda, nafaqat "dislike" bosish, balki tizimni oqlab-koʻklab izohlar qoldirish ham tizim xodimlariga majburiyat sifatida yuklangan koʻrinadi. Aftidan, vazirlik taʼlim tizimini besh kunlikka oʻtkazish haqidagi petitsiya kerakli ovoz toʻplab, tegishli idoraga yuborilganidan xavotirga tushgan va shu yoʻl bilan bu petitsiyaning ham kerakli ovozlar toʻplashining oldini olish choralarini qidirayotgan koʻrinadi. Lekin muammo bor ekan - uni tan olish va hal qilish lozim, qoʻl ostidagilarni uni xaspoʻshlashga safarbar qilish emas.

"Vabo paytidagi bazm"?

O'zbekiston hukumatini "ixcham" deya ta'riflash qiyin bo'lsa kerak. Ma'lumotlarga qaraganda, O'zbekistonda naq 70ta davlat boshqaruv organi (vazirliklar, qo'mitalar, agentliklar, inspeksiyalar) mavjud. Ular ichida, masalan, konkret funksiyasi nimadan iborat ekanligi, qaysi sohani boshqarishi (bu soha o'zi davlat tomonidan boshqarilishi kerakmi? degan savol paydo bo'ladi) yoki soliq to'lovchi uchun qanday ijtimoiy qiymat yaratishi mavhumlari ham (madaniyat vazirligi, yoshlar ishlari agentligi, kinematografiya agentligi singari) yetarli. Qolaversa, Administratsiya huzuridagi tashkilotlar va davlat boshqaruvi organi hisoblanmaydigan, soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan har xil davlat va kvazi-davlat idoralari ham talaygina.

Bu tashkilotlar nimalar bilan mashg'ul? Bittasining rahbari o'z teleram-kanalida multfilmlarni anons qilish va yutuq fondi nima hisobidan shakllantirilishi mavhum bo'lgan tanlovlarni kunda-kunda e'lon qilish bilan ovora. Xorijiy saytlardagi reklama materiallari qo'shnilarning e'tiroziga sabab bo'lgan boshqa bir idora agressor davlat bilan birga hujjatli film ishlab, uning propaganda mashinasi tegirmoniga suv quyish niyatida. Konstitutsiyaga zid takliflari bilan tanilgan boshqa bir tashkilot "sun'iy intellekt" yordamida "qahramon obrazi" yaratganini iddao qilmoqda. Yana bir vazirlik xuddi asosiy vazifasini qoyillatib qo'yib, ta'lim sifatini ta'minlab qo'ygan-u boshqa yumushi qolmaganidek tanlovlar-u festivallar bilan band.

Ajoyib, lekin ... multfilmlar-u hujjatli filmlar, tanlovlar-u konkurslar o'zi davlatning, davlat tashkilotining vazifasimi? "Davlat" deb ataladigan strukturaning asl vazifalari nimalardan iborat, soliq to'lovchilar davlat tashkilotlaini moliyalashtirish evaziga nimalarni olishlari kerak?

Mutaxassislarning yozishicha, davlatning (va davlat organlarining) funksiyalarini uch guruhga tasniflash mumkin:

- tartib va himoya (order and protection): fuqarolar huquqlarini himoya qilish, qonunchilikni ta'minlash, muhofaza, tashqi siyosat;

- ijtimoiy rivojlanish (social welfare): ta'lim va sog'liqni saqlash singari ijtimoiy xizmatlar ko'rsatish, ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarga yordam, jamiyat uchun muhim tadqiqotlarni moliyalashtirish;

- iqtisodiy rivojlanish (economic welfare): iqtisodiy regulyatsiya (qoidalar o'rnatish va ularga rioya qilinishini nazorat qilish), tegishli infrastrukturani ta'minlash orqali fuqarolarning iqtisodiy farovonligi uchun sharoitlar yaratish.

Qiziq, yuqoridagi kabi filmlar-u tanlov va festivallar ushbu funksiyalardan qaysilariga kiradi? Fuqarolar xavfsizligiga hissa qo'shadimi? Davlat ko'rsatishi kerak bo'lgan ijtimoiy xizmatlar sifatini oshiradimi? Fuqarolar farovonligiga yordam beradimi? To'g'ri, "ma'naviyat" singari mavhum tushunchalar bilan mablag'larning bunday sarflanishini oqlash mumkindir, lekin real tahlil qilinsa - bular davlat qilishi kerak bo'lgan ishlar emas. Ayniqsa tashqi qarz rekord darajaga yetgan bir sharoitda. Balki, ayrim (aksar) davlat organlari va tashkilotlarning real qiladigan ishi bo'lmasa, tashqi qarzni ko'paytiravermasdan, bunday idoralarni shunchaki yopib qo'ya qolgan ma'quldir?

O'zi, umuman, oshgandan oshib borayotgan qarz evaziga nimalar olayotganimiz haqida biron-bir hisobot berilar? Axir bu qarzni siz-u biz va farzandlarimiz to'laydi-ku?

"Vabo paytidagi bazm"?

O'zbekiston hukumatini "ixcham" deya ta'riflash qiyin bo'lsa kerak. Ma'lumotlarga qaraganda, O'zbekistonda naq 70ta davlat boshqaruv organi (vazirliklar, qo'mitalar, agentliklar, inspeksiyalar) mavjud. Ular ichida, masalan, konkret funksiyasi nimadan iborat ekanligi, qaysi sohani boshqarishi (bu soha o'zi davlat tomonidan boshqarilishi kerakmi? degan savol paydo bo'ladi) yoki soliq to'lovchi uchun qanday ijtimoiy qiymat yaratishi mavhumlari ham (madaniyat vazirligi, yoshlar ishlari agentligi, kinematografiya agentligi singari) yetarli. Qolaversa, Administratsiya huzuridagi tashkilotlar va davlat boshqaruvi organi hisoblanmaydigan, soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan har xil davlat va kvazi-davlat idoralari ham talaygina.

Bu tashkilotlar nimalar bilan mashg'ul? Bittasining rahbari o'z teleram-kanalida multfilmlarni anons qilish va yutuq fondi nima hisobidan shakllantirilishi mavhum bo'lgan tanlovlarni kunda-kunda e'lon qilish bilan ovora. Xorijiy saytlardagi reklama materiallari qo'shnilarning e'tiroziga sabab bo'lgan boshqa bir idora agressor davlat bilan birga hujjatli film ishlab, uning propaganda mashinasi tegirmoniga suv quyish niyatida. Konstitutsiyaga zid takloybarchin bilan tanilgan boshqa bir tashkilot "sun'iy intellekt" yordamida "milliy qahramon" yaratganini iddao qilmoqda. Yana bir vazirlik xuddi asosiy vazifasini qoyillatib qo'yib, ta'lim sifatini ta'minlab qo'ygan-u boshqa yumushi qolmaganidek tanlovlar-u festivallar bilan band.

Ajoyib, lekin ... multfilmlar-u hujjatli filmlar, tanlovlar-u konkurslar o'zi davlatning, davlat tashkilotining vazifasimi? "Davlat" deb ataladigan strukturaning asl vazifalari nimalardan iborat, soliq to'lovchilar davlat tashkilotlaini moliyalashtirish evaziga nimalarni olishlari kerak? Tadqiqotchilarning

"Vatandosh" klubining kechagi muhokamasida koʻtarilgan taqsimlovchi Leviafan hamda oʻzaro tiyib turish mexanizmlari va fuqarolik jamiyatining roli haqida xorijiy tadqiqotchilarning fikrlari:

Markaziy Osiyoda siyosiy partiyalar qattiq nazorat ostida ushlab turiladi va qonun chiqaruvchi organlar shunchaki prezidentlarning qarorlarini tasdiqlab beradi. Ularning (prezidentlarning) ijroiya hokimiyati ustidan nazoratiga esa hech qanday siyosiy oppozitsiya xalal bermaydi. Prezidentlar qanday qilib bunday maqomga erishganini tushunish uchun esa sovet davri merosiga qayta nazar solish lozim boʻladi. Sovet davrining oxirlarida Kommunistik partiya resurslarni taqsimlovchi siyosiy mashina edi va u bu ishni koʻpincha norasmiy kelishuvlar asosida amalga oshirardi. Markaziy Osiyodagi kommunist elitalar Sovet Ittifoqi qulagandan keyin ham iqtisodiyot ustidagi nazoratni saqlab qola oldilar. Partiya endi yoʻq, lekin resurslarni taqsimlaydigan norasmiy strukturalar saqlanib qolgan, bu strukturalarning faoliyati esa noshaffof. Prezidentlar resurslardan foydalanish va daromad olish imkonini beruvchi patronaj tizimlarining tepasida. Kuzatuvchilar bunday tizimlarni tasvirlash uchun koʻpincha "klan" atamasini qoʻllashadi. Bu unchalik ham toʻgʻri emas, chunki klan deganda qarindosh-urugʻchilikka asoslangan anʼanaviy, ibtidoiy birodarlik tushuniladi. Patronaj tizimlari esa qarindoshlik munosabatlari ustiga qurilmaydi. Sodiqlik va itoat evaziga liderlar oʻz mijozlariga davlat mansablaridan shaxsiy boylik orttirish yoʻlida foydalanishda imkon berishadi. Siyosiy iqtisodchilar buni renta izlashning bir shakli deb atashadi. Misol uchun, mansabdorlar oʻz lavozimidan foydalanib tadbirkorlarga oʻlpon solishlari yoki ulardan otkat olishlari mumkin, biroq ular oʻz boyligining bir qismini oʻzlaridan yuqoridagilar bilan boʻlishishlari kerak. Bunday norasmiy tarmoqlar davlat bilan parallel emas, balki unga singib ketgan.

Adib Xolid: "Markaziy Osiyo: Imperiyalar bosqinlaridan hozirgi kungacha boʻlgan yangi tarix" kitobidan

Kun xulosasi

Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan mifologik qarashlarga zid keladigan ilmiy nazariyalarni va fikrlarni tahlil qilib ko'rishni, qarshi argumentlar berishni (agar bo'lsa) emas, shunchaki bu fikrlarni hamda ularni yetkazayotganlarni bloklashni afzal ko'radilar. Go'yoki bu bilan muammo hal. Tushunmaydilarki, bunday harakatlar faqat o'zlarining ojizliklarini tan olgan bo'ladilar, xolos.

(davomi)

Tadqiqotchilarga ko'ra, matnni tushunishda bashorat qilish, matn haqida gipotezalar yaratish va tushunishni monitoring (nazorat) qilish kabi strategiyalar ('think aloud" - "ovoz chiqarib fikrlash") muhim rol o'ynaydi. Masalan, hikoya davomida nima sodir bo'lishi yoki qahramon biron-bir harakatni nima uchun qilayotgani haqida o'ziga-o'zi savollar berib, bu savollarga javob berish va o'qish davomida o'z javoblarining qanchalik to'g'riligini tekshirib ketish, noto'g'ri gipotezalarni to'g'rilab ketish matnni tushunishga yordam beradigan strategiyalardir. Mutolaa davomidagi topshiriqlar aynan shunday "ovoz chiqarib fikrlash"ga yordam beradi.

Aytmoqchimanki, bir narsani inkor qilar ekanmiz, uni noto'g'ri der ekanmiz, "o'zimizga xos - o'zimizga mos" yo'lni tanlar ekanmiz, "nega?" degan savolni ham o'zimizga berishimiz kerak. Inkor qilinayotgan fikr / qarash / yondashuv nima asosiga qurilgan? Uni nega inkor qilyapman? Inkor qilish uchun yetarli dalilim bormi?

Umuman, siyosatda, iqtisodiyotda, ta'limda - har qanday sohada siyosatni belgilar ekanmiz, qarorlar qabul qilar ekanmiz, nimanidir "takomillashtirar" ekanmiz, kim(lar)ningdir - u qanchalik "katta" odam, "avtoritet" bo'lmasin - subyektiv qarashlari va fikrlariga emas, ilm-fan nima deyishiga qarash kerak. Chunki, ko'ib turganimizdek, ba'zan "katta"larning fikrlari ham g'ayriilmiy chiqib qolishi mumkin. Ayniqsa bizning kontekstda.

Ilm-fan, mifologiya va ta'lim

"Jamiyat sifatida mifologik dunyoqarash vakilimiz. Hamma hodisalarni g‘ayritabiiy hodisalar bilan izohlashga intilamiz".

Psixolingvist, filologiya fanlari nomzodi Iroda Azimovaning ushbu fikrlarini kengroq kontekstga tadbiq qiladigan bo'lsak, biz voqea-hodisalarni anglashda ko'proq o'zimiz uchun o'zimiz o'ylab topgan tushuntirishlarga tayanamiz, hatto ilm-fan va tajriba bu tushuntirishlarni inkor qilsa ham. Chaqaloqning ensa qismidagi soch to‘kilishini hasipga bog'lash-ku, nisbatan bezarar ko'rinishi mumkin, lekin achinarlisi, ko'p hollarda bunday g'ayrilimiy fikrlash asosida siyosat yuritiladi, muhim qarorlar qabul qilinadi, davlat, millat va jamiyat taqdiri hal qilinadi. Masalan, tadqiqotlar "tracking" - o'quvchilarni qobiliyatiga qarab ajratib o'qitish kutilgan samara bermaydi deydi, biz esa o'quvchilarni "tanlangan elita" va "qora xalq"qa bo'lishda davom etamiz, chunki shunday qilinsa ta'lim "samaraliroq" bo'lishiga ishonamiz . Yoki iqtisodchilar davlatning iqtisodiyotga aralashuvi, u har qancha xayrli maqsadlarni ko'zlamasin, teskari oqibatlarga olib keladi deb bong urishadi - davlat esa iqtisodiyotga aralashaverishdan, turli to'siqlar yaratishdan qo'ymaydi.

Eng qizig'i, bunday "mifologik dunyoqarash" ko'p hollarda ilm-fan vakillari - olimlarga ham xos. Ayrim olimlarimiz o'zlari uchun o'zlari o'ylab topgan "haqiqatlar"ga ishonishadi, ilm-fandagi tadqiqotlar bu "haqiqatlar"ga zid bo'lsa ham.

Masalan, maktabda adabiyot o'qitishdagi yondashuvlarni ko'rib chiqaylik. 2022-yilda yaratilgan adabiyot darsliklarida matn bilan ishlash uch bosqichda tashkil qilingan edi: mutolaadan oldingi topshiriqlar, mutolaa davomidagi topshiriqlar va mutolaadan keyingi topshiriqlar. Bunda har bir bosqichdagi topshiriqlarning o'z vazifasi bor. Yaqinda ayrim olimlar mutolaa davomidagi topshiriqlar "metodik jihatdan samarasiz" ekanini iddao qilib chiqishdi va shuning uchun 2024-yilda yaratilgan 5-sinf "Adabiyot" darsligida bunday topshiriqlardan voz kechilgani aytildi. Mutolaa davomidagi topshiriqlar nima uchun "metodik jihatdan samarasiz" ekani asoslanmadi.

Keling, mutolaa (matn bilan ishlash, matnni tushunish) jarayonining ilmiy asoslarini ko'rib chiqaylik. (Qizig'i, shu paytgacha adabiyot o'qitish metodikasi bo'yicha chop qilingan aksar darslik va qo'llanmalarda matnni o'qish (mutolaa) jarayonining ilmiy tahlilini ko'rmaysiz. Inson miyasi matnni qanday qabul qiladi? Matnni tushunish (comprehension) qanday jarayonlarga asoslanadi? Vaholanki, adabiyot darslarida o'quvchilar asosan matn bilan ishlar ekan, adabiyotni o'qitishda matn bilan ishlash bo'yicha ilmiy nazariyalar hisobga olinishi kerak emasmi?)

Dinamik matnni tushunish (Dynamic Text Comprehension - DTC) modeliga ko'ra, o'quvchi matnni birdaniga qabul qilmaydi. Bu jarayon sikllardan iborat: har safar matnning bir qismi o'qilganda matndan olingan ma'lumot va o'quvchining oldingi bilimlari asosida o'quvchi miyasida ma'lum bir "kartina" shakllanadi. Mutolaa davomida bu "kartina" muttasil yangilanib boradi: o'quvchi matnni o'qishda davom etar ekan, olgan ma'lumotlari asosida miyasidagi "kartina"ni to'g'rilab ketadi. Matnni tushunishning konstruktiv-integratsion modeliga ko'ra ham matnni tushunish matn hamda o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi o'rtasidagi muttasil aloqaga asoslanadi: matnni o'qish davomida xulosalar (inferences) qilinadi, matnning miyadagi tasviri (mental representation) hosil bo'ladi va kontekstga bog'liq bo'lmagan (kontekst asosida noto'g'ri bo'lgan) tasvirlar zaiflashadi. O'qish davomidagi topshiriqlar miyada kechayotgan mana shu "ko'rinmas" jarayonlarni yuzaga chiqarishga yordam beradi. (E'tibor bering: har qanday holda ham o'quvchining oldingi bilimi va tajribasi matnni tushunish uchun muhim, "takomillashtirilayotgan" dasturlar va darsliklarda bu muhim tamoyil hisobga olinmagani haqida oldinroq yozgan edim).

(davomi quyida)

"Jamiyat sifatida mifologik dunyoqarash vakilimiz. Hamma hodisalarni g‘ayritabiiy hodisalar bilan izohlashga intilamiz".

Psixolingvist, filologiya fanlari nomzodi Iroda Azimovaning ushbu fikrlarini kengroq kontekstga tadbiq qiladigan bo'lsak, biz voqea-hodisalarni anglashda ko'proq o'zimiz uchun o'zimiz o'ylab topgan tushuntirishlarga ishonamiz, hatto ilm-fan, tajriba bu tushuntirishlarni inkor qilsa ham. Achinarlisi, bunday tadqiqotlar "tracking" - o'quvchilarni qobiliyatiga qarab ajratib o'qitish kutilgan samara bermaydi, deydi, biz esa tanlangan"

Eng qizig'i, bunday "mifologik dunyoqarash"

"Mening fikrim" portalida (bir paytlar prezident tashabbusi bilan ishga tushirilgan va "demokratiyaning ilg‘or mexanizmi" deya ta'riflangan mazkur portal hali ham "tirik" ekan) ta'limga oid ikkita petitsiya joylanibdi.

Mazkur petitsiyalardan biri ta'lim tizimini to'liq besh kunlik o'qish va ish rejimiga o'tkazish haqida bo'lib, uni shu paytgacha 8600dan oshiq foydalanuvchi qo'llab-quvvatlagan. Qizig'i, bunday tashabbus oldin ham ilgari surilgan edi. Ayrim faollar "elita" uchun mo'ljallangan maktablar (masalan, Prezident maktablari) allaqachon besh kunlik rejimda bo'lgan bir sharoitda (bu maktablar avval-boshdan besh kunlik tizimda edi, aybi - qo'lida O'zbekiston pasporti bo'lgan o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan oyliklar-u imtiyozlar evaziga ishga jalb qilingan xorijlikliklarni haftasiga 6 kun ishlataman deb ko'ring-chi?) "qora xalq" uchun mo'ljallangan maktablar 5 kunlikka o'tkazilsa, yoppasiga 3 smenada o'qishga majbur bo'lishidan xavotir bildirishgan. Bunday xavotirlarni tushunsa bo'ladi, lekin 5 kunlikka o'tish o'quv dasturlarini optimallashtirish, o'quvchi va o'qituvchilar yuklamasini kamaytirish evaziga ham amalga oshirilishi mumkin. Ko'p ishlash (o'qish) har doim ham samarali / sifatli ishlash (o'qish) degani emas - O'zbekiston ta'lim tizimi buning yaqqol isboti. O'zi dunyo to'rt kunlik ish haftasini muhokama qilayotgan va ayrim davlatlar buni amaliyotga tadbiq qilayotgan bir paytda biz "besh kunmi yoki olti kun?" deya bahslashimiz, ochig'i, qandaydir erish tuyuladi.

Ikkinchi petitsiya esa "yangi" baholash tizimidan voz kechish haqida. Umuman, Qozog'istondan ko'chirilgan (shunda ham noto'g'ri ko'chirilgan) mazkur baholash tizimining ta'lim oluvchilar va ta'lim beruvchilarga salbiy ta'siri haqida ko'p yozildi, gapirildi. Lekin muammoni tan olish va yechish o'rniga qonunchilik hujjatlarini mazkur tizimga moslashtirish boshlandi. Qiziq yondashuv: oldin tizim joriy qilinadi, keyin normatuv hujjatlar bu tizimga "podgon" qilinadi. Lekin hujjatlar "podgon" qilingani bilan muammo muammoligicha qoladi - "yangi" deyilayotgan baholash tizimi o'qituvchining ham, o'quvchining ham ishga, o'qishga bo'lgan munosabatiga jiddiy salbiy ta'sir qiladi va ta'limga katta zarar yetkazadi.

Har ikkala petitsiya ham qo'llab-quvvatlashga arziydi, lekin qizig'i, bu petitsiyalarni o'zi kimdir ko'radimi? "Mening fikrim" -xalq, jamoatchilik fikri bilan "tepa"da qiziqmay qo'yishganiga ancha bo'ldi shekilli?

Ha, maqsad faqat oʻzini "ishlayotgandek" qilib koʻrsatish boʻlib qolgandek. Yoki "mendan keyin suv bosmaydimi" tamoyilini shior qilib olishganmi, bilmadim.

Mana, ijtimoiy tarmoqlarda vazirlikning yana bir "islohoti" haqida yozishmoqda. Bu "islohot" uchun hatto byudjetdan yaxshigina pul ham ajratib olingandi, adashmasam. (Qiziq, bu pullar shu toʻgaraklarni oʻtayotgan oʻqituvchilarga yetib borayotganmikan? Bu pullarning taqdiri ham darsliklarga ajratilgan pullar taqdiri singari emasmi ishqilib?)

Qoʻrqamanki, vazirning "islohotlar"i toʻxtatilmasa, uning Oʻzbekiston taʼlim tizimiga yetkazayotgan zararidan oʻnglanish uchun bir necha avlod umri kamlik qiladi. Lekin bu "islohotlar"ni toʻxtatishga na oʻlik parlamentda va na boshqalarda xohish-istak yoʻq shekilli. Chunki, toʻgʻri aytyapsiz, ularning farzandlari, yaqinlari oʻsha abgor maktablarda oʻqishmaydi - ular muammoni oʻz tanasida his qilmaydi.

Bilasizmi, Dilshoda, meni anchadan beri bir savol qiynaydi.

Vazir va uning jamoasi "tepa"ga "islohot" deya taqdimot qilinayotganlari (nafaqat bugungisi - umumiy oʻrta taʼlimni yanada taqabalashtirish taklifi, balki "oʻquv dasturlarini takomillashtirish"dan tortib pala-partish darsliklargacha, "yangi baholash tizimi"dan tortib oʻqituvchilar testlarigacha) taʼlim uchun nechogʻli zararli, gʻayriilmiy tashabbuslar ekanligini tushunmaydimi? Yoki tushunadi-yu, farqi yoʻqmi? Yoki maqsad - haqiqatdan ham taʼlimni imkoni boricha degradatsiyada ushlab turishmi? Axir har uchala holatda ham bu - millat kelajagiga zarba emasmi?

Davomi

This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .

Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility. Access to quality education is a critical factor in enabling individuals from disadvantaged backgrounds to improve their socioeconomic standing . Students attending well-funded elite schools gain substantial advantages that are simply not available to their peers in underfunded institutions, further widening the gap in opportunities and making it more challenging for those from less privileged backgrounds to climb the socioeconomic ladder . The existing correlation between family income and access to high-quality education is often amplified by these funding disparities .

The concentration of resources in a limited number of elite schools, while the majority struggle with inadequate funding, establishes an uneven playing field from the outset. This disparity restricts the potential of students in underfunded schools, irrespective of their innate abilities, and reinforces patterns of poverty and limited opportunity. The advantages enjoyed by students in elite settings, such as superior instruction, enriched programs, and valuable networks, tend to accumulate over time, leading to greater access to prestigious higher education institutions and more advantageous positions in the labor market. This dynamic further entrenches existing social stratification, making upward mobility significantly more difficult for a large segment of the population.

Prioritizing government funding towards a small number of elite schools while the majority of schools remain underfinanced can have significant negative long-term economic consequences for the nation. Underfunding the majority of educational institutions can result in an overall less skilled workforce, as a substantial portion of the population may not receive the high-quality education necessary to compete effectively in a modern, knowledge-based economy . While focusing resources on a select group of elite students might produce highly skilled individuals, it could neglect the crucial development of skills and competencies in the broader population, potentially hindering overall economic growth and innovation .

This disparity in educational opportunities can also exacerbate existing income inequality. Students who attend well-funded schools often have better job prospects and higher earning potential compared to those from underfunded schools, contributing to a widening of the income gap . A less skilled workforce coupled with greater income disparities can have detrimental effects on long-term economic stability and social cohesion .

Furthermore, underfunded schools may struggle to adequately prepare students for the demands of the workforce, potentially leading to an increased need for remedial training programs and greater reliance on social safety nets in the future . Economic downturns can further intensify the problems of inadequate funding, leading to long-lasting negative repercussions for both students and the nation's economic well-being .

While investments in elite institutions might yield benefits for a limited segment of the population, neglecting the educational needs of the majority can undermine the development of a robust and widely skilled workforce, which is essential for sustained economic prosperity. The resulting increase in income inequality can also lead to social instability and reduced overall economic activity. The long-term costs associated with addressing the consequences of inadequate education across a large segment of the population may ultimately outweigh any perceived advantages of concentrating resources solely in elite schools.

Juda qisqa qilib aytganda, maktablarning asosiy qismidan mablagʻlarni qisib, bir hovuch "elita" maktablarga yoʻnaltirish - oʻzini oqlamaydigan siyosat, deyapti sunʼiy intellekt.

Nahotki sunʼiy intellekt tushungan narsani tabiiy intellekt tushunishi qiyin boʻlsa?

Savol:

What are possible effects of a government spending money on elite schools that cater for a very small number of children while large majority of schools are underfinanced?

Sunʼiy intellektning javobi:

This report examines the multifaceted effects of government funding policies that prioritize a limited number of elite schools while a significant majority of educational institutions face underfinancing. The analysis reveals that such policies, while potentially offering enhanced resources and opportunities for a select group of students, can simultaneously engender detrimental consequences for the broader education system. The concentration of funding in elite schools may lead to improved outcomes for their students, yet it risks exacerbating inequalities, limiting social mobility, and hindering the development of a skilled workforce across the nation. Ultimately, the evidence suggests that a more equitable distribution of government investment in education is crucial for fostering both individual success and overall societal well-being.


The prioritization of funding for elite schools can have significant negative impacts on the majority of educational institutions that face chronic underfinancing. One of the most immediate consequences is resource scarcity, where underfunded schools struggle with shortages of essential materials such as up-to-date textbooks, functional technology, and even basic classroom supplies . These schools may also suffer from deteriorating facilities, including issues like overcrowding, inadequate maintenance, and unsafe conditions that hinder the learning environment .

Another critical challenge faced by underfinanced schools is teacher shortages. Lower salaries and less attractive working conditions often make it difficult for these schools to attract and retain highly qualified teachers . This can lead to higher teacher turnover rates, resulting in a less stable educational environment and a greater proportion of less experienced educators in the classroom .

The limitations in educational quality in underfunded schools are multifaceted. Larger class sizes are often the norm, which reduces the amount of individual attention teachers can provide to each student . These schools may also offer fewer specialized academic programs and extracurricular activities, thereby limiting students' opportunities for enrichment and the exploration of diverse interests . Consequently, students in underfunded schools may experience lower overall academic outcomes, including lower standardized test scores, reduced graduation rates, and diminished college eligibility . Furthermore, underfinanced schools often have limited access to crucial support services such as guidance counselors, school nurses, and mental health professionals, which are essential for addressing the holistic needs of students .

The inadequate funding of the majority of schools creates a systemic disadvantage for the students they serve. This lack of resources, qualified educators, and enriching opportunities directly impacts the quality of education students receive and can have long-lasting negative consequences on their academic progress and future success. The scarcity of support services further compounds these challenges, particularly for students facing difficulties outside the classroom, creating significant barriers to their educational attainment.

The disparity in government funding between elite schools and the underfinanced majority has profound implications for educational equity and social mobility within the country. These funding disparities directly contribute to unequal educational opportunities, often based on socioeconomic status and geographic location . Students in underfunded schools, which are frequently located in low-income communities and serve predominantly minority populations, are disproportionately affected by this unequal distribution of resources .

Davomi quyida

ations, and expenditures are transparent and accountable to the public, allowing for greater scrutiny and informed advocacy for equitable resource distribution.
* Learn from International Best Practices: Conduct thorough research into the education funding models and policies of countries with demonstrably more equitable educational outcomes, such as Finland and Sweden, and adapt successful strategies to the national context.
* Address the Root Causes of Educational Inequality: Recognize that disparities in educational outcomes are often intertwined with broader social and economic inequalities, and implement comprehensive policies that address these underlying systemic issues.
* Regularly Evaluate and Reform Funding Policies: Establish mechanisms for the ongoing evaluation of education funding policies and their impact on student outcomes and equity, with a commitment to making necessary reforms to ensure a fair and effective education system for all learners.

and communities who feel that their children are not receiving the quality education they deserve. Significant inequalities in educational opportunities can also contribute to political instability and social unrest, as marginalized groups may feel excluded and lack pathways for advancement .
An unequal education system can also undermine fundamental democratic values by potentially creating a less informed and engaged citizenry. When a large portion of the population lacks access to quality education, their ability to participate fully and effectively in the democratic process may be compromised . Additionally, concentrating resources in elite schools, which are often located in specific geographic areas, can contribute to a "brain drain" from underfunded regions, further exacerbating existing regional disparities .
The act of heavily investing in the education of a select few while neglecting the needs of the majority can foster a sense of injustice and inequality within society. This can lead to a breakdown of social cohesion and potentially fuel political polarization. Moreover, a system that does not provide equitable educational opportunities for all its citizens may fail to cultivate a well-informed and civically engaged populace, which is essential for the health and vitality of a democratic society.
XI. Conclusion: Reaffirming the Importance of Equitable Education Funding
The analysis presented in this report underscores the critical trade-offs inherent in government funding policies that prioritize a small number of elite schools at the expense of the broader education system. While such policies may offer enhanced benefits to a select group of students, they simultaneously pose significant risks to educational equity, social mobility, and the overall quality of the nation's workforce. The evidence strongly suggests that concentrating resources in a limited number of institutions can exacerbate existing inequalities, hinder the potential of a large segment of the student population, and ultimately undermine long-term economic prosperity and social cohesion.
The findings highlight the importance of shifting towards more equitable models of government investment in education. Ensuring that all students, regardless of their socioeconomic background or geographic location, have access to adequate resources, qualified educators, and enriching opportunities is paramount for fostering both individual success and the collective well-being of society. Maintaining significant funding disparities carries substantial social and political risks, potentially eroding public trust, exacerbating social divisions, and undermining the foundations of a democratic society.
XII. Recommendations: Towards a More Equitable Education System
To foster a more equitable and effective education system, the following recommendations should be considered:
* Implement Needs-Based and Weighted Funding Formulas: Transition to funding models that allocate resources based on the specific needs of students, including factors such as poverty, language proficiency, and disability, rather than solely on enrollment or local property wealth.
* Increase Federal Investment in Education: Strengthen the federal government's role in funding K-12 and higher education to establish a more equitable baseline of resources for all institutions and reduce the reliance on disparate state and local funding mechanisms.
* Invest in Early Childhood Education: Expand access to high-quality, affordable early childhood education programs to provide a strong and equitable foundation for all children, recognizing the critical impact of early learning on future academic success.
* Support Teacher Recruitment and Retention in Underfunded Schools: Implement targeted initiatives to attract and retain highly qualified teachers in low-income and underserved areas, such as loan forgiveness programs, signing bonuses, and enhanced professional development opportunities.
* Promote Transparency and Accountability in School Funding: Ensure that school funding formulas, budget alloc

g systems that disproportionately benefit a select few, these models aim to create a more level playing field and foster better educational outcomes for all students, regardless of their socioeconomic background or geographic location.
IX. Search for Case Studies or Examples of Countries That Have Implemented Similar Policies and Analyze Their Observed Effects on the Education System and Society
Examining international case studies provides valuable insights into the effects of different education funding policies on equity and societal outcomes. Countries such as Finland, Latvia, Poland, and Sweden are frequently cited as having some of the most equitable education systems within the OECD . A common characteristic of these nations is the strong role of central government funding in their school systems, which helps to mitigate disparities based on local wealth . Analyzing the specific policies and the resulting educational outcomes in these countries can offer valuable lessons for potential reforms in other contexts.
Conversely, countries like Australia, Slovakia, and New Zealand have been identified as having more unequal education systems . Investigating their funding models and the resulting disparities could illuminate the potential drawbacks of policies that allow for significant variations in funding based on factors like school type or local resources.
China's experience with "super schools," which concentrate exceptional resources and talented students, illustrates a potential consequence of prioritizing elite institutions, as this can exacerbate inequalities within the system . The implementation of Elite School Groups (ESGs) in China, which aims to pair high-performing schools with weaker ones to share resources, represents an effort to address these disparities, although the effectiveness and long-term impact of these initiatives are still being evaluated .
The United States itself serves as a significant case study of the effects of educational funding inequality. The considerable disparities in school funding across different states and even within states, where wealthier districts often spend many times more than poorer ones, have been linked to various social and economic challenges . Sweden's educational trajectory is also noteworthy. Despite facing concerns about declining academic quality in the past, the country is now recognized as having one of the most equitable education systems in the OECD, highlighting the potential for policy interventions to positively impact equity over time .
The international landscape reveals a range of approaches to education funding, each with its own set of consequences for equity and student achievement. Nations that have adopted more centralized and needs-based funding models tend to demonstrate greater equity in their educational outcomes. In contrast, countries where significant funding variations are permitted, whether based on local wealth or school type, often experience wider disparities in educational opportunities and results. These case studies underscore the importance of carefully considering the design and implementation of education funding policies to promote equitable outcomes for all students.
X. Consider the Potential Social and Political Ramifications of Prioritizing a Small Number of Elite Schools Over the General Education System
Prioritizing government funding for a small number of elite schools over the general education system carries significant potential social and political ramifications. Such a policy can exacerbate social stratification by creating a two-tiered education system, where a privileged few receive superior educational opportunities while the majority are left with under-resourced schools . This can lead to increased social divisions and limit opportunities for upward mobility for a large segment of the population.
Furthermore, the underfunding of the majority of public schools while a select few receive substantial support can erode public trust in the education system as a whole . This can lead to dissatisfaction among parents

ents to select educational environments that best suit their children's needs, including private or elite institutions . Proponents of this view argue that parents, as taxpayers, have a right to direct their education tax dollars to the schools of their choosing . Furthermore, some believe that funding parity across different school types ensures that parents are not financially disadvantaged for selecting a particular educational option .
Another argument posits that supporting elite schools, often through voucher programs or direct funding, fosters competition within the education sector, thereby incentivizing all schools, including public ones, to enhance their offerings and improve overall educational quality . The belief is that public schools will be compelled to offer better academic programs and safer learning environments to attract and retain students in a more competitive educational marketplace . It is also argued that school choice mechanisms, facilitated by funding elite schools, can help to address racial and other forms of segregation by providing low-income students with opportunities to attend schools in more diverse or higher-performing areas . Empirical evidence is sometimes cited to support the claim that school choice programs can lead to more integrated schools .
Moreover, government funding of elite schools is sometimes defended on the grounds that it provides a pathway to a better education for students trapped in underperforming public schools . Voucher programs, for instance, are presented as a means to offer students in failing schools access to potentially more effective educational environments, which may lead to improved graduation rates . In the realm of higher education, a significant portion of government funding directed towards elite universities is often linked to research grants . This funding is argued to be essential for supporting national innovation, fostering scientific advancements, and enhancing the country's overall prestige in research and development . Elite institutions are also historically viewed as crucial for cultivating the next generation of leaders across various sectors of society . The argument is that investing in these high-quality institutions enables them to attract talented students and faculty, ultimately benefiting the nation through the development of highly skilled individuals who will contribute to its future success.
The arguments in favor of funding elite schools frequently emphasize the importance of individual liberty in educational decision-making and the potential for market-driven improvements within the education system. However, these perspectives often do not fully account for the inherent inequalities that exist within society and the potential for such policies to widen the achievement gap. The premise of equal choice can be undermined by disparities in access to information and resources among families of different socioeconomic backgrounds. Similarly, the notion that competition will universally elevate the quality of all schools may be overly optimistic, particularly when the public education system as a whole suffers from inadequate funding. A focus primarily on individual benefits can sometimes overshadow the collective responsibility to ensure that all citizens have access to a high-quality education, which is a cornerstone of a thriving and equitable society.
IV. Potential Benefits for the Students Attending These Elite Schools
Students who attend elite schools often benefit from a range of improved resources that contribute to a more enriching and effective learning experience. Smaller class sizes are a common feature, allowing teachers to provide more individualized attention to each student, fostering deeper engagement and catering to diverse learning styles . These schools frequently boast access to state-of-the-art facilities, including advanced laboratories, well-equipped libraries, and modern athletic complexes, along with cutting-edge technology integrated into the curriculum and better learning materials . Moreover, elite scho

ols often attract and retain more experienced and highly qualified teachers, who may benefit from more competitive salaries and more supportive working conditions, ultimately leading to enhanced instruction .
In addition to superior resources, elite schools typically offer a variety of specialized programs designed to cater to a wide range of academic interests and talents. This can include a broader selection of academic courses, with opportunities for advanced placement studies and specialized electives that may not be available in underfunded schools . Furthermore, these institutions often provide enhanced extracurricular activities in areas such as arts, sports, debate, and community service, supported by better funding and facilities, allowing students to explore their interests and develop well-rounded skills .
The advantages conferred by attending elite schools often extend to enhanced future opportunities for their graduates. These students typically experience higher graduation rates and are better prepared for the rigors of college due to the demanding academic environment and ample resources . The strong alumni networks associated with many elite schools can provide valuable connections and support for future career endeavors . Moreover, graduates of elite high schools are often more likely to gain admission to highly selective colleges and universities, which can serve as crucial gateways to leadership positions and more lucrative career paths . Beyond academics, the environment of elite schools often fosters the development of important life skills, such as critical thinking, problem-solving, and communication, alongside a strong sense of community and school pride .
The concentration of financial support in elite educational institutions creates a significant advantage for the students who attend them. This advantage manifests in numerous ways, from more personalized instruction and superior facilities to a wider range of academic and extracurricular offerings. These factors collectively contribute to a more academically stimulating and resource-rich environment, which in turn often leads to better preparation for higher education and access to influential social and professional networks. The benefits accrued by students in these well-funded settings can create a self-reinforcing cycle of opportunity, where initial advantages are amplified over their educational and career trajectories.
V. Potential Negative Impacts on the Majority of Underfinanced Schools
The prioritization of funding for elite schools can have significant negative impacts on the majority of educational institutions that face chronic underfinancing. One of the most immediate consequences is resource scarcity, where underfunded schools struggle with shortages of essential materials such as up-to-date textbooks, functional technology, and even basic classroom supplies . These schools may also suffer from deteriorating facilities, including issues like overcrowding, inadequate maintenance, and unsafe conditions that hinder the learning environment .
Another critical challenge faced by underfinanced schools is teacher shortages. Lower salaries and less attractive working conditions often make it difficult for these schools to attract and retain highly qualified teachers . This can lead to higher teacher turnover rates, resulting in a less stable educational environment and a greater proportion of less experienced educators in the classroom .
The limitations in educational quality in underfunded schools are multifaceted. Larger class sizes are often the norm, which reduces the amount of individual attention teachers can provide to each student . These schools may also offer fewer specialized academic programs and extracurricular activities, thereby limiting students' opportunities for enrichment and the exploration of diverse interests . Consequently, students in underfunded schools may experience lower overall academic outcomes, including lower standardized test scores, reduced graduation rates, and diminished college eligibility . Furthermor

e, underfinanced schools often have limited access to crucial support services such as guidance counselors, school nurses, and mental health professionals, which are essential for addressing the holistic needs of students .
The inadequate funding of the majority of schools creates a systemic disadvantage for the students they serve. This lack of resources, qualified educators, and enriching opportunities directly impacts the quality of education students receive and can have long-lasting negative consequences on their academic progress and future success. The scarcity of support services further compounds these challenges, particularly for students facing difficulties outside the classroom, creating significant barriers to their educational attainment.
VI. Explore How This Funding Disparity Might Affect Educational Equity and Social Mobility Within the Country
The disparity in government funding between elite schools and the underfinanced majority has profound implications for educational equity and social mobility within the country. These funding disparities directly contribute to unequal educational opportunities, often based on socioeconomic status and geographic location . Students in underfunded schools, which are frequently located in low-income communities and serve predominantly minority populations, are disproportionately affected by this unequal distribution of resources . This creates a detrimental cycle where students in under-resourced schools are less likely to achieve academic success, thereby perpetuating existing societal inequalities .
Furthermore, this unequal funding significantly limits social mobility. Access to quality education is a critical factor in enabling individuals from disadvantaged backgrounds to improve their socioeconomic standing . Students attending well-funded elite schools gain substantial advantages that are simply not available to their peers in underfunded institutions, further widening the gap in opportunities and making it more challenging for those from less privileged backgrounds to climb the socioeconomic ladder . The existing correlation between family income and access to high-quality education is often amplified by these funding disparities .
The concentration of resources in a limited number of elite schools, while the majority struggle with inadequate funding, establishes an uneven playing field from the outset. This disparity restricts the potential of students in underfunded schools, irrespective of their innate abilities, and reinforces patterns of poverty and limited opportunity. The advantages enjoyed by students in elite settings, such as superior instruction, enriched programs, and valuable networks, tend to accumulate over time, leading to greater access to prestigious higher education institutions and more advantageous positions in the labor market. This dynamic further entrenches existing social stratification, making upward mobility significantly more difficult for a large segment of the population.
VII. Examine the Potential Long-Term Economic Consequences of This Policy
Prioritizing government funding towards a small number of elite schools while the majority of schools remain underfinanced can have significant negative long-term economic consequences for the nation. Underfunding the majority of educational institutions can result in an overall less skilled workforce, as a substantial portion of the population may not receive the high-quality education necessary to compete effectively in a modern, knowledge-based economy . While focusing resources on a select group of elite students might produce highly skilled individuals, it could neglect the crucial development of skills and competencies in the broader population, potentially hindering overall economic growth and innovation .
This disparity in educational opportunities can also exacerbate existing income inequality. Students who attend well-funded schools often have better job prospects and higher earning potential compared to those from underfunded schools, contributing to a widening of the income gap

. A less skilled workforce coupled with greater income disparities can have detrimental effects on long-term economic stability and social cohesion .
Furthermore, underfunded schools may struggle to adequately prepare students for the demands of the workforce, potentially leading to an increased need for remedial training programs and greater reliance on social safety nets in the future . Economic downturns can further intensify the problems of inadequate funding, leading to long-lasting negative repercussions for both students and the nation's economic well-being .
While investments in elite institutions might yield benefits for a limited segment of the population, neglecting the educational needs of the majority can undermine the development of a robust and widely skilled workforce, which is essential for sustained economic prosperity. The resulting increase in income inequality can also lead to social instability and reduced overall economic activity. The long-term costs associated with addressing the consequences of inadequate education across a large segment of the population may ultimately outweigh any perceived advantages of concentrating resources solely in elite schools.
VIII. Investigate Alternative Models of Government Investment in Education That Aim to Benefit a Larger Proportion of Students
Numerous alternative models for government investment in education aim to provide broader benefits to a larger proportion of students, focusing on equity and needs-based allocation. One key approach involves implementing equitable funding formulas that distribute resources based on the specific needs of students rather than solely on enrollment numbers or the local property tax base . These "fair funding" models often aim to establish a sufficient baseline level of funding for all students while providing additional financial support to districts with higher concentrations of poverty or students with special needs . Many states already utilize funding formulas that assign weights to students with particular needs, such as English language learners, students from low-income households, and those with disabilities, to ensure they receive adequate resources .
Another alternative model emphasizes needs-based funding, which involves directing a greater share of financial resources towards schools and districts serving higher proportions of low-income students and other at-risk populations . This approach recognizes that educating students facing greater challenges often requires more resources and support. Strengthening the federal role in education funding is another proposed alternative, aiming to reduce the reliance on the often-disparate state and local funding sources and establish a more equitable baseline of resources for all schools across the country .
Investing in universal or heavily subsidized early childhood education programs represents another crucial alternative. Research consistently shows the long-term benefits of early childhood education on academic achievement and overall well-being, making it a strategic investment for promoting equity from the earliest stages of learning . Performance-based funding models, while sometimes controversial, can also be considered as an alternative, provided they are designed with careful consideration for equity. These models allocate a portion of funding based on student outcomes, but it is essential to incorporate adjustments that account for the unique challenges faced by schools serving disadvantaged populations to avoid unintended negative consequences . Finally, the community schools model offers a holistic approach by investing in schools that provide a range of wraparound services to address the social, health, and other needs of students and families in high-poverty communities, recognizing that these factors significantly impact educational success .
These alternative funding models share a common goal of prioritizing equity and ensuring that a larger proportion of students have access to the resources and support they need to succeed. By shifting away from fundin

The Divergent Effects of Government Spending on Elite Versus Underfinanced Schools
I. Executive Summary
This report examines the multifaceted effects of government funding policies that prioritize a limited number of elite schools while a significant majority of educational institutions face underfinancing. The analysis reveals that such policies, while potentially offering enhanced resources and opportunities for a select group of students, can simultaneously engender detrimental consequences for the broader education system. The concentration of funding in elite schools may lead to improved outcomes for their students, yet it risks exacerbating inequalities, limiting social mobility, and hindering the development of a skilled workforce across the nation. Furthermore, this report explores alternative funding models that aim to benefit a larger proportion of students and considers the social and political ramifications of maintaining such funding disparities. Ultimately, the evidence suggests that a more equitable distribution of government investment in education is crucial for fostering both individual success and overall societal well-being.
II. Introduction: The Landscape of Educational Funding Disparities
The landscape of public education funding in many regions is characterized by significant disparities, with numerous school systems grappling with inadequate and inequitable resource allocation . Funding for public schools often relies heavily on a combination of state and local revenues, with property taxes forming a substantial component of the latter . The federal government typically plays a smaller role in direct funding, and the levels of financial support can vary considerably from one state to another . Compounding this issue, school districts serving high concentrations of poverty frequently receive less funding per student compared to their counterparts in more affluent areas, thereby intensifying existing educational inequalities .
Against this backdrop of widespread underfinancing, the practice of governments allocating substantial funds to a small number of elite schools with limited enrollment presents a critical point of analysis. This report focuses on the potential ramifications of such a funding strategy, which inherently creates a tension between the aspiration to cultivate high achievement among a select few and the fundamental need to ensure a baseline level of quality education for all children. The central objective of this analysis is to thoroughly investigate the various effects that arise when government spending prioritizes elite educational institutions over the broader, often under-resourced, public education system.
The reliance on local property taxes as a significant source of funding for public education creates inherent disparities that mirror the uneven distribution of wealth across communities. Higher property values in affluent neighborhoods translate directly into greater tax revenues for their local schools, enabling them to invest more heavily in resources, facilities, and personnel. Conversely, schools located in less prosperous areas with lower property values face significant funding limitations, even though they often serve student populations with more complex needs stemming from poverty, language barriers, or disabilities. This funding model can inadvertently perpetuate a cycle of disadvantage, where students in poorer communities receive fewer educational opportunities due to the limited financial capacity of their local tax base. The system often struggles to adequately compensate for the additional support required by students in high-poverty districts to overcome the challenges associated with their socioeconomic circumstances.
III. Arguments for Government Funding of Elite Schools with Limited Enrollment
The rationale often provided for government funding of elite schools with limited enrollment encompasses several key arguments. One prominent justification centers on the principle of school choice, suggesting that public funds should follow the child, allowing par

Yuqoridagi postga ijtimoiy tarmoqlarda munosabatlardan

Davlatimiz tomonidan yoshlarning intellektual salohiyatini oshirish, ularni rag‘batlantirish bo‘yicha keng imkoniyatlar yaratilayapti. Jumladan, 14 ta Prezident maktabi, 185 ta ixtisoslashgan va 9 ta ijod maktabi tashkil etildi. ... shu maqsadda joriy yil sentyabrdan xalqaro maktab faoliyatini yo‘lga qo‘yish rejalashtirilmoqda. Bunga dastlab 8-sinf bitiruvchilari orasidan eng iqtidorli 60 nafar o‘g‘il-qiz saralab olinadi. Ta’lim dasturi xalqaro andoza asosida 3 qismdan – asosiy fanlar, ixtisoslik fanlari, yetakchilik va ijtimoiy faollikni o‘rgatuvchi fanlardan iborat bo‘ladi. O‘quv yili 3 davrga bo‘linib, 11 oy davom etadi.

Qiziq, Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziridan taʼlimni tabaqalashtirish, "elita" va "oddiy"larga boʻlib, ular orasidagi farqni kuchaytirish emas, umumiy oʻrta taʼlim sifatini oshirish boʻyicha ham tashabbuslar chiqadimi? Nahotki umumiy oʻrta taʼlimni tabaqalashtirish - boshi berk koʻcha, tupik ekanligini na vazir va na uning maslahatgoʻylari tushunmasa?

Keling, nima uchun yuqoridagi postda gap ketgan pedagoglar uchun diagnostik test yaroqsizligini tahlil qilib koʻraylik.

Buning uchun oldin test oʻzi nima, degan savolga aniqlik kiritish kerak. "Pedagogik va psixologik baholash standartlari"ga koʻra, test - bu "test topshiruvchining belgilangan domendagi xatti-harakatlari namunalarini standartlashtirilgan jarayon orqali yig‘ish va bu namunalarga baho (qiymat) berish jarayoni yoki vositasi". Yaʼni test yordamida test topshiruvchilarning (mazkur holatda - oʻrta maktab oʻqituvchilarining) maʼlum bir sohada (domenda) (masalan, oʻzi dars beradigan fanda, pedagogikada) nimalarni bilish yoki bilmasliklari, nimalarni qila olish yoki qila olmasliklari haqida maʼlumot yigʻiladi. Taʼrifdan koʻrinib turibdiki, bu jarayonning muhim sharti - standartlashtirish. Yaʼni testni oʻtkazishning barcha bosqichlari - test topshiriqlarini tuzish va ularni ekspertiza qilish, testni bevosita oʻtkazish, test natijalarini tahlil qilish uchun maʼlum bir qoidalar (standartlar) ishlab chiqilishi va jarayonning barcha ishtirokchilari (test tuzuvchilar, test topshiruvchilar, nazoratchilar va hokazo) bu qoidalarga rioya qilishlari shart. Videolardan koʻrinib turibdiki, test oʻtkazish jarayonida hech kim hech qanday qoidaga rioya qilayotgani yoʻq, yaʼni testning muhim sharti buzilgan. Bunday shart-sharoitda oʻtkazilgan test natijalari (ungacha boʻlgan barcha bosqichlarda standardlarga rioya qilingan taqdirda ham) yaroqsizdir va ular asosida pedagoglar haqida biron-bir xulosa chiqarish, qarorlar qabul qilish mumkin emas.

Endi, aynan videodagi holatdan chekinaylik-da, umuman mazkur diagnostik testlardan maqsad nimaligi haqida oʻylab koʻraylik. Har qanday testdan maqsad - test topshiruvchilarning nimani bilish yoki bilmasliklari (qila olish yoki qila olmasliklari) haqida xulosalar chiqarish va bu xulosalar asosida tegishli qarorlar qabul qilish. Masalan, oʻqituvchi oʻz fani doirasida oʻquvchilardan test oldi. Test topshiruvchilarning aksariyati biron-bir mavzuni yaxshi tushunmaganliklari aniqlansa, oʻqituvchi aynan shu mavzuni qaytadan tushuntirishga qaror qilishi mumkin. Yoki, oliy taʼlimga hujjat topshirgan abiturientlarning testlari natijalari asosida ularni oliy taʼlimga qabul qilish yoki qilmaslik boʻyicha qaror qabul qilinadi.

Yaʼni, testdan maqsad - xulosa chiqarish va qaror qabul qilish. Diagnostik testlardan maqsad - bilimdagi boʻshliqlarni aniqlash (diagnostika qilish) va shu asosda bu boʻshliqlarni bartaraf qilish choralarini koʻrish. Xoʻp, vazirlik diagnostik testlar oʻtkazib, pedagoglar bilimlaridagi boʻshliqlarni aniqladi deylik. Keyin nima qilinadi? Bu boʻshliqlarni bartaraf qilish uchun pedagoglarga maxsus kurslar tashkil qilinadimi? Ularga oʻzlari bu boʻshliqlarni bartaraf qila olishlari uchun metodik yordam koʻrsatiladimi? Tushunishimcha, bularning hech qaysisi amalga oshirilmaydi.

Diagnostik testlarni tuzishning oʻziga yarasha qonun qoidalari bor. Boshqa maqsadlarda (masalan, attestatsiya uchun) tuzilgan testlarni diagnostika maqsadida ishlatib boʻlmaydi - notoʻgʻri xulosalar olinadi. Pedagoglar uchun diagnostik testlarni tuzishda qay darajada bu qoidalar hisobga olingan?

Xullas, shunchaki oʻzini "ishlayotgan" qilib koʻrsatish bilan real natijaga erishish imkonsiz. Har bir xatti-harakatning aniq maqsadi va ilmiy asoslari boʻlishi kerak. Aks holda, odamlar bekorga ovora qilingani va byudjet mablagʻlari bekorga sovurilgani qoladi.

Kanal kuzatuvchilaridan kelgan videolar. Videolarda ayni damda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Pedagogik mahorat markazida Respublika umumtaʼlim oʻqituvchilarining bilimlarini teksirish boʻyicha diagnostik test jarayoni tasvirlangani aytilmoqda.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi bunday diagnostik testlar orqali qanday maʼlumotlar yigʻishni maqsad qilgan, bilmadim, lekin bir narsani bilaman: bunday sharoitda oʻtkazilgan test natijalari - testologiya "tili" bilan aytganda, validlik talablariga javob bermaydigan, oddiy "til" bilan aytganda, hech narsaga yaroqsiz boʻladi. Vaqt va pul bekor sarflangani, shuncha odam bekorga ovora qilingani qoladi, xolos.

Ha, katta olim va - shu bilan birga, shaxsiy kuzatishlarim bo'yicha, juda kamtar va samimiy inson.

Men Boris Oksingendlerni tanishimning sababi - uning rafiqasi, Nadejda Nikiforova qo'li ostida bir necha yil ishlaganman. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti qoshidagi akademik litseyda ingliz tilidan dars berganimda Nadejda Nikiforova kafedra mudiri edi. Litseydagi faoliyatim davomida hamkasblar bir-birimizdan ko'p narsalarni o'rganganmiz va bunday professional, do'stona muhitning shakllanishida Nadejda Nikiforovaning hissasi juda katta bo'lgan edi deb o'ylayman.

Umuman, o'sha paytda ta'lim tizimidagi muhitning o'zi ham qandaydir erkinroq edi nazarimda va bu erkinlik pedagoglarga kasbiy rivojlanish, o'z ustida ishlash uchun turfa imkoniyatlar eshigini ochar edi. Pedagoglarning o'zida ham o'z ustida ishlash, rivojlanishga qiziqish bor edi. Undan keyingi o'zgarishlar borib-borib pedagoglarni aksar hollarda qandaydir "kunim o'tsa bo'ldi" deydigan va hech narsaga qiziqmaydigan shaxslarga aylantirdi.

In “Adolescence,” he said, the boy’s school is underfunded and teachers are too stressed and overworked to stop bullying, the police are ignorant of how teenagers talk to one another on social media and the boy’s friends and family were oblivious to what he was capable of.

"Oʻtish davri" ("Oʻsmirlik") seriali haqida yozgandim. NY Times nashrining yozishicha, mazkur serial Britaniyada (serial voqealari Britaniyaning bir shaharchasida boʻlib oʻtadi) 16 yoshga kirmagan shaxslarga ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni taqiqlash masalasini kun tartibiga olib chiqqan. Britaniya Bosh vaziri Kir Starmer parlamentda serialni farzandlari bilan birga koʻrgani va bolalarni internetdagi zararli axborotdan himoya qilish uchun qadamlar tashlash kerakligi haqida gapirgan.

Serial mualliflaridan biri esa fojiada (serial ssenariysi real voqealardan taʼsirlanib yozilgan) maktabning roliga eʼtibor qaratgan: "Maktablarga yetarlicha mablagʻ ajratilmaydi, oʻqituvchilarning oʻzlari stressda va ish hajmi juda ham koʻp, ular bullingni toʻxtata olmaydi".

Keltirilgan iqtibosga eʼtibor bering: xuddi Oʻzbekiston maktablari haqida gapirilgandek. Oʻzbekiston rasmiylari esa taʼlim sifatini oshirish va maktablardagi psixo-emotsional vaziyatni yaxshilash oʻrniga ota-onalarni ogohlantirishlar bilan qoʻrqitib davomatni taʼminlash bilan ovora.

"Qirgʻiziston prezidenti Akayevni hisobga olmaganda, hamma Markaziy Osiyo davlatlari prezidentlari, aftidan, toʻntarishni (1991-yil avgustdagi GKCHP nazarda tutilmoqda) qoʻllab quvvatlagan koʻrinadi, chunki ular ittifoqning tiklanishini maʼqul koʻrishardi. Toʻntarishning muvaffaqiyat qozonmasligi aniq boʻlgandan keyin, ularning hammasi oʻz respublikalarini mustaqil deb eʼlon qilishga shoshilishdi. Kelajak tushunarsiz edi va oʻylab oʻtirishga vaqt yoʻq edi, kemadan qochish eng maqbul chora koʻrinardi. ... Bu deklaratsiyalar (mustaqillik eʼlon qilinishi) xalqaro miqyosda dekabrning oxirigacha tan olinmadi, chunki Sovet Ittifoqi hali rasman mavjud edi. U (Sovet Ittifoqi) Rossiya, Ukraina va Belarus - 1922-yilda Sovet Ittifoqining tuzilishiga olib kelgan shartnomani imzolagan toʻrt davlatdan qolgan uchtasi - prezidentlarining yuridik manyovrlari natijasida tugadi".

Adib Xolid: "Markaziy Osiyo: Imperiyalar bosqinlaridan hozirgi kungacha boʻlgan yangi tarix" kitobidan

Milliy oʻquv dasturiga va 6-sinf adabiyot darsligiga kiritilgan, ayrim ilmiy darajali mutaxassislar "zerikarli" deb baho bergan "Bir kunlik yoz" hikoyasi ham fantastika qobigʻi orqali aynan maktablardagi bulling, uning sabablari va ayanchli oqibatlari masalasini koʻtaradi. Bir bu asarni dastur va darslikka kiritishda oʻquvchilarga tolerantlik, insonlar orasidagi turfa xillikni hurmat qilish, bir-birini tushunish, oʻz xatti-harakatlari oqibatlarini tahlil qilish singari tushunchalarni singdirishni maqsad qilgandik. Maqsadimizni tushuntirganimda hikoyani oʻzbek tiliga oʻgirgan tarjimon matndan foydalanish uchun begʻaraz taqdim qilgan edi.

Ayrim xabarlarga koʻra, oʻquv dasturlarini "takomillashtirish" jarayonida bu va Milliy oʻquv dasturiga kiritilgan jahon adabiyotining bir qator, nazarimizda, sara, oʻquvchi yoshiga mos va badiiy asar mutolaasiga qiziqtira oladigan namunalari chiqarib tashlanmoqda ekan.

Bulling Oʻzbekiston maktablarida bormi?

Biz koʻpincha bulling faqat chet elga xos xususiyat, Oʻzbekiston maktablarida bunday hodisa yoʻq deb hisoblaymiz. (Balki "bulling" soʻzining oʻzi notanish boʻlgani uchundir).

Lekin tadqiqotlar bulling hodisasi Oʻzbekiston naktablari uchun ham begona emasligini koʻrsatadi. UNICEF tadqiqotida koʻplab oʻquvchilar bulling qurboni boʻlgani va bu oʻqishiga taʼsir qilgani haqida aytishgan. PISA tadqiqotlarida ham maktabda oʻzini xavfsiz his qilmaydigan oʻquvchilar ulushi OECD oʻrtacha koʻrsatkichidan balandroq ekanligi aniqlangan. Boshqa tadqiqotlarda ham bulling koʻlami ancha keng ekanligi, oʻquvchilarning oʻzlashtirishiga jiddiy taʼsir qilishi aniqlangan. Bulling nafaqat oʻzlashtirishga taʼsir qiladi, bulling qurbonlari jiddiy psixologik travmani boshdan kechirishadi, ularning kelgusi hayotiga katta taʼsir qiladi.

Shuning uchun ham bullingning turli shakllarini aniqlay olish, ularga qarshi kurashish va oldini ola bilish muhim. Lekin Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi bu borada nimadir qilyaptimi? Oʻqituvchilar bulling haqida, uning shakllari, bulling qurbonlari va agressorlar bilan qanday ishlash haqida tushunchaga egami? Turli xil "islohotlar", "takomillashtirishlar" va tadbirlar orasida bu jiddiy muammoga ham eʼtibor qaratilmoqdami?

"Biz uni qayerda yoʻqotdik?"

"Men kichkinaligimda otam baʼzan remenni olardi-da, meni rosa savalardi. Oʻzimga oʻzim soʻz bergandim: ota boʻlsam, farzandlarimni hech qachon urmayman deb. Yaxshiroq ota boʻlmoqchi edim. Yaxshiroq boʻldimmi?"

"U oʻzining xonasida edi. Biz uni xavfsiz joyda deb oʻylardik. Axir oʻzining xonasida unga nima ham xavf solishi mumkin?"

"U doim xonasida oʻtirardi. Uyga kelardi, eshikni qarsillatib yopardi-da, xonasiga kirib ketib kompyuterda oʻtirardi. Kechasi soat 1da ham xonasida chiroq yoqilgan boʻlardi. Baʼzan taqillatib, "bolam, boʻldi, uxla, ertaga maktabing bor", derdim. U chiroqni oʻchirardi, lekin hech qachon hech narsa demasdi".

Tasavvur qiling, oddiy shaharchada, oddiy oilaning uyiga ertalabdan qurollangan politsiya eshikni buzib kiradi, uyning agʻdar-toʻntarini chiqaradi va ... 13 yashar bolaning qoʻliga kishan solib olib ketadi. U mudhish jinoyatda - sinfdoshini oʻta vahshiylik bilan oʻldirishda ayblanmoqda. Nima bu? Xatomi? Anglashilmovchilik? Nahotki shu jussasi kichkina, rasm chizishni va fransuz tili darslarini yoqtiradigan bolakay qotil boʻlsa?

Netflix'ning yangi "Adolescence" ("Oʻtish davri" yoki "Oʻsmirlik") serialini koʻrishni tavsiya qilaman. Serial unchalik katta emas - atigi 4 qism. Lekin mana shu 4 soat davomida maktablardagi bulling va kiber-bulling, oʻsmirlar dunyoqarashi, oʻzaro hamda ota-onalar va kattalar bilan munosabatlari, ota-onalarning oʻsmir farzandlari bilan munosabatlari, ijtimoiy tarmoqlarning bolalar psixologiyasiga taʼsiri, maktabning bolalarga taʼsiri singari jiddiy muammolar koʻtarilgan. Ogʻir film. Mushohada chorlovchi film. Lekin koʻrish, fikrlash kerak boʻlgan film.

Ona tili bo'lmagan tilni o'qitishda matnlar qanday tanlanadi?

Ko'pincha til darslarida matn markaziy rol o'ynaydi: u kommunikativ kompetensiyalarni rivojlantirish, til birliklarini o'rgatish, o'rganilayotgan til madaniyati bilan bog'liq ma'lumotlarni taqdim qilish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Demak, til o'rgatishga mo'ljallangan o'quv materiallarining (darsliklar, qo'llanmalar va hokazo) hamda til darslarining samarasiga matnning to'g'ri tanlanishi kuchli ta'sir qiladi. Til o'rgatish uchun matn tanlayotganda nimalarni hisobga olish lozim?

1. Darsning maqsadi.

Tanlangan matn asosida qanday ko'nikmani (kompetensiyani) rivojlantirish maqsad qilingan? Masalan, maqsad - matnni tez (ko'z yugurtirib) o'qib kerakli ma'lumotni topish (scanning) kompetensiyasini rivojlantirish bo'lsa, har xil ma'lumotlar (raqamlar, ismlar, joy nomlari va hokazo) ko'p, faktik ma'lumotlar asosida qurilgan matn ma'qulroq bo'lishi mumkin. Yoki, deylik, maqsad muayyan mavzu bo'yicha fikr bildirish va fikrini asoslash (argumentatsiya) ko'nikmasini rivojlantirish bo'lsa, shu mavzu bo'yicha turfa qarashlarni (masalan, ijobiy / salbiy jihatlari) aks ettirgan matn tanlanadi. Maqsad muayyan til birliklarini (leksika, grammatika) o'gatish bo'lsa, kerakli til birliklari matnda mavjudligiga va ularning chastotasiga e'tibor berish kerak. Albatta, bitta matn bir necha maqsadga xizmat qilishi mumkin - demak, matn har bir maqsad uchun muvofiq bo'lishi kerak.

2. Matnning til o'rganuvchilar darajasi va yoshiga mosligi.

Til o'rganishning darajalari mavjud: masalan, CEFR shkalasida A1dan C2gacha. Har bir daraja tushunadigan, bilishi lozim bo'lgan va bilishi lozim bo'lmagan (darajasiga mos kelmaydigan) til birliklari (so'zlar, grammatik konstruksiyalar) bo'ladi. Tabiiyki, quyi daraja uchun bunday birliklar soni cheklangan bo'ladi va odatda yuqori chastotali (o'quvchi ko'p eshitadigan, nutqda ko'p qo'llaniladigan) so'zlardan iborat bo'ladi. Tanlangan matn o'quvchining darajasiga mos bo'lishi kerak - agar o'quvchi har bir (yoki deyarli har bir) so'zning ma'nosini lug'atdan qidirishi yoki boshqalardan so'rab olishi kerak bo'lsa, undagi grammatik konstruksiyalarning ma'nosi o'quvchiga notanish bo'lsa, bunday matn asosida samarali til o'rganish imkonsiz. (Albatta, matndagi har bir so'z o'quvchiga tanish bo'lishi shart emas, lekin notanish so'zlarning ma'nosini o'quvchi kontekstdan chiqara olishi, bu notanish so'zlar matnni tushunishga va o'quvchining motivatsiyasiga salbiy ta'sir qilmasligi uchun notanish so'zlar ulushi 10%dan oshmasligi kerak). Shu bilan birga, matn mazmun (kontekst) jihatdan ham o'quvchi uchun tushunarli bo'lishi kerak.

3. Matnning autentikligi

Matn o'rganilayotgan tilning til egalari tomonidan real hayotda qanday qo'llanilishini ko'rsatishi kerak. Buning uchun esa matn darslik muallifi yoki o'qituvchi tomonidan tuzilmasligi, balki autentik manbalardan (kitoblar, komikslar, OAV, ijtimoiy tarmoqlar, e'lonlar, reklamalar, etiketkalar, instruksiyalar va hokazo) olinishi, lozim o'rinlarda o'quvchi darajasiga moslanishi kerak. Darslik mualliflari yoki o'qituvchi tomonidan tuzilgan sun'iy matnlar tilning real kontekstda qo'llanilishini ko'rsatib bera olmaydi va o'quvchini qiziqtirmaydi.

4. Matnning qiziqarliligi

Til o'rganishda (umuman, har qanday fan yoki sohani o'rganishda) motivatsiya katta rol o'ynaydi. Demak, til darslari uchun tanlangan matn o'quvchiga qiziq bo'lishi, buning uchun o'quvchi hayoti, hayotiy tajribasi bilan bog'liq bo'lishi kerak. O'quvchi uchun qiziq bo'lmagan matn asosida qiziqarli topshiriqlar tuzish va qiziqarli dars tashkil qilish imkonsiz.

(davomi quyida)

(davomi)

Endi "Novda" nashriyotining taʼlim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablar 3-sinfi uchun oʻzbek tili darsligidan olingan "Non - aziz ne'mat" matnini yuqoridagi mezonlar (tamoyillar) asosida tahlil qilib ko'raylik. Bunda bir narsani yodda tutishimiz kerak: o'zbek tili darslari 2-sinfda boshlanadi va bir o'quv yilida 68 soat o'tiladi. Bir darajadan ikkinchisiga o'tish uchun taxminan 200 o'quv soati talab qilishini hisobga olsak, asosiy muloqot tili o'zbek tili bo'lmagan 3-sinf o'quvchisi o'zbek tilini hali A1 (boshlang'ich) darajada o'rganayotgan bo'ladi.

1. Darsdan qanday maqsad ko'zlangan va matn bu maqsadga xizmat qila oladimi? Bu yoshda va til o'rganishning bu darajasida shunchaki "matnni o'qing va mazmunini aytib bering" degan mavhum topshiriq berib bo'lmaydi. Topshiriq aniq bo'lishi va uni bajarish uchun yetarlicha yordam (scaffolding) ko'rsatilishi kerak.

2. Matn o'quvchi darajasiga va yoshiga mosmi? Mant "tanovul", "ne'mat", "qiyoslamoq", "ardoqlamoq", "noz-ne'mat", "rizq-ro'z", "beqiyos", "zinhor", "zavol" singari badiiy bo'yoqdorlikka ega, kundalik nutqda kam ishlatiladigan, tilni A1 darajada o'rganayotgan o'quvchi u yoqda tursin, bu yoshdagi o'zbekzabon o'quvchi uchun og'irlik qiladigan so'zlar, ravishdoshli konstruksiyalar va murakkab gaplar bilan to'la. Tasavvur qiling, o'quvchi matnni tushunish uchun darslik oxiridagi lug'atga murojaat qildi. "Non hammamizning rizq-ro'zimiz" degan gapdagi "rizq-ro'z" o'rniga lug'atdagi "достаток еды" jumlasini qo'ysa, gap ma'nosini chiqara oladimi?

3. Matn autentik emas. O'zbeklar real hayotda shunday, balandparvoz so'lar ishlatib gaplashadimi? Bu matndagi qaysi til birliklarini A1 darajasidagi o'quvchi kundalik hayotida o'zi ishlatadi yoki birovdan eshitadi?

4. Matn o'quvchi uchun qiziqmi? Boshlang'ich sinf o'quvchisiga qandaydir mavhum (abstrakt) ma'no tashiydigan emas, har kungi hayoti bilan bog'liq matnlar qiziq bo'ladi.

Bunday matn yordamida til o'rgatish imkonsiz: darslikni yaratish va chop qilish uchun bekor sarflangan pul hamda o'quvchining va o'qituvchining bekor ketgan vaqti zavoli.

To'g'ri, Respublika ta'lim markazi bu darsliklarni yaratmagan va tasdiqlamagan. Lekin, adashmasam, bu darsliklar joriy qilinganda ham vazirlikning va vazirlikdagi darsliklarga, ta'lim mazmuniga javobgar boshqarmaning hozirgi rahbariyati amalda edi. Ta'lim sifatiga va mazmuniga javobgar davlat xizmatchilari sifatida darsliklarni varaqlab, ularning metodik va ilmiy sifati bo'yicha fikrlarini aytsa, eksteriza qildirsa, otilib ketarmidi? Yoki "sadoqat"ni namoyish qilish millionlab o'quvchilarning kelajagidan ko'ra muhimroqmidi?

Havoga sovurilgan pullar va oʻquvchilarning bekor ketayotgan vaqti

"Novda" nashriyotining taʼlim rus va boshqa tillarda olib boriladigan maktablar 3-sinfi uchun oʻzbek tili darsligiga eʼtibor bering. Tilni qanday oʻrgatmaslik boʻyicha master klass. Soliq toʻlovchilarning havoga sovurilgan pullari va maktab oʻquvchilarining bekor ketayotgan vaqti. Rasmda koʻrib turganingiz matnni metodika nuqtayi nazaridan alohida tahlil qilamiz, hozircha esa Respublika taʼlim markazining ikki "kreslo"da oʻtirib "dasturlarni takomillashtirayotgan" rahbariyatiga savol:

Siz bu darsliklarni varaqlab koʻrganmisiz? Institutda "til oʻqitish metodikasi" degan fan oʻtgan boʻlsangiz kerak, bunday darsliklar yordamida til (xususan, taʼlim tili boʻlmagan tilni) oʻrgatish mumkin deb hisoblaysizmi? "Oʻquv dasturlarini takomillashtirish" dega ularni mana shunday sifatsiz darsliklarga "podgon" qilish - moslashtirish nazarda tutilmayaptimi?

BookClub (Madina Musayeva) tijoriylashayotgan loyihalar haqida

"Takomillashtirilayotgan" o'quv dasturlarida pedagogikaning tamal qonuniyatlari hisobga olinadimi?

Respublika ta'lim markazining bir paytning o'zida ikki "kreslo"ni egallagan yangi rahbariyati "o'quv dasturlarini takomillashtirish" deb atalgan jarayondan uzuq-yuluq videolavhalar berishda davom etmoqda. Qizig'i, umumiy o'rta ta'lim tizimida yagona dastur mavjud emasligini, turli sinflar turli davrlarda yaratilgan va bir-biriga nomutanosib dasturlar-u darsliklar asosida tahsil olayot "kasha" vaziyat yuzaga kelganini hisobga olsak, aynan qaysi dastur "takomillashtirilayotgani" haqida savol hali ham ochiq qolmoqda. Jamoatchilik va mutaxassislar uchun, masalan, bunday uzuq-yuluq reklama videolaridan ko'ra aynan qaysi dastur "takomillashtirilyapti", "takomillashtirish" deganda aynan nima nazarda tutilmoqda, bunda qaysi tamoyillar va ma'lumotlarga tayanilmoqda, jarayon "o't-o'lanni boshqa rangga bo'yash" - Kembrijdan falon pulga o'rganib kelingan yangi jadvallarga solishdan nimasi bilan farq qilmoqda - shu haqida tahliliy ma'lumotlar berilgani foydaliroq bo'lardi.

Masalan, xuddi shu markazning oldingi rahbari Milliy o'quv dasturi yaratilayotgan paytda bergan intervyusida uning oldingi dasturlardan farqi, maqsadi haqida gapirgan edi. Lekin, o'ylaymanki, markazning hozirgi rahbarini bunday batafsil va ochiq muloqotga taklif qilish imkonsiz - chunki biladiki, beradigan har qanday ma'lumotlari qiziq xulosalarga va javobi yo'q yangi savollarga yetaklashi mumkin.

Shunday savollardan biri: "o'quv dasturlarini takomillashtirish" deganda shu paytgacha trillionlar sarflab chiqarilgan (?) va qaysi dasturlar asosida yaratilgani haligacha ochiqlanmagan darsliklarga "podgon" qilish - dasturlarni chiqarib bo'lingan darsliklarga moslash tushunilmayaptimi? "Takomillashtirish" jarayonida shu paytgacha "ignor" qilingan pedagogikaning bazaviy qonuniyatlari hisobga olinadimi?

Oddiy misol. Yangi o'quv materialini o'qitishda o'quvchida mavjud bilim, ko'nikmalar, hayotiy tajribani hisobga olishning zarurati - hozirgi zamon pedagogikasi uchun yangilik emas. Bu haqda o'z vaqtida XX asrning buyuk psixologlaridan biri, zamonaviy pedagogik qarashlarning "ota"laridan biri Piaje ham yozgan edi. Keyinchalik "sxemalar nazariyasi"ni boshqa olimlar ham rivojlantirishdi, yangi bilimning samarali o'zlashtirilishi uchun ularning muhimligi tajribalarda ham isbotlangan. Sxemalarning matnni tushunishdagi ahamiyati haqida ham yetarlicha yozilgan (masalan, qarang: 1, 2). Qizig'i, olimlar abstrakt tushuncha sifatida tadqiq qilgan "sxemalar"ning fiziologik, jismoniy asosi borligini - miya qabul qilayotgan yangi ma'lumot miyada mavjud ma'lumotlar bilan bog'lanmasa, sinapslar o'rtasidagi bog'lanishlar yaxshi bo'lmasligini zamonaviy kognitivistikadagi tadqiqotlar ham (masalan, qarang) ham isbotlaydi.

Pedagogikaning ushbu tamal tushunchalari hisobga olinmaganini, masalan, 2024-yilgi 5-sinf "Adabiyot" darsligida ko'rishimiz mumkin. Yaqool misol - darslikning boshida keltirilgan "Tilla baliqcha" she'ri. Adabiyotshunoslar tomonidan chuqur ramziy ma'noga ega, deya e'tirof etiladigan (masalan, qarang: akademik Baxtiyor Nazarov hammuallifligidagi 11-sinf adabiyot darsligi) ushbu she'rni tushunish, tahlil qilish uchun o'quvchida yetarlicha konstektual bilim ham, nazariy bilim ham (masalan, ramz nimalagi haqida) mavjud emas. Shunday ekan, bu yoshdagi o'quvchi she'r bilan bog'liq savollarga javob bera olmaydi. Demak, o'qituvchida ikkita yo'l qoladi: o'quvchining har qanday fikrini - u qanchalik jo'n bo'lmasin - to'g'ri deb qabul qilish, yoki she'r haqida o'zi gapirib berish. Har ikkalasi ham pedagogika nuqtayi nazaridan samarali yechim emas. Qizig'i, adabiyotni fan sifatida o'rganishni endi boshlagan va ramz haqida tushunchaga ega bo'lmagan o'quvchi mavzu nihoyasidagi "Uchala she’rdagi obrazlar hayotda kimlar yoki nimalarning ramzi bo‘lishi mumkin?" topshirig'ini qanday bajaradi - bu savol darslik mualliflarini ham, mas'ul muharrir va taqrizchilarni ham, dastur mualliflarini ham unchalik qiynamagan ko'rinadi.

Xullas, savollar ko'p - yurak yutib javob beradigan esa yo'q.

Xarajati davlatdan, foydasi MCHJga emasmi ishqilib?

Kun.uz eʼlon qilgan materialda yana bir qiziq detal:

“Ibrat Academy” – til o‘rgatuvchi “Ibrat farzandlari” loyihasining bir qismi bo‘lib, 2022 yilda tashkil qilingan. Dastlab loyiha xorijiy tillarni yoshlarga bepul o‘rgatish maqsadida, budjet mablag‘lari asosida bilan tashkil qilingan edi. Hozir loyihaning pulli shakli ham bor. Agentlikning izohlashicha, loyiha o‘z-o‘zini rivojlantirishi uchun pulli versiya joriy etilgan. “Bu loyiha, ya’ni “Super start” uchun budjetdan mablag‘ ajratilmagan”, – dedi tashkilot xodimi.

Eʼtibor bering: materialda loyiha byudjet mablagʻlaridan moliyalashtirashtirilgan, lekin aynan pulli qismi uchun byudjetdan mablagʻ ajratilmagan, deyilmoqda.

Qiziq, agentlik loyihaning "davlat juni"dan, uzr, davlat pulidan boʻlgan qismi bilan davlat byudjetidan boʻlmagan qismining aniq hisob-kitobini olib boradimi? Hammasi - davlat byudjeti hisobiga yaratilgani qismi ham, davlat byudjetidan moliyalashtirmagan, deyilayotgan qismi ham bitta ilova tarkibida boʻlsa, buni qanday ajratib olishadi? Xarajati davlatdan, foydasi MCHJga boʻlib qolmasligi qanday nazorat qilinadi?

Kun.uz "Ibrat Academy" atrofidagi gaplarni oʻrganishga harakat qilibdi.

Kun.uz gaplashgan yoshlar yetakchisi bu ixtiyoriy-majburiy topshiriq ekanini aytdi. Unga ko‘ra, agentlikning joylardagi boshqarmalari xodimlari yetakchilardan ilovani necha kishi sotib olgani haqida ma’lumot so‘raydi.

Materialda bir qiziq - va nazarimda, muhim - detal aytilmagan: Super start ilovasi uchun toʻlovni qabul qiladigan MCHJning taʼsischisining ism-familiyasi, orginfo maʼlumotlariga koʻra, kun.uz oldingi materialida "Ibrat farzandlari" loyihasi rahbari sifatida tanishtirgan shaxsning ism-familiyasi bilan juda oʻxshash.

Manfaatlar toʻqnashuvi? Nima edi u?

Yoshlar ishlari agentligining vazifasi oʻzi nima?

Mana bu postga izohlarda "xalqning kelajagi ko’zlab qilinayotgan loyihalarni yomon otliqqa chiqarayotganlarga hayron qolasan" deb yozishibdi. Bir narsa: hech kim "xalqning kelajagini oʻylab qilinayotgan" loyihalarga qarshi emas. Bunday loyihalar koʻp boʻlishi tarafdorimiz. Lekin loyiha shunchalik kerakli, foydali, arzon, sifatli va hokazo va hokazo ekan - ochiq bozorda taklif qiling, davlat organi orqali shu davlat organiga u yoki bu shaklda qaram insonlarni sotib olishga majburlamang. Umuman, davlat organi qaysidir MCHJning loyihasini qoʻllab quvvatlashi faktining oʻzi manfaatlar toʻqnashuvi haqidagi savollarni paydo qilishi va tegishli organlarning eʼtiborini tortishi kerak emasmi?

Izohlarda, shuningdek, "Ibrat Academy"ning "super start" ilovasini aynan kim sotib olishga majburlanganini ochiqlash soʻralibdi. Tabiiyki, ilovani sotib olishga majburlangan(lar) shaxsini ochiqlashni istamaydi - ertaga ishida yoʻq joydan muammo topilib qolishi u(lar)ga kerak emas. Ayniqsa tayinli ish topish qiyin boʻlgan viloyatlarda. Shaxsini ochiqlashdan qoʻrqmaydiganlar esa bunday tizimda ishlamaydi. Xullas, yopiq halqa.

Yuqorida agentlik faoliyati bilan bogʻliq birinchi savolni koʻtargan edim: ijro etuvchi hokimiyat tizimiga kiruvchi davlat organini boshqarayotgan shaxs ayni paytda qonun chiqaruvchi organ aʼzosi boʻlishi, qonun chiqaruvchi sifatida daxlsizlik huquqidan foydalanishi va davlat organlari faoliyatining qonuniyligini nazorat qilishi kerak boʻlgan organlar rahbarlarini tasdiqlash vakolatiga ega boʻlishi qay darajada toʻgʻri? Daxlsiz senator boshqarayotgan organ faoliyatini tekshirishga Antikorrupsiya yoki Prokuratura jurʼat qila oladimi?

Endi agentlik faoliyati bilan bogʻliq ikkinchi, jiddiyroq savolga kelsak. Agentlikning faoliyati oʻzi konkret nimadan iborat? Mohiyatan davlat organlari u yoki bu sohada davlat siyosatini yuritadi, aynan davlat koʻrsatishi kerak boʻlgan ijtimoiy xizmatlarni taqdim etadi (masalan, Konstitutsiyada kafolatlangan umumiy oʻrta taʼlim) yoki aynan davlat monopol boʻlishi kerak boʻlgan sohalarni nazorat qiladi (masalan, jamoat xavfsizligi yoki davlat chegaralarini qoʻriqlash).

Xoʻsh, mohiyatan sovet davridagi komsomolning uzviy davomi boʻlgan Yoshlar ishlari agentligining konkret vazifalari nimalardan iborat? Masalan, mana bu hujjatda bu savolga aniq javob topa olmadim.

Soliq toʻlovchilar bu agentlikni moliyalashtirish ortidan qanday konkret ijtimoiy qiymat olishadi? Ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlarni qoʻllab-quvvatlashmi? Buni ijtimoiy himoya agentligi qila oladi. Yoshlarning kasb hunar oʻrganishimi? Buning uchun Oliy taʼlim, fan innovatsiyalar vazirligi hamda Mehnat vazirligi bor, Monomarkazlar bor. Multfilmlar yaratishmi? Multfilmlar yaratish bilan davlat organi shugʻullanmasligi kerak. Har kuni har xil yutuqli konkurslar oʻtkazishmi? Agentlik bu konkurslar uchun yutuq jamgʻarmasini qaysi pullar hisobidan shakllantiryapti? Oʻzi shundoq ham ilma-teshik boʻlib yotgan byudjetdanmi?

Xullas, "Yoshlar ishlari agentligi" degan tashkilot oʻzi kerakmi? Agar kerak deyiladigan boʻlsa, nega, masalan, Oʻrta yoshdagilar agentligi yoʻq? Yoki bu agentlikning yagona real vazifasi, boshqa koʻplab davlat organlari singari, kim uchundir "kreslo" yaratib qoʻyishmi?

Qachonki taʼlimda "islohotlar" qilayotgan vazir Umarovaning, vazir oʻrinbosarlarining, vazirlikdagi boshqarma-yu departamentlar rahbarlarining, ana boring-ki Oliy Majlisda tugma bosib oʻtiradigan "oʻlik" deputatlarning farzandlari, yaqinlari hamma sharoitlari muhayyo, "alohida koʻz" bilan qaraladigan prezident maktablari-yu ixtisoslashgan maktablarga yoki tashriflar uchun "qoʻgʻirchoq"dek qilib qoʻyilgan "poʻrim" maktablarga emas, elementar sharoitlari, suvi-yu hojatxonasi yoʻq maktablarga qatnasa, ularga ham oʻqituvchilar har kuni oʻz hisobidan chop qilish uchun darsliklarning elektron variantlarini telegramdan tashlab bersa, ularga ham koʻzboʻyamachilik, qogʻozboʻzlik, haddan ziyod stress va arzimagan oyliklardan asablari tarang oʻqituvchilar dars bersa, ular ham 40-45 bola bola bilan bir sinfda oʻtirsa, ulardan ham har oy maktab fondi-yu sinf fondiga pul soʻrashsa, shundagina nimadir oʻzgarishni boshlaydi. Ungacha oʻzgarishlar kutish - qurib bitgan daraxtdan meva kutish bilan barobar.

Eltuz nashri Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi tizimidagi korrupsiya va tanish-bilishchilik iddaolari haqida yozmoqda. Undagi konkret shaxslar va ularning vazirlikdagi faoliyati haqidagi iddaolar qay darajada asosli - buni aniqlash tegishli organlarning ishi, albatta, lekin vazirlikdagi butun tizim professional kompetensiyalar va sohani qy darajada bilish emas, shaxsiy sadoqat tamoyili asosida qayta quril(ayot)gani haqida oldin yozgan edim. Umuman, nazarimda, vazir Hilola Umarovaning faoliyati mustaqil Oʻzbekiston tarixida umumiy oʻrta taʼlim tizimiga eng qaqshatqich zarba berilgan davr sifatida tarixga kirsa ajab emas. Taʼlim tizimi bu zarbadan oʻnglanib olishi uchun bir necha avlod umri kerak boʻladi.

Pedagoglar bolalarni koʻzboʻyamachilik va koʻchirmakashlikka oʻrgatayotgan tizim haqida:

"U kishi (Alisher Saʼdullayev) senator ..."

Yoshlar ishlari agentligi bilan bog'liq bugungi xabarlar ortidan shaxsan menda ikki savol tug'ildi. Aslida-ku, bu savollar oldindan bor edi, lekin bugungi xabalarlar ularni yana yuzaga chiqardi.

Birinchi savol post sarlavhasi bilan bog'liq. Ma'lumotlarga qaraganda, bu jumla Yoshlar ishlari agentligiga topshirilgan bir loyiha - "1000 kitob" bilan bog'liq mojarolar paytida loyiha rahbari tomonidan aytilgan. Darhaqiqat, Alisher Sa'dullayev - Vazirlar Mahkamasi (ya'ni hukumat) tarkibidagi Yoshlar ishlari agentligi rahbari (ya'ni ijro hokimiyati vakili) bo'lishi bilan birga, Oliy Majlis yuqori palatasi - Senat a'zosi, ya'ni qonun chiqaruvchi organ a'zosi. Qiziq, bu holat - ayni bir shaxs ham ijro hikimiyati organi rahbari, ham qonun chiqaruvchi hokimiyat a'zosi bo'lishi - hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linishi prinsipi (11-modda) mustahkamlangan Konstitutsiyaga qay darajada mos?

Qolaversa, bunday holat qiziq bir paradoksni yuzaga keltirmaydimi? Paradokski, davlat organlarining (shu shumladan ijro hokimiyatining) va davlat xizmatchilarining (shu jumladan ijro hokimiyati rahbarlarining) faoliyati qonuniyligi, korrupsiya va manfaatlar to'qnashuvi holatlariga yo'l qo'yilmayotgani ustidan nazorat o'rnatishi kerak bo'lgan Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi yoki Bosh prokuratura agentlik rahbari yoki Bosh prokurorni tasdiqlash vakolatiga ega bo'lgan (95-modda) senator rahbarlik qilayotgan organni tekshirishga haddi sig'adimi? Davlat hokimiyati organlari ustidan nazorat o'rnatishi kerak bo'lgan senator o'zi rahbarlik qilayotgan organga so'rov yuboradimi, o'zini o'zi tekshiradimi?

Balki shuning uchun ham agentlikning shubhali tenderlari va har xil loyihalari bilan hech kim qiziqmas? Balki shu sababli ham agentlik, masalan, jurnalistlarning va faollarning savollariga javob bermasligi muammo emasdir?

P.S. "Ibrat Academy" ilovasining "super start"i uchun to'lanadigan mablag' tushadigan MCHJ ta'sischisi va rahbari Rustam Koriyev hamda kun.uz'ning mana bu materialida “Ibrat farzandlari” loyihasi rahbari sifatida tilga olingan Rustam Qoriyev - ayni bi shaxsmi?

P.P.S. Ikkinchi savol haqida keyinroq.

Yoshlar ishlari agentligi tizimidagi yoshlar yetakchilari soni 9300dan oshiq ekan. Shularning yarmi "ixtiyoriy majburiy" tarzda "super start"ni sotib olgan taqdirda ham, bu 585 million soʻmni tashkil qiladi. Va qizigʻi, bu pullar, click tizimi taqdim etayotgan maʼlumotlarga ishonilsa, "Ibrat farzandlari" nodavlat notijorat tashkilotiga emas, Rustam Koriyev taʼsischisiligidagi "Ibrat Camp" MCHJga tushar ekan.

Umuman, agentlik rahbari Alisher Saʼdullayev agentlik va har xil MCHJlarning oʻzaro aloqalari haqidagi savollarga javob bermoqchi edi. Hozircha javob olinmadi, savollar esa koʻpaymoqda.