🎤 Eldar Asanov — lingvist-turkolog, antropolog, filologiya fanlari bo‘yicha PhD. Yana Eldar — o‘zbek tilidagi ilmiy-ommabop YouTube kontentining yulduzi: u Telegramda o‘z blogini yuritadi, ko‘pincha podkastlarda boshlovchi yoki mehmon sifatida ishtirok etadi.

O‘zining "Eski turkiy ID. Ko‘chmanchilarda savodxonlik" chiqishida Eldar qadimgi turk ko‘chmanchilari orasida alifbo, yozuv va yozuv materiallari haqida olib borgan tadqiqotlari bilan bo‘lishadi 🫏

Spikerning qiziqish sohalari: turk va eron tillari, taqqoslama tilshunoslik, lingvistik antropologiya, til tarixi, paleografiya va sotsiolingvistika.

______

🎤 Эльдар Асанов – лингвист-тюрколог, антрополог, PhD по филологии. А ещё Эльдар — звезда узбекоязычного научпоп ютуба: ведёт свой блог в телеграме, часто снимается в подкастах как ведущий или гость.

В своём выступлении на узбекском языке "Древний тюркский ID. Грамотность у кочевников" Эльдар расскажет о своём исследовании алфавита, письменности и материалов для письма и у древних тюркских кочевников 🫏

Сфера интересов спикера: тюркские и иранские языки, компаративистика, лингвистическая антропология, история языка, палеография, социолингвистика.

Таксида юрганингизда чойчақа берасизми? Одатда каттароқ суммадаги чойчақани чет элликлар беради, деб ўйлайди кўпчилик. Аслида ўзимизникилар ҳам катта чойчақа бераркан.

Қўштирноқ подкастда такси ҳайдовчиси билан суҳбат. Улар таксичиликка қандай келиб қолгани, таксидаги саргузаштлар ҳақида гапириб берди.

▶️ https://youtu.be/M5N8Hztrq1Q

Дубайдаги ҳолат ва унинг эҳтимолий оқибатлари

Ташқи ишлар вазирлиги маълумотига кўра, Дубай шаҳрида Ўзбекистон фуқаролари ўртасида жанжал юзага келган. БАА расмийлари 15 нафар юртдошимизни қўлга олган, ҳозирда тергов ишлари олиб борилмоқда.

Расмий учрашувларда БАА томони Ўзбекистон фуқаролари содир этаётган қонунбузарлик ҳолатлари кўпайганини таъкидлади. Вазият ўзгармаса, икки давлат ўртасидаги визасиз тартиб ҳам қайта кўриб чиқилиши мумкин. Яъни ҳамма фуқаро зарар кўради.

Вазирлик бу ҳолат юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар билан биргаликда иш олиб бормоқда. Хорижга чиқаётган фуқаролардан тартиб-интизомга риоя қилиш ва юртдошлар шаънига доғ туширмаслик сўралмоқда.

Амалда эса шуни унутмаслик керак: чет элда ҳар бир фуқаро ўз юрти, ўз халқи шаънининг ҳимоячисидир. Бир инсоннинг нотўғри хатти-ҳаракати бутун халқ имижига ва дунё кезиш эркинлигига путур етказиши мумкин.

@AsanovEldar

Элбекнинг атамалар луғатини кўп эсга оламан (подкастларда, адашмасам, каналдаям ёзганман). Ўша луғатдан парчалар эълон қилинибди "Тил ва адабиёт таълими" журналида.

@AsanovEldar

Демократия тушунчаси Юнонистон ва Римда қадимдан бўлган, лекин у қандай ишлаган?

Помпеи шаҳрида аҳоли овоз бериш орқали бошқарувчини танлаш ҳуқуқига эга бўлган. Бу ўша давр учун демократиянинг бир кўриниши эди. Бундай тизим Рим даври учун катта ютуқ бўлган.

Барчаси ҳақида “Худди шундай” каналидаги янги сонда билиб олинг: https://youtu.be/6j9zz0NUMU8?si=LfslfcKQlg3p-tff

Жуда бир даҳшат семинар бўлди. Афсус, видеога олмадик, подкаст ёки ТВ кўрсатувдай қизиқ бўларди.

Маърузадан сўнг қизғин муҳокамалар бўлди хуллас. Қуруқ қолиб кетдинглар. Аслида бунақа қизғин муҳокамалар илмий муассасаларда ҳар куни бўлади.

@AsanovEldar

Qurultoy'да Эркинжон ака Ризо Ëқубов ҳақида кўп гапирди. Биз унча яхши танимайдиган бу ҳарбий арбоб ўз вақтида бутун СССР миқёсида эътироф этилиб, юқори лавозимларда ишлаган.

1930-йилларда Ризо Ëқубов бошқа ўзбек зобитлари қаторида қатағонга учраган. Унга қўйилган айблардан бири — Польша жосуси эканликда гумонланган.

Эркинжон ака шу мавзуда бир яхши мақола чиқарган. Ўқишни тавсия қиламан.

Раджабов Э.Г. Был ли Резо Якубов польским разведчиком?

@AsanovEldar

#E'LON

Milliy arxeologiya markazi yosh Olimlar kengashi doirasida “Yosh olimlar minbari”ga taklif qiladi!

Ushbu ilmiy uchrashuvda markaz katta ilmiy hodimi B. Alimjonov ""Markazlashgan davlat" konsepsiyasida Shayboniylar sulolasi chetda qolishi masalasi" mavzusida ma'ruza qiladi.

📢 Yosh olimlar minbari: Milliy arxeologiya markazi

🎤 Ma’ruzachi: Baxtiyor Alimjonov

📚 Mavzu: "Markazlashgan davlat" konsepsiyasida Shayboniylar sulolasi chetda qolishi masalasi"

🗓 Sana: 23.04.2025

⏰ Vaqt: 15:00

🔗 Bog'lam: https://us06web.zoom.us/j/83555038169?pwd=cXEaFtqnoemta3AbePaH5rRUCB9upS.1

📍 Joy: Mirzo Ulug'bek, 81

🎮 Technoblade ким эди ва у нима учун Minecraft фильмида пайдо бўлган?

Technoblade — Minecraft ўйинидаги энг машҳур PvP (player vs player) ўйинчиларидан бири бўлган америкалик контент яратувчи. У ўзининг юқори даражадаги ўйин маҳорати, ҳазил қилиш қобилияти ва сарказмга бой услуби билан катта аудиторияни жалб қилган. 2022 йилда суяк саратони (саркома) туфайли вафот этган.

Minecraft анимацион фильмида Technoblade образи (тож кийган чўчқа) эҳтиром сифатида киритилган. Бунга нафақат мухлислар учун эсдалик, балки ўйиннинг ўз тарихига ҳурмат рамзи сифатида ҳам қаралади.

📽 Бундай тафсилотлар Susambil — кино ва анимация таҳлили каналида мунтазам ёритилади. Обуна бўлинг ва саҳна ортидаги чуқур маъноларни биринчилар қаторида билиб олинг.

видео учун ҳавола: https://youtu.be/uI-Ig4A79ao

Science Slam деган формат бор. Илмий коммуникациянинг оммабоп шакли ҳисобланади.

Формат стендапдан олинган — 10 дақиқали чиқишлардан иборат. Асосий фарқи — қизиқчилар эмас, олимлар чиқиш қилади, ўз тадқиқоти ҳақида қисқа ва қизиқарли гапириб беради. Қизиқарли гапиради, лекин кулгили эмас, чунки аудиторияни кулдириш ҳам осон эмас, профессионал кўникма ёки "туғма" қобилият талаб қилади. Агар ҳам илмий маъруза қилиб, ҳам кулдира олса, унда янаям зўр.

Бир неча йил олдин Тошкентда Science Slam бўлиб ўтганди, лекин кейинчалик бу иш тўхтаб қолди. Бир гуруҳ ташаббускорнинг ҳаракати билан янги Science Slam ташкил қилинмоқда.

Бу сафар чиқишлар ҳам ўзбек, ҳам рус тилида бўлади. Ўзбек тилли спикерлардан бири мен бўламан. Қизиқиш бўлса, марҳамат, 26 апрель куни сизни кутамиз.

Лекин келинглар аниқ, илмий стендапнинг ўзбек аудиториясини ҳам яратайлик. Ўзбек тилининг қўлланиш доирасини янги форматлар орқали кенгайтирайлик.

Тафсилотлар мана бу ерда.

@AsanovEldar

Кипр масаласида билиш керак бўлган яна баъзи тафсилотлар.

Юқорида ЛДНРга ёки Қримга тенглаштириб бўлмаслиги ҳақида ёзгандим. Бошқа фарқлари ҳам бор. Умуман, нега Шимолий Кипр масаласи аслида унақа долзарб эмас, нега Туркия санкцияга тушиб кетмаган, нега қайсидир маънода бу масалага кўз юмилади, тушуниш учун қуйида нарсаларни билиш керак.

Туркия Кипрда тинчлик кафолатчиси бўлган уч давлатдан бири эди (Юнонистон ва Британия қаторида). 1960-йилларда, илк тўқнашувлар бошланганида, бу уч давлатнинг қўшма контингенти оролда жойлаштирилиб, тинчлик ўрнатишга ҳисса қўшган эди. 1974 йилда эса Туркия 1960 йилги уч томонлама келишувга биноан оролга қўшин олиб кириш мандатига эга эди. Турк қўшинлари оролдан чиқиб кетмагач, орол шимолида амалда назорат ўрнатгач, уларни босқинчиликда айблай бошлашди.

Бугунги кунда ШКТЖ, расман тан олинмаган бўлса-да, сиёсий институтлари ишлаб турган барқарор давлатга айланган. У ерда парламент, сиёсий партиялар, демократик сайловлар бор, бошқа институтлар ишлайди. Мамлакат келажаги оммавий муҳокама қилинади, Туркияга яқинлашиш, қўшилиш, Туркиядан мустақил сиёсат юритиш ва ҳатто юнон Кипри билан бирлашиш тарафдорлари бор. 2023 Freedom House уни фуқаро эркинликларига риоя этиладиган, сиёсий тизими демократик давлат сифатида баҳолаган.

ШКТЖ тинчлик ва барқарор ҳокимият ўрнатгач, иқтисодий ривожланишга ҳам эътибор қаратган. Мамлакатда бир қанча соҳалар ривожланиб, даромад келтирмоқда. Уларнинг асосийси банклардир.

ШКТЖда 24 та оншор, 14 та офшор банк мавжуд (2008 йил маълумоти). ШКТЖ муаммоси музлатиб қўйилиши ва Ғарб давлатлари амалда оролнинг бирлашишига эътиборсизлиги шу билан боғлиқ — турк Кипри офшор пул қўйиладиган (солиқдан қочиладиган) ҳудудлардан бири ҳисобланади. Бу давлат расман тан олинмагани учун у солиқ ахбороти алмашиш тизимида эмас, демак, у ерда солиқдан қочиш осон. Туркия, Исроил, Буюк Британия, айрим араб давлатлари (ёки уларнинг резиденти бўлган йирик корпорациялар) бундан фойдаланиб келади. АҚШнинг Financial Crimes Enforcement Network агентлиги бу масалада таҳлиллар чиқариб туради ва америкалик бизнесменларга у ерга пул киритмасликни тавсия қилиб келади.

Кейинги соҳа — олий таълим. Турк Киприда 24 та университет бор. Аҳоли жон бошига (380 минг атрофида) университетлар сони бўйича жаҳонда биринчи ўринларда туради. 2024 йилда у ерда 100 минг талаба ўқиган. Қизиғи, кўп университетлари халқаро аккредитацияга эга эмас, шунга қарамай, хорижлик талабалар бу ерга кўп келади. Аккредитациядан ўтмаган университетларда ўқийдиган талабаларга ҳайрон қолайми, тан олинмаган давлатда ўнга яқин халқаро аккредитацияга эга университет борлигига ҳайрон қолайми, билмай қоламан баъзида.

ШКТЖ иқтисодини кўтариб турган яна икки соҳа бор — туризм ва тиббиёт. Икки соҳаям арзонлиги ва сифати билан одамларни жалб қилади.

@AsanovEldar

Qurultoy'нинг янги сони чиқди. Меҳмонимиз — Эркинжон Ражабов. У киши билан олдин ҳам гаплашгандик, армия тарихи бўйича. Бу сонда ҳам шу мавзуни давом эттирдик.

Янги сондан Ўзбекистон ССРда армия ташкил топиши, ундаги ички муаммолар, профессионал армия шаклланиши ҳақида билиб оласиз.

Линк: https://www.youtube.com/watch?v=0X5QMeLSL4k&t=4s&ab_channel=QURULTOY

@AsanovEldar

Шом араб фамилиялари бўйича яна бир қизиқ маълумот эшитиб қолдим арабист танишлардан.

Одатда маълум бир араб қабиласига мансуб аҳоли шу қабила номини ишлатган — Адноний, Тамимий ва ҳ.к. Бундай арабларнинг аксарияти мусулмон бўлган ва келиб чиқиши нуқтаи назаридан ўзини "тоза", аслзода ҳисоблаган.

Қабилавийлигини сақлаган христиан араблар ҳам бўлган — улар исломдан олдин бу ҳудудда яшаб, христианликка эътиқод қилган араблар эди (Лаҳмийлар ва Ғассонийлар).

Араблашганлар (мустаъроб) ёки шаҳарлашиб, қабиласини унутган араблар эса касб-корига қараб фамилия/куня олган: Ҳаддод, Нажжор ва ҳ.к. Уларнинг бир қисми христиан, бир қисми мусулмон бўлган.

Усмонли ҳокимияти даврида аҳолининг бу гуруҳи туркча фамилиялар ола бошлаган: Қошиқчи (Хашуқжи), Ëзижи (яъни ёзувчи). Масалан, Антиохия патриархатининг ҳозирги патриархи Юҳанно XX нинг асл исми — Ҳони Ëзижи.

Энди юқоридаги бекграунддан келиб чиқиб, пастдаги қизиқарли воқеани тушунишга ва завқ олишга ҳаракат қилинг.

Касб номига қўйилган фамилиялар ичида Фарис дегани ҳам бор — отлиқ/рицарь дегани. Салиб юришлари давридан қолган фамилия дейишади — ё салибчи рицарлар авлоди, ё уларга бириккан маҳаллий христианлар авлоди. Фарислар ўзини аслзода ҳисоблайди.

Фарислар билан аслзодаликда рақобатлашиб, ўзини салибчиларга боғлайдиган яна бир хонадон бор — Фаранжи. Салибчилардан ("франк"лардан) қолиб кетган фамилия деб ҳисоблашади ўзини.

Бу номнинг тарихини ўрганиб кўришса, аслида у туркча fırıncı — печкачи сўзидан олинган экан. Яъни оддий новвой оилага Усмонли даврида берилган касб-ҳунар билан боғлиқ фамилия. Британия мустамлакаси даврида фамилияни бироз тўғрилаб, аслзодалар қаторига қўшилиб олишган экан.

Бунақа айёрона приём иш бериб, Фаранжилар Ливаннинг энг нуфузли оилаларидан бирига айланиб кетган. Улардан ҳатто битта президент ҳам чиққан. Аслзодалик ҳақидаги пиар шу қадар кучли бўлганки, ҳатто инглиз Wikipedia'си уларни ҳалигача франклар авлоди деб ўйлайди.

@AsanovEldar

Шом араб фамилиялари бўйича яна бир қизиқ маълумот эшитиб қолдим арабист танишлардан.

Одатда маълум бир араб қабиласига мансуб аҳоли шу қабила номини ишлатган — Адноний, Тамимий ва ҳ.к. Бундай арабларнинг аксарияти мусулмон бўлган ва келиб чиқиши нуқтаи назаридан ўзини "тоза", аслзода ҳисоблаган.

Қабилавийлигини сақлаган христиан араблар ҳам бўлган — улар исломдан олдин бу ҳудудда яшаб, христианликка

АҚШда Трамп ҳокимиятга келиши билан ноқонуний муҳожирлар мамлакатдан чиқариб ташлана бошланади. Бу муҳожирларнинг бир қисми Сальвадорга кўчирилганини эшитгандирсиз. Бу маълумот ОАВда айтилди-ю, лекин нега айнан Сальвадорлигига қизиққан медиани кўрмадим.

Гап шундаки, Дональд Трамп ва Илон Маск — бутун дунёда оммалашган янги ўнг ҳаракатнинг вакилларидир; охирги 20 йилларда бошқа давлатларда ҳам уларга ўхшаган қарашдаги янги лидерлар ҳукуматни эгалламоқда. Биз бу ҳаракат вакиллари бўлган Путинни, Эрдўғонни, Орбанни, Нетаньяхуни, Модини, Си Цзинпинни, мана охирги "юлдуз"лардан Хавьер Милейни эшитганмиз. Лекин Сальвадорда ҳам уларга ўхшаган замонавий ўнг лидер ҳокимиятда. Унинг исми — Наиб Букеле.

Букеле Трамп ва Маскнинг дўсти ва иттифоқчиси ҳисобланади. Унинг феъли, сиёсий қарашлари, имижи ҳам бу жуфтликка ўхшаш — ижтимоий тармоқларда жуда фаол, троллинг қилишни, баҳсларга киришни яхши кўради. У ҳам, бу тўлқиннинг бошқа лидерлари каби, бошида катта иқтисодий ютуқлар кўрсатган, аммо охирги йилларда имижи ёмонлашмоқда.

Лекин бу пост унинг сиёсий йўли, таржимаи ҳоли, умуман Сальвадор ҳақида эмас. Букеленинг таржимаи ҳоли эътиборимни тортди.

Букеле — фаластинлик муҳожирлар авлоди. Унинг отаси Армандо Букеле Каттан имом бўлиб, маҳаллий мусулмонларнинг лидерларидан бири бўлган.

Энди бу ғалати исм-фамилияларни ўзимизга таниш кўринишга келтирамиз.

Наиб Букеле — Нажиб Буқайла. Баъзи манбаларда Абу Кейле деб бериляпти, аммо бу хато. Отаси — Армандо Буқайла Қаттон. Буқайла, Қаттон — булар типик фаластинча фамилиялар.

Мени ҳайрон қолдирган нарса — бу фамилиялар кўпроқ фаластинлик/ливанлик/суриялик христианларда учрар эди, Сальвадор президенти эса мусулмон оиладан экан.

Нажиб Буқайла Трампнинг яқинлари ичидаги ягона араб эмас. Қизи Тиффанининг эри Майкл Булос — ливанлик бизнесмен Массад Булоснинг ўғли.

Бу исмни ҳам таниш қиёфага келтирсак: Массад — Мисъад ёки Масъад. Булос эса лотинча Паулус (Пол, Пауль, Павел) исмининг арабча шакли (Булус).

@AsanovEldar

Qalampir.uz жуда муҳим ва қизиқ мавзуни кўтарибди.

3-4 апрель кунлари Самарқандда бўлиб ўтган Марказий Осиё — Европа Иттифоқи I саммитида қабул қилинган декларация Туркияда кескин норозиликка сабаб бўлди. Бунинг сабаби — қўшма баёнотнинг 4-бандида Марказий Осиё давлатлари БМТ Хавфсизлик Кенгашининг 541 ва 550-сонли резолюцияларига риоя этишини таъкидлади. Бу резолюциялар Шимолий Кипр Турк Жумҳуриятини (ШКТЖ дейлик қулайлик учун) тан олмайди, Кипр оролидаги ягона ҳокимият деб Кипр Жумҳуриятини тан олади.

ШКТЖни Туркия ҳимоя қилиб келади ва унинг халқаро тан олинишига уринади. Туркия босими остида бу давлат Туркий Давлатлар Ташкилотига ҳам кузатувчи мақомида қўшилган эди. Шу боис Туркиянинг айрим зиёлилари, журналист ва публицистлари Самарқандда қабул қилинган баёнотни "туркий биродарликка хиёнат", "Туркия сиртига урилган пичоқ" деб баҳоламоқда.

Юқоридаги видеода бу масала батафсил ёритилган, кўришни тавсия қиламан.

Баъзиларда "ШКТЖни тан олиш Қрим, ЛДНРни тан олишга прецедент яратади" деган хавотир бор. Халқаро ҳуқуқда нима бўлишини аниқ айтиш қийин — Косово кейси ҳеч нарсага прецедент бўлиб бермади. Шу боис бу масалага халқаро сиёсат профессионаллари ойдинлик киритса яхши бўлади. Мен эса битта нарсани айтиб ўтмоқчиман — ШКТЖ ва ЛДНР масалалари бир-биридан тубдан фарқ қилади.

Украинадан фарқли равишда, Кипрда ростдан ҳам фашизм уруғ соча бошлаган эди. Кипрнинг юнон ҳукуматида доимо Юнонистон билан бирлашиш ғояси бор эди, бу турк аҳолини хавотирга солар эди. Юнонистонда 1967 йилда рўй берган Қора полковниклар тўнтаришидан сўнг мамлакатда ультраўнг хунта ҳокимиятга келди. Улар 1974 йили Кипрда ҳам путч уюштириб, президент Макариосни қувиб, ўзига бўйсунадиган миллатчи режимни ҳокимиятга келтирди. Кипрда Энозис (Аншлюс — Гитлернинг Германия ва Австрияни бирлаштириш ғоясига ўхшаш ғоя) ҳаракати авж олди. Бунга қарши чиққан турк сиёсатчилар ҳибсга олинди; юнон миллатчи гуруҳлари турк қишлоқларига босқинлар уюштириб, тинч аҳолини қатл қила бошлади.

Халқаро ҳамжамият бу ҳолатдан хавотир билдирди, Туркия эса Кипрда ҳарбий операция бошлади. Операция оқибатида оролнинг шимолий қисмидан юнонлар қувилди, оролнинг бошқа қисмидаги турклар бу ҳудудга қочди, ҳудудда ҳалигача Туркиядан бошқа ҳеч ким тан олмаган турк ҳукумати ташкил этилди.

ШКТЖ лидерлари Рауф Денкташ, Эрсин Татарлар, ЛДНРнинг қароқчи ва ҳарбий жиноятчи лидерларидан фарқли, ҳарбий жиноятларда айбланмаган, халқаро санкцияларга тушмаган, халқаро майдонда тадбир ва музокараларда иштирок этган ва этаётган шахслардир.

Ўзи Кипр жуда қизиқ мавзу, янада батафсилроқ гаплашса бўлади.

@AsanovEldar

Аслида бу постда ёзилганлар экологик тоза ва табиий материаллардан тайёрланган буюмлардан фойдаланиш каби каттароқ масаланинг бир қисмидир. Бу борада бизда ҳам тадқиқотлар олиб борилмоқда экан.

Бу постдан сўнг соҳа вакиллари менга алоқага чиқиб, маълумотлар берди. Бизда ҳам кундалик буюмлар, болалар ўйинчоқлари, интерьер ва ҳоказоларни экологик тоза материаллардан тайёрлаш ва уларнинг истеъмолини ошириш бўйича ташаббуслар бор экан.

Бу йўналишдаги ишларга ҳисса қўшмоқчи бўлсангиз, қуйидаги сўровномада қатнашинг. Бу яқин келажакда бизда ҳам соҳа ривожланишига ёрдам беради.

Линк: https://docs.google.com/forms/d/1CcwQDqG8JCy8IrZut9wEKTc4AKNeSeiCKZWwVlOmKek/edit?usp=drivesdk

@AsanovEldar

Стримерчи қизларда аудитория нега муаммо? Йигитлардан фарқли, қизлар стримда қандай қилиб омадли бўлиши мумкин?

Қўштирноқ подкастда Фезот, Kiber.uz, UPG эгаси Шаҳзод Касимовлар иштирокида стримерлар, геймерлар, PUBG ва дунёнинг бошқа машҳур ўйинлари ҳақида суҳбат.

▶️ https://youtu.be/t7eh8zzuqMw

Ўзим онгли шакллантирган бир қанча ижобий кўникма бор. Шулардан бири, ўзимга анча ёқадигани — дўконларга ўз шопперим (пакетим, тўрвам, кимга қанақа қулай бўлса) билан боришдир.

Ўзбекистонда пластик пакетлар пулли қилиб қўйилиши одамларни кўп марталик экологик тоза пакет ва шопперлардан фойдаланишга ўргатади деб ўйлагандим. Афсус, орадан шунча вақт ўтди, ҳали ҳам пластик пакетлар кўп ишлатилаётганини кўряпман.

Бу масалада ҳужжат қабул қилиш, чеклов чораси кўриш етарли эмас, бундай кўникманинг моҳиятини, аҳамиятини одамларга тушунтириш, ҳамма онгли равишда танлов қилиши муҳим экан. Аслида кичик кўринган бу кўникма экология учун қай даражада аҳамиятли эканини англаган одам пластик пакетлардан имкон қадар воз кечади.

АҚШда мен ёқтирган бир дўконлар тармоғи бор — Whole Foods Market. Улар фақат қоғоз пакетлар ва шопперлар ишлатади. Қолаверса, маҳсулотлари ҳам органик. Нархи бироз қиммат бўлса ҳам, харидори кўп, мен ҳам кўп кирардим.

Ўзбекистонда ҳам шунақа органик маҳсулотлар сотадиган дўконлар пайдо бўлиши ва кўпайишини хоҳлардим.

@AsanovEldar

Ўзи подкастларга чиқишни ёқтирмайман (бу ҳақда анча олдин ёзгандим — кўп гапириш ўзингни такрорлашингга олиб келади), шунинг учун жуда қулай позицияга ўтволгандим — Qurultoy'да тингловчилик позициясига.

Лекин барибир орада чақиришяпти, ҳаммасига ҳам йўқ деб бўлмайди, айниқса суҳбатдошинг ва мавзуинг яхши бўлса.

Янги очилган подкаст — Ўзбекчиликда ана шундай комбо бўлди. Ўзимга қадрдон тил мавзуси, бошловчи эса бу борада жонкуяр, бу ва яна кўп масалаларда ҳаммаслак бўлган таниқли журналист Шуҳрат ака Шокиржонов. Янги подкастнинг биринчи сонига мени муносиб кўришибди, бунисига ҳам алоҳида раҳмат. Қўлдан келганча чиройли суҳбат қилишга уриндик, кўринг, фикрингизни ёзиб қолдиринг.

Линк: https://www.youtube.com/watch?v=6uvq8F4oNJM&ab_channel=O%E2%80%98zbekchilik

@AsanovEldar

Жуфти ҳалол қидираётганда фақат ақлга таянманг, чунки қалбни фақат қалб тушунади. Ақл ҳисоб-китоб қилади, лекин муҳаббат ҳис қилади. Баъзида ақл танламаган юрак бахтли қилади. Чин севги мантиққа эмас, самимиятга суянади.

Xurmo'да янги видео.

Тўлиқ видеога ҳавола:
https://youtu.be/0Vr9jr0Zaq4

#E'LON

Milliy arxeologiya markazi yosh Olimlar kengashi doirasida “Yosh olimlar minbari”ga taklif qiladi!

Ushbu ilmiy uchrashuvda markaz katta ilmiy hodimi E. Asanov "Qadimgi turkiy til resurslari arxeologiya va tilshunoslik kesishmasida" mavzusida ma'ruza qiladi.

📢 Yosh olimlar minbari: Milliy arxeologiya markazi

🎤 Ma’ruzachi: Eldor Asanov

📚 Mavzu: Qadimgi turkiy til resurslari arxeologiya va tilshunoslik kesishmasida

🗓 Sana: 16.04.2025

⏰ Vaqt: 15:00

🔗 Bog'lam: Zoom orqali

📍 Joy: Mirzo Ulug'bek 81

✅ Bizni kuzatishda davom eting:
📢 KANAL: t.me/ArxeologKundaligi

🎬 “Юрувчи Мурдалар” — даҳшат ортидаги инсонийлик

Франк Дарабонт бу сериални фақат даҳшат эмас, балки инсон руҳиятининг туб-тубига тушадиган драма сифатида яратмоқчи бўлган. Зомбилар ўч олиш учун эмас, балки тириклар қандай яшаб қолиши кераклигини кўрсатиш воситасига айланган.

Суратга олиш ишлари Атланта атрофида, зомби апокалипсисини жонли тасвирлай оладиган жойларда бўлиб ўтган. Сериал бошида атиги 6 қисмга буюртма берилган эди, аммо Дарабонтнинг ёндашуви ва Greg Nicotero жамоасининг грим борасидаги инновацияси туфайли лойиҳа томошабинлар эътиборини дарҳол тортди.

Бу фақат бир даҳшатли саргузашт эмас — бу тирик қолиш ва инсон бўлиб қолиш ҳақидаги ҳикоя.

Тўлиқ таҳлил Susambil каналида сизни кутмоқда. Қизиқсангиз, марҳамат: https://youtu.be/murQvA9-254?si=1iX_PUyNcoXwHL1_

Ўтган йили 1000Kitob подкасти бор эди, бир неча ойдан буён тўхтаб қолган эди. Шуни қайта тиклашга қарор қилдик.

Бу йилнинг биринчи сонида ўзимиз тўпланиб, қилинган ишлар бўйича гаплашвордик. Бундан буёғи олимлар, таржимонлар ва бошқа мутахассислар билан илмий ва амалий мавзуларда суҳбатлар қурилиши режалаштирилган. Шунчаки лойиҳа тарғиботи бўлиб қолмасин, кенгроқ мавзулар тўпламини таклиф қилайлик томошабинларга, деган ният бор.

Бошловчи — таниқли журналист, Gazeta.uz ходими Муҳримхон Аъзамхўжаев. Меҳмонлар — мен ва Назир Худоёров.

Қизиқ бўлса, кўринг: https://www.youtube.com/watch?v=p-huzt3nlmw&ab_channel=1000KITOB

#1000kitob #1000kitobpodcast

@AsanovEldar

1000Kitob'да Таржимон ва муҳаррирлар мактабига ҳужжат топширишнинг охирги куни бугун. Билмай қолганлар, эсидан чиққанлар, топшириб қўйинглар.

Линк: https://forms.gle/hp6RAewTBa3f92976//

#1000kitob #1000kitobmaktabi

@AsanovEldar

Яна бир янги нашр. "Ватан" журналининг бу йил ҳисобидан биринчи сони чиқди. Ундан ўқувчиларим яхши танийдиган ҳамкасбим ва дўстим Рустам Азизийнинг диний радикализм ҳақидаги таҳлилий мақоласи чиқди. Таржимон — каминаи нокамтарин.

@AsanovEldar

Ўзбекистоннинг кенг тармоқли компьютерлар дўкони UPG нега стримерларга ёрдам беради? Нега уларни молиявий қўллаб қувватлайди?

Қўштирноқ подкастда PUBG ва дунёнинг бошқа машҳур онлайн ўйинлари ҳақида суҳбат.

▶️https://youtu.be/t7eh8zzuqMw

Ғайбулла Бобоёровнинг янги китоби. Ўқиб, танишиб чиқамиз.

@AsanovEldar

Анча шовшув бўлган мавзуда Адлия вазирлигидан баёнот чиқди. Давлат тили бўйича қонунчилик талаблари тушунтирилибди.

Очиғи, мен ҳам баъзан шу масалани аҳоли орасида эшитиб қоламан: баъзилар, масалан, айтиб қолади, "нега Ўзбекистонда бўла туриб фалон жойда тожикча/русча гаплашишади?" деб. Уларга ётиғи билан тушунтираман: "давлат тили дегани фақат ва фақат шу тилда гапирсин дегани эмас, маиший ҳаётда ҳамма ўзига қулай тилдан фойдаланаверади" ва ҳ.к.

Менимча, давлат тили нима, унинг жамият ва бошқарувдаги функциялари нима, шу бўйича тушунтирувчи материаллар етишмайди бизда. Шу боис юқоридаги каби саволлар ва баъзан эътирозлар туғилади.

Аслида аксарият жамиятларда нафақат бир нечта тил, балки ҳар бир тилнинг функционал вариантлари ишлайди. Масалан, маиший ўзбек тили ва давлат тили ўлароқ ўзбек тили грамматикаси, сўз бойлиги, услубияти жиҳатиданам, жамиятдаги функцияси, ишлатиладиган соҳалари (узуси) бўйича ҳам фарқ қилади. Икки тилда гапириш билингвизм деб аталса, бир тилнинг турли шаклларида гапириш диглоссия дейилади. Бунақа нозик жиҳатларни тушуниш ва тушунтириш жуда муҳим — тушунмовчиликларнинг олдини олади.

@AsanovEldar

Яқинда бўлиб ўтган Парламентлараро Иттифоқ йиғилишида Қонунчилик палатаси қўмитаси раиси Улуғбек Шерматов бир неча тилда чиқиш қилиб, кўпчиликнинг эътиборини тортди. У рус ва инглиз тилида эркин гапирди, энг қизиғи — япон тилида ҳам мукаммал нутқ сўзлади.

Шерматов ҳуқуқ соҳасида тажрибали мутахассис, хорижда илмий иш ҳимоя қилган.

Тил биладиган, тажрибали ёш депутатлар кўпаяверсин.

@AsanovEldar

Kiber.Uz'нинг апрель рилзлари ҳақидаги видеосида Days Gone Remastered ҳам тилга олинган. Зомби-апокалипсис мухлислари учун қизиқ контент. 25 апрелда чиқаркан.

Умуман, видеода апрель ойи учун жуда кўп қизиқ ўйинлар ҳақида гапирилган. Ҳаммасини билиш учун Kiber.Uz'нинг видеосини кўришни тавсия қиламан.

Тўлиқ видео: https://youtu.be/iHHmR91CA_k?si=VCNFGyIIkjZWL_Pp

Ëш китобхон танлови ғолибларига бу йил электромобиллар совға қилинибди.

Бизда унча кўп китоб ўқилмайди деб ҳисобланади, лекин ноширлар билан гаплашсам, аксинча, бозор ҳали ҳам бўш, янги нашриётларга, кўпроқ китобга эҳтиёж бор дейишади.

@AsanovEldar

Бизда пиёз нархи 10 баравар қимматлашиб кетибдими?

Ижтимоий тармоқларда шу гаплар юрибди. Ўзи нима гап? Ҳозир бозорда асосан эртапишар пиёз бор. Эрта чиққан нарса, табиийки, бошида қиммат бўлади, чунки ҳосили ҳали кўп эмас. Лекин апрель ўрталарида ҳосил кўпайиб, нарх 2-2,5 минг сўмгача арзонлашади.

Ҳозир бозорда ўтган йилдан қолган захира пиёз ҳам бор. Уни 2-3 минг сўмдан сотиб олиш мумкин.

Пиёз ҳар йили бир пайтда пишмайди. Об-ҳаво, деҳқончилик ва технологиялар ўзгариб туради. Шунинг учун нархларни ўтган йил билан аниқ солиштириш нотўғри.

Бу феномен мисинформация дейилади — дезинформациядан фарқли, бундай хабарлар қасддан тарқатилмайди, лекин нотўлиқ ва ноаниқлиги туфайли аудиторияни чалкаштиради.

@AsanovEldar

Ziyouz.com портали бугун 21 ёшга кирибди. Давронбек акани табриклайман! Бундай ажойиб портал учун яна бир бор раҳмат айтаман!

Ўтган йили Ziyouz.com ва шахсан Давронбек ака билан танишувим ҳақида бир пост ёзгандим, ўқимаганлар бўлса, ўқиб қўйинг.

@AsanovEldar

Бугун буюк давлат арбоби ва саркарда — Амир Темурнинг таваллуд куни.

Амир Темур ҳар бир ишда билимга таянар, дўстни душмандан ажрата олар, кучли рақибни енгиш учун ақлни қурол қиларди. Республика Маънавият ва маърифат маркази томонидан тайёрланган видеода ҳам кўриб, гувоҳи бўлганингиздек, у давлат қуришни жанг билан эмас, илм, ҳунар ва стратегия билан боғлиқ жараён деб биларди.

Ҳозирда ижтимоий тармоқларда “xитойликлар келяпти”, “ерларимиз қўлдан кетяпти”, “ташқи сармоядорлар тадбиркорларимизни синдиряпти” — деган гаплар айланяпти.

Энди тарихга назар соламиз. Савол туғилади, Амир Темур даврида ҳам хитойликлар бўлганми?

Амир Темур даврида хитойликлар нафақат бор эди, балки улар савдо, илм-фан ва ҳунар соҳаларида ҳам фаол иштирок этган. У замонларда Темурнинг геосиёсий фикрлаши бугунги “геополитика” деган тушунчадан анча илгарилаб кетган эди. У Хитойга юриш қилган, хитойликлар билан алоқалар ўрнатган, ҳатто уларнинг техник билимларидан фойдаланган.

Амир Темурнинг буюклиги ҳам шундаки, у турли миллат ва элат вакилларини бирлаштира олган. Хитойликлар эса бу жараённинг бир қисми бўлган холос.

@AsanovEldar

Ниҳоят дастлабки тендерни эълон қилиб олдик. 27 та китоб танловга қўйилди. Босмахона эгалари ва ходимларидан танишларингиз бўлса, айтинг, қатнашишсин.

Қолган китобларнинг ҳам тендер ҳужжатлари тайёрланяпти.

@AsanovEldar

Бахтли оила — келишиб, бир-бирини ҳурмат қилиб яшайдиган оила. Бу соғлом муносабатлар дейилади.

Парда подкастда қизлар молиявий саводхонлик, аёлларнинг пул топиши ва тажрибалари билан бўлишибди.

Линк: https://youtu.be/zcf0kc4y5QM?si=n0hq_7NX34CqEnn7

"Менинг отим қирмизи" романи бугун тандирдан узилди. Айтишларича, эртага Book.uz'да сотувга чиқар экан.

Орхан Памук (ёки Ўрхун Помуқ) энг севган муаллифларимдан бири. Услуби ҳам, йўналиши ҳам, ғояси ҳам жуда ёқади. Шунга бўлса керак, таржимага алоҳида эътибор ва меҳр билан қарадим, қайта-қайта ўқиб, тузатдим, ҳар бир сўз устида ишладим. Аслида ҳар ишда перфекционистман — қайта-қайта ўқиб, ёзиб, тузатавераман, шунга ишни бироз чўзвораман. "Менинг отим қирмизи" ҳам нашрга тайёр бўлгунича муҳаррирни безор қилиб юбордим. Шундаям кўнглим тўлмади. Камчилик бўлса, узр, кейинги нашрларда (агар бўлса) тузатамиз.

Дарвоқе. Таржима тилида онгли равишда бир эксперимент қилганман. Памукнинг тилини, руҳиятини максимал даражада оригиналга яқин сақлаш, ўзбек ва турк тилларини яқинлаштириш ҳаракати. Агар бу сизга омадсиз тажриба туюлса, фикр ва таклифларингизни албатта билдиринг. Уни ҳам кўриб чиқамиз.

@AsanovEldar

Миллий марказларнинг асосий вазифаси миллатлар тотувлигини таъминлаш, уларни ҳуқуқий, сиёсий, иқтисодий жиҳатдан такомиллаштириб боришдир.

Қўштирноқ подкастда "Ўзбекистон — умумий уйимиз" мавзусида суҳбат.

▶️ https://youtu.be/2ImLTTNMZ0E

Ay Yola гуруҳининг қўшиғи икки қатламнинг кескин эътирозларига сабаб бўлди.

Биринчиси — динчилар. Россиялик ва қозоғистонлик баъзи диний блогер ва фаоллар бу қўшиқ кўпхудоликни тарғиб қиляпти, динга қарши фитна, эшитманглар, тарқатманглар деяпти. Буни энди изоҳлаб ўтирмайман, ҳар ким қарашига кўра хулоса қилади.

Иккинчиси — зетниклар, рус миллатчилари. Уларнинг фикрича, қўшиқ пантуркизмни тарғиб қиляпти, бу эса Россия учун айирмачилик хавфи экан. Бу қатлам ўтакетган ноадекватлигини биламиз, шунга яраша иш тутишди — ижодкорларга йўқ жойдан босим қилиб, уруш ҳақида қўшиқ айтишни талаб қилиб, ҳатто прокуратурагами, қаергадир ёзиб беришибди. Натижада гуруҳ ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларида ўз лояллигини билдириб қўйди — Украинага қарши урушни қўллаб чиқди.

Яна баъзи бировларнинг айтишича, гуруҳ вакиллари олдин ҳам бу урушни қўллаб чиққан экан, шунга балки бу ишни яна бир бор такрорлаш уларга унча қийин бўлмагандир.

@AsanovEldar

Qurultoy'нинг ўтган сони бомба бўлган эди, янги сони ядровий бомба бўлди!

Бобуршунос олим Ботирали Йўлдошевнинг турколог Ғайбулла Бобоёров билан баҳсидан парчалар бергандик, лекин тўлиқ картина йўқ эди. Кўрсатувни кўрмай қолганлар билан бирга у ерда нималар бўлганини фол очиб ўтирувдик, телеканал ҳам ҳеч кўрсатувни YouTube'га юкламади-юкламади. Ўзимизга ҳам, аудиторияга ҳам чала маълумот бериб қўйдик, асл картинани тиклай олмадик, бошқаларда ҳам нотўғри тасаввур ҳосил қилиб қўйгандай бўлдик.

Бу камчиликни бартараф қилиш, устозларнинг гапларини кенг аудиторияга етказиш, ТВда чала қолган гапларни давом эттиришлари учун минбар бериш ва ўзбек интернетида кўплар кутаётган масала — Шайбонийхон-Бобур масаласидаги баҳсни ниҳоят уюштириш мақсадида икки олимни Qurultoy'га таклиф қилдик.

Бошида оппонентлар қизишиб кетишидан қўрқдик; ҳақиқатан, ТВдаги баҳс ҳиссиётлари ҳали тирик экан, гурунг қизишишдан бошланди, лекин, аксинча, баҳс асносида устозлар босилиб, конструктив гурунга ўтилди. Охирида жуда яхши хулосалар қила олдик, менимча, яъни нимадир конструктив, фойдали нарса ололдик, маълум таянч нуқталарини топа олдик.

Хуллас, кўринг: https://youtu.be/Je8topetVDY

@AsanovEldar

Ўзбекистон ва БАА Ислом цивилизацияси йўлида ҳамкорликни мустаҳкамламоқда

Тошкентдаги Ислом цивилизацияси марказида — марказ ва БААнинг Абу-Дабида жойлашган Manara Ҳамжиҳатликда яшаш маркази ўртасида ҳамкорлик меморандуми имзоланди.

Тадбир давомида икки томонлама мулоқот ва ҳамжиҳатлик мавзулари муҳокама қилинди.

Энг муҳим янгиликлар:

🔵Яқин келажакда Manara'нинг филиали Ислом цивилизацияси маркази биносида иш бошлайди.

🔵Марказ ходимлари БААда малака оширади.

🔵Маданий ва илмий ҳамкорлик янги босқичга кўтарилади.

Ҳақиқат билан ёлғонни фарқлаш тобора қийинлашмоқда. Айниқса, ахборот оқимида “ишончли” манбалар ҳам дезинформация тарқатадиган бўлиб қолди. Биз эса ишониб, уларни қайта тарқатамиз. Натижада кимнингдир манфаати йўлида ҳаракат қилган бўламиз. Бундан қандай сақланиш мумкин?

“Худди Шундай” каналида айнан шу мавзуда янги видео чиқди: https://youtu.be/8ApBqBncyog?si=htEF0vRodKtaTv6g

Бизда яна бир янгилик.

1000Kitob'да Таржимон ва муҳаррирлар мактабини бошлаяпмиз. Бундан мақсад — лойиҳада иштирок этувчи таржимон ва муҳаррирлар топиш, уларга билим бериш ва лойиҳага жалб қилиш. Лекин лойиҳада қатнашмайдиган, шунчаки бу соҳада билимга эга бўлиб, бошқа йўналишда ишлайдиганлар ҳам бемалол қатнашса бўлади.

Таржимонларга ва муҳаррирларга алоҳида курслар ўтиб берилади. Дарсларимиз сони унча кўп эмас, қисқа муддатда энг зарур билим ва тушунчаларни беришга ҳаракат қиламиз.

Қизиқиш бўлса, албатта топширинг. Ўзингиз қизиқмасангиз, қизиқадиган танишларга юбориб қўйинг. Қатнашувчиларга тил билиш ва таржима-таҳрирга қизиқишдан бошқа махсус талаб қўйилмайди, иштирок, албатта, бепул.

PS: Видеода нутқимда хато кетган — ўзбекчадан инглизчага таржима деб юборганман. Матнда ҳаммаси тўғри — инглизчадан ўзбекчага. Видеони қайта олишга вақт ва имкон бўлмади, тўғри тушунасизлар деб умид қиламан дўстлар.

Ариза йўллаш учун ҳавола: https://forms.gle/hp6RAewTBa3f92976

#1000kitob #1000kitobmaktabi

@AsanovEldar

Qurultoy'нинг янги дўстларини таништирай.

"Миллий тикланиш" партияси раҳбарияти подкастимизни жуда маъқул кўриб, қўллаб-қувватлаш таклифини билдирди. Бугун ҳамкорлик тўғрисида меморандум имзоладик.

Qurultoy'ни очганимизда шунчаки подкаст бўлиб қолмай, каттароқ ишлар қилайлик, олимларнинг фикрини керакли инстанцияларга етказайлик, деган ният қилгандик. Фақат суҳбат қурмай, тадқиқотларни чоп этиш, ноёб осори атиқаларни тўплаш ишларига ҳам ёрдам бериш фикримиз бор эди. Шу томон дастлабки қадамларни ташлаяпмиз.

Режаларимиз кўп, секин очиқлаб борамиз, амалга ошса, жуда чиройли ишлар бўлади.

@AsanovEldar

Йўқ, Ферузхон, ўзбек тили йўқ бўлиб кетмаяпти. 60 млн — энг максимал рақам, унча ўзбек бўлмаса керак. Лекин иккинчи тили ўзбек бўлганлар билан 40 млн, балки ундан кўпроқ чиқар.

Бу ҳам жуда катта рақам аслида. Ўзбек тили йўқолиб кетиши хавфи йўқ. Буни кўп бора айтганман, бошқа олимлар, масалан, Бахтиёр Менглиев ҳам такрорлаб келади. Арзимаган сабаблар билан "тилимиз хавф остида, тилимиз йўқолиб кетяпти" дейдиганлар одатда ё хайп учун гапиради, ё масаланинг моҳиятини тушунмайди.

Ўзбек тилининг муаммоси йўқолиб кетиш эмас, уни керакли йўналишларда ривожлантириш, халқаро кўламда рақобатбардош тилга айлантиришдир.

Тил узуси деган тушунча бор тилшуносликда. Яъни тил қўлланадиган соҳалар, йўналишлар жамланмаси. Ўзбек тили турли соҳаларда қўлланади ва бу соҳаларнинг ҳар бирида ўзига хос, алоҳида муаммолар бор.

Айтайлик, ўзбек тили бизнесда қозоқ ва рус тиллари билан, фанда рус ва инглиз тиллари билан рақобат қилади. Ўзбек тилининг бизнес ва илм-фан терминология ва услубиятини ривожлантириш, қонунчиликни тўғрилаб қўйиш бу рақобатда унга ёрдам беради. Тадбиркор ёки олимларнинг йиғилишига бостириб кириб, ўқрайиб, "ўзбекча гапир ҳамманг, мен ўрисга ўхшайманми?!" деб дағдаға қилиш натижа бермайди.

Маиший сатҳда-чи? Унда ўзбек тили аллақачон рус тили устидан ғалаба қозонган ва кўчада кенг қўлланади.

Сервис қайси тилда кўрсатилади? Мижозларга қулай тилда хизмат кўрсатилаверади. Рус тилли ватандошларимиз кўп эканини инобатга олсак, уларга рус тилида хизмат кўрсатилишидан фожиа ясамаслик керак. Майда-чуйда англашилмовчиликлардан фожиа ясаб, миллий низо қўзғаш ярамайди дўстлар.

@AsanovEldar

Бир замонлар Туркиянинг Teşkilat сериали ҳақида ёзгандим. Давлат молиялайдиган, турк разведкаси ва қуролли кучлари қудратини намойиш қилишга қаратилган пропагандистик сериал.

Ўша сериалнинг охирги икки мавсумида бош қаҳрамон Неслихан Туна ролини ўйнаган актриса Айбюке Пусат сериалдан четлатилибди. Сабаб — CHP'нинг Экрем Имамоғлу ҳибсга олинишига қарши оммавий намойишларини қўллаб-қувватлагани.

Расмий очиқламада айтилишича, Туркияни тамсил этувчи TRT телекомпаниясидаги давлат лойиҳаси қатнашчиси миллатни қутблаштираётган сиёсий жараёнларга қўшилиши, муносабат билдириши мумкин эмас. У ортиқ сериалнинг кейинги қисмларида кўринмайди. Неслихан Туна образининг қай даражада машҳурлигини инобатга олсак, шоураннерлар сериал рейтингини ўйлаб ўтирмагани кўриниб турибди.

Бир тарафдан, давлат медиакомпаниясининг этикаси деб тушунтирса бўлади. Бошқа тарафдан, мухолифатга қарши қатағон деб баҳоласа ҳам бўлади.

Яна бир томони, Айбюке отатуркчи эди, отатуркчиларга эса бугунги Туркия давлат лойиҳаларида ер йўқ. Қуруқлик кучлари мактаби битирувчилари бўлган лейтенантлар онт ичиш маросимида Отатуркни тилга олиб, қилич кўтаргани қанчалик шовшувга сабаб бўлганини, бошқа бир турк қизи — Эбру Эроғлу ҳам жазоланганини эсга олинг.

Ҳукмрон AK Parti лидерлари Отатуркдан воз кечолмайди, лекин уни секинлик билан сояда қолдиришга уринади, унинг номини кўп ва фахр билан тилга олмайди, рамз сифатида унча ишлатмайди. Шундай экан, Айбюкега қарши учта омил ишлаяпти: корпоратив этикани бузгани, мухолифатни қўллагани ва отатуркчилиги.

@AsanovEldar

Шок! Шок! Шок!!!

Ўзбек ТВсида кескин баҳс! Мавзу эса сиёсат билан эмас, тарих билан боғлиқ.

Бобуршунос олим Ботирали Йўлдошев ва тарихчи олим Ғайбулла Бобоёров Бобур—Шайбонийхон мавзусида тортишиб кетиб қолди. Бўларкан-у мана!

Кўрсатувни тўлиқ кўрмадим, афтидан нариги лагерь "Бобур яхши, шунга Шайбонийхон ёмон" қабилида аргумент келтирган шекилли. Иккиси ҳам ёмон эмаслигини ва айни пайтда фаришта эмаслигини, иккисига ҳам бирдай юксак баҳо бериш мумкинлигини айтавериб чарчадик.

@AsanovEldar

АҚШнинг собиқ президенти Жо Байден ва туркиялик сиёсатчи, CHP партиясининг собиқ лидери Камол Қиличдорўғли (ёки Кемаль Киличдароглу, кимга қанақаси ёқса) кўп ўхшашлик бор.

Иккиси ҳам анча ёши ўтганда (70 дан кейин) интернет аҳлининг нигоҳига тушди. Шунга бўлса керак, нафақат сиёсий мухолифлар, балки бетарафлар орасидаям "қариганда бало борми, қариялар ўзини кўрсатмоқда" деган танқидлар эшитилди.

Аслида бу иккиси ҳам ўн йиллардан буён сиёсий фаолият юритиб келади ва ёшроқлигида партиясига ҳам, мамлакатига ҳам жуда катта хизматлар қилган. Жо Байден 1972 йилда АҚШ тарихидаги энг ёш сенаторлардан бири бўлган (29 ёшида). 1994 йилда Аёлларга қарши зўравонлик тўғрисидаги акт (Violence Against Women Act) қабул қилинишига эришган. Узоқ йиллар давомида ижтимоий сиёсатни кучайтириш йўналишида ишлаб келган. "Мияси айниган, тўғри юролмайди, йиқилиб-қоқилиб юради" деган аҳмоқона танқидларга қарамай, аслида унинг даврида АҚШ иқтисодиёти кўтарилди ва барқарорлашди. Умуман, Байден ижтимоий ва иқтисодий соҳада тажрибали арбоб ҳисобланади, 2008 йилги молиявий инқирозда у Обаманинг вице-президенти сифатида инқироздан чиқиш режасининг асосий муаллифи бўлган.

Қиличдорўғли ҳам узоқ йиллардан буён турли лавозимларда ижтимоий адолат тарғиботини юритган. Ижтимоий таъминот соҳаси мутахассиси сифатида Байден каби ижтимоий сиёсат ўтказиб келган. 2017 йилда Adalet Yürüyüşü номли 450 километрли пиёда марш уюштирган лидер сифатида мухолиф кайфиятдаги одамларни бирлаштирган.

Байден ва Қиличдорўғлининг яна бир ўхшаш томони иккиси ҳам сўл либерал сиёсат юритганидир. Байден илгаритдан аёллар ҳуқуқи, озчиликлар ҳуқуқи, ижтимоий сиёсат тарафдори бўлиб келган. Машҳур Obamacare (осон тиббий суғурта) ташаббусида ҳам фаол қатнашган.

Қиличдорўғли ҳам ҳамиша озчиликлар ҳуқуқи, ижтимоий адолат, аёллар ҳуқуқи каби масалаларни кўтариб келган. У CHP'да ислоҳотлар ўтказиб, Y-CHP (Yeni Cumhuriyet Halk Partisi) концепцияси муаллифларидан бўлган. Бу концепция доирасида партия сўл позицияга яқинлашган, яъни инсон ҳуқуқлари, сўз ва виждон эркинлиги каби тушунчалар бирламчи қадриятга айланган.

Кўриб турганингиздек, баъзида либерал, прогрессив қадриятларни, эркинликни ёшлар эмас, бир қарашда чойхонада ўтириб, ҳаммани ёмонлаб ўтириши керак бўлган кексалар самимий ҳимоя қилади. Аксинча, ёш авлод консервалашиб, агрессивлашиб кетяпти ҳозирги дунёда.

Майли, қадриятлар ва сиёсий позиция йўлига; хотираси интернетга кирган куни билан чекланган авлод 50 йил давомида ўз мамлакатининг сиёсатида улкан роль ўйнаган одамларни масхара қилиб, "қариялар, тўғри юролмайди, нима бор бунга сиёсатда" деб қолса, кринждан юзим бужмайиб кетади (яхшиям улар мухлис бўлган Путин, Трамп ва Эрдўғон ёшроқ эмас ва фикрлаши наригилардан теранроқ эмас). Ҳали Трамп ҳам, Эрдўғон ҳам дунёнинг онасини йиғлатадики, бу емаган ҳазилкашлар Байден ва Қиличдорўғлини кўзида ёш билан эслайди.

@AsanovEldar

Баҳор – янгиланиш фасли. Баҳорда янги мақсадлар, янгича фикрлар, қизиқарли мавзулар ва яхши кайфиятга эҳтиёж сезилади. Биз сизга кундалик ҳаётда тўхтаб қолмаслик ва энг муҳим ҳамда қизиқарли маълумотлардан хабардор бўлишингизга ёрдам берадиган Telegram каналларни бир жойга жамладик.

Бу ерда сиз батафсил лонгридлар, мемлар, кино, футбол ва видео ўйинлари янгиликлари, таҳлилий мақолалар, долзарб воқеалар шарҳлари, сунъий интеллект соҳасидаги сўнгги тадқиқотлар ва ишланмаларнинг намуналари, ҳазил-мутойиба, спорт шарҳлари ва муаллифларнинг шахсий фикрларини топасиз. Бу каналлар сизни ўйлашга, кулишга, ҳайратланишга ва янги нарсаларни ўрганишга ундайдиган барча унсурларга эга.

Баҳор – ўзгаришлар учун энг қулай фасл. Telegram каналларингизни янгилаб, муҳим воқеа ва жараёнлар марказида бўлинг!

👉 https://t.me/addlist/ygY5mEEiqo0wNjEy

Бизда "Хитойлар еримизни сотволиб, эгаллаб оляпти" деган ваҳима кўтарилган бир пайтда шунга ўхшаган ваҳима Юнонистонда ҳам кўтарилаётган экан.

Юнонистонга 250 минг евро инвестиция киритган одамга "олтин виза" берилади; бу виза эгаси бутун Евроиттифоқ ҳудудида эркин яшай олади.

Юнонистонга яқин бўлган Туркия фуқаролари шу имкониятдан кенг фойдаланмоқда: турклар ҳар йили Юнонистондан мингдан ортиқ кўчмас мулк сотволаётган экан.

2024 йилда турклар хориждан кўчмас мулк сотволишга 2,51 млрд доллар сарфлаган, асосан Дубай ва Юнонистондан мулк сотволишган. Айниқса Туркия билан чегарадаги Эврос ҳудудидан ер сотволиниши юнонларда ваҳима уйғотмоқда: турклар ер сотволиш йўли билан Юнонистонни эгаллаб олаётгани ҳақида мишмишлар тарқаган.

Айтишларича, бу гаплар мишмиш даражасида қолмай, Миллий разведка хизмати ва Пул ювишга қарши кураш бошқармаси суриштирувни ҳам бошлабди.

@AsanovEldar

Kiber.uz'даги видеодан Assassin's Creed Shadows ҳақида кўп нарса билиб олиш мумкин. Икки бош қаҳрамон — самурай Ясукэ ва ниндзя Наоэ. Ҳар бирининг ўз ўйин услуби бор: Наоэ – Assassin's Creed 2 ва Unity аралашмаси, Ясукэ – Вальхалладаги Эйвор, фақат японча қуроллар билан.

Kiber.uz каналида геймплей ҳақида батафсил маълумот бор.

Тўлиқ видео: https://www.youtube.com/watch?v=pVcMflwEzMU

Шу ҳақда ёзганимдан сўнг Ўшдан нохуш хабарлар келиб қолди. Бу йил ҳали Ўшда бўлмадим, шунга кўзим билан кўрганим йўқ, лекин манбалар ишончли.

Хуллас, шаҳарда бузилишлар бошланган. Мақсад — йўлларни кенгайтириш. Бутун дунё йўлларни торайтириш ҳақида ўйлаётган бир пайтда қирғизлар йўлларни кенгайтиргиси келиб қолибди.

Илгари Ўш ҳақида ёзгандим — совет даври руҳияти сақланган шаҳар, йўллар тор, тирбандлик кўп, лекин тирбандликнинг ечими йўлни кенгайтириш эмаслиги аллақачонлар илмий исботланган.

Бунинг ўрнига пиёда йўллар яратиш, жамоат транспортини ривожлантириш керак. Ўш маъмурияти эса уйларни бузиб, кўчаларни кенгайтира бошлабди.

Яна бир ачинарли томони, бузилишлар асосан эски маҳаллаларда кетмоқда. Яқинда анъанавий ўзбек маҳаллаларида домлар ўсиб чиқади (Ургутда аллақачон бошланган жудаям ёқимсиз ҳолат), йўллар кенгайиб, машина қатнови кўпаяди, бу шаҳарнинг анъанавий қиёфасини ва ҳаётини бузиб юборади.

@AsanovEldar

Тарихчиларимиз Бахтиёр Алимжонов ва Акбар Замоновдан янги мақола. Кечагина тандирдан узилди.

Мавзу — Шайбонийхон ва Шайбонийларнинг ўзбек миллий тарихидан ва мафкурасидан чиқарилиши. Бу жараён совет даврида рўй берган, унгача Шайбонийхон ва унинг сулоласи юксак қадрланган.

Алимджанов Б., Замонов А. Не Тимуром единым: игнорирование Шибанидов в рамках концепции "централизованного государства"

@AsanovEldar

Уйғур хоқони Элетмиш Билга хоқоннинг кўктурк хатидаги битигида "минг йиллик, туман кунлик" деган жумла бор. Худди шу жумла кейинги даврга оид уйғур хатидаги ҳужжатларда ҳам учрайди. "Сотиб олган одам бунга минг йил, туман кун эгалик қилсин" деган маънода.

Маловнинг ёзишича, бу жумлани уйғурлар хитойлардан олган.

@AsanovEldar

“Хитой маҳсулотларидан ҳаммамиз фойдаланяпмиз, автомобиллари, Хитой товарларидан. Нима учун жамиятини қабул қилмаслигимиз керак? Мамлакатимизда жуда кўп миллатлар вакиллари бор, улар ҳам шу қаторида”.

Қўштирноқ подкастда Ўзбекистон ва Хитой мавзусида профессор Бобур Валиев билан суҳбат.

▶️ https://youtu.be/4yver76WRWY

Instagram'да Ургут ҳақидаги саҳифани юборишди. Видеоларини кўриб ўтириб, қизиқиб кетдим, болалигимни соғиниб, ностальгияга берилиб, Ургутни соғиниб кетдим. Қандай гўзал кичик ватаним!

Сўнг ўйланиб қолдим. Шаҳарларни ободлаштириш, кўчаларни машинасизлаштириш, инфратузилмани ривожлантириш, маданий меросни, шаҳар-қишлоқларнинг анъанавий қиёфасини сақлаш ҳақида гапирамиз, кўпроқ Тошкентни назарда тутамиз, чекка жойларни қўйинг, вилоят марказлари ҳақида ҳам муҳокамалар кам. У томонларда қанчадан-қанча маданий мерос объектлари йўқ қилиняпти, маҳаллалар анъанавий қиёфасини йўқотяпти, домлар қуриб ташланяпти, дарахтлар кесилиб кетяпти.

Тошкентдан бошқа ҳудудларни ҳам ўрганиш, муҳокама кўтариш керакмикин, фойдаси бўлармикин. Эртага йўқотилган моддий ва маънавий бойликларни қайтариб бўлмаслигини кўриб, пушаймон бўлиб қолмасмиканмиз. Хуллас, ўйланиб қолдим.

@AsanovEldar

Бу ҳафтага Qurultoy'нинг махсус сонини тайёрлаб қўйдик. Меҳмонлар — Бахтиёр Бобожонов ва Фарҳод Мақсудов.

Фарҳод акани обуначиларим яхши таниса керак — Qurultoy'да кўп чиққан, каналда кўп ёзилган. Бахтиёр Бобожоновни билмаганлар бўлса, қисқа маълумот: йирик шарқшунос, исломшунос олим, ислом тарихи, араб тилидаги манбалар бўйича Ўзбекистондаги энг катта мутахассислардан бири. Охирги йилларда араб тилидаги эпиграфика бўйича кўп ишлари чоп этилди, катта альбомларга муаллифлик қилди.

Мавзу — тарихга ёндашув, тарихий шахсларнинг замонавий талқини. Ўтмиш арбобларини яхши ва ёмонга ажратиш, "миллий" тарихнинг камчиликларини муҳокама қилдик.

Линк: https://youtu.be/Nsq_jLtUDcg

@AsanovEldar

"Ўзбекистон ташқи сиёсати кўп йўналишли, фақат Хитой билан ташқи сиёсат олиб борилмаяпти, фақат Хитойдан инвестиция жалб этаётганимиз йўқ.

Хитой ташқи сиёсатида бошқа давлатларнинг ички ишларига аралашмаслиги бирламчи ташқи сиёсат ҳисобланади".

Қўштирноқ подкастда Ўзбекистон ва Хитой мавзусида долзарб суҳбат.

▶️ https://youtu.be/4yver76WRWY

2005 йилда интернетдан фойдалан бошлаганимда ўзимга бир янги олам очгандай бўлганман. Маълумот кўплиги ва очиқлигидан ташқари, тартиблилиги ҳам эътиборимни тортган. Менинг оламимда маълумотнинг борлигидан ташқари, унинг тартибга эгалиги, тизимлилиги жуда муҳим: ҳамма маълумотни ҳеч қачон ўқиб тугата олмайсан, ҳеч бўлмаса базада қидирув бериб, топиб олиш муҳим.

2014 йилдан ижтимоий тармоқлар ривожлана бошлагач, маълумот янада кўпайди — ҳар бир фойдаланувчи айни пайтда контент яратувчига ҳам айланди. Лекин маълумот ҳеч қандай тартибга, тизимга эга бўлмай қолди.

Биринчидан, ижтимоий тармоқлар чек-чегарасиз — юз миллионлаб одам ҳар куни контент яратади, маълумот кўпайиши қаторида, унинг профессионаллиги ва тизимлилиги тушиб кетади: кўплар чаласаводларча ёзади ва гапиради (яъни адабий тилда қидирув бериб топа олмайсан), керакли қидирув тегларини қўйиб ўтирмайди, ўзи учун ҳам ўз контентини тартибга солиб қўймайди. Бу контент ичида адекват қидирув бериб, бир нарсани топиш имконсиз.

Иккинчидан, контентнинг катта қисми видео ва фотога ўтиб кетди. Бундай контентнинг ўзини топиб олиш учун унда керакли сўзлар, теглар бўлиши керак, 99 фоиз одам бу сўз ва тегларни ишлатмайди. Видео ичидан керакли маълумотни қидириб, топиб берадиган дастурлар йўқ — бошдан-оёқ кўриб чиқишинг керак.

Айнан шунинг учун мен яна анъанавий маълумот базаларига қайтдим — китоблар, энциклопедиялар, электрон базалар, каталоглар фойдали, сифатли ва тартибли маълумот манбалари бўлиб қолмоқда.

Эски интернет ҳозиргидан қолоқ, имкониятлари камроқ бўлса ҳам, шу жиҳатдан фойдаси кўпроқ эди.

@AsanovEldar

“Аёллар ўзининг яхши ёки ёмон аёллигини фақат рўзғор, болага қарашда билади”, — Самира Латипова.

Парда подкаст — хотин-қизлар муаммоларини ёритиш, жамоат фаоллари, экспертлар билан биргаликда уларга ечим топиш бўйича эркин суҳбат.

Линк: https://youtu.be/Kx5-D4SxC_w?si=ksml0wSRhLzDEnpW

Ay Yola номли бошқирд гуруҳининг Homay деган қўшиғи туркий мамлакатларда суперхитга айланди. Туркия, Қозоғистон тушунарли — уларда бунақа йўналишдаги қўшиқлар, гуруҳлар кўпдан бери бор. Бу қўшиқ ўзбекларнинг ҳам диққатини тортгани янгилик бўлди.

Бизда аслида эски туркий фольклор яхши сақланган, уни эстрадалаштиришга ҳаракат ҳам анча олдин бошланган — Маҳмуд Намозовнинг ижоди бунга мисол. Лекин иш ўша босқичда қолиб кетган. Қозоқларда, мўғулларда, олтойларда эшитсангиз, уларда фолк услуби рокка, хаусга, технога қўшилган, қандайдир ўзига хос руҳият берадиган оҳанглар яратилган.

Мана шундай услуб ўзбек фолклорига етишмаяпти. Фолклордан, эски турк мифологиясидан матнлар ва мотивлар олиб, эксперимент қилиб, янгича услублар яратадиган гуруҳлар етишмаяпти.

Ay Yola'ни эшитмаганлар бўлса, мана бу ерда.

@AsanovEldar

Мана бу эса Хуис Толғой битиги бўйича мақола. Муаллиф — қозоқ олими Сартқожа Қаржаубайули. У мазкур ёзув мўғул тилида эмас, турк тилида ёзилган дейди ва уни туркча вариантда ўқийди.

Лекин унинг ўқиши менга ишончли туюлмади. Серткая бу борада яхшироқ, илмийроқ фикр берган.

Нима бўлгандаям, буям бир вариант. Танишиб қўйиш керак.

Қаржаубай Сартқожаұлы. Күйс-Толғой (НТ1) брахми мәтінінің байырғы түрікше оқылымы

@AsanovEldar

Безаклик деган жойдан топилган уйғур хатидаги ҳужжатлардан бири. Қайтсу тутунг исмли киши Чинтсу исмли роҳибга Титсу исмли ўғлини бериб юборгани ҳақида. Яъни унга ўғил қилиб бериб юборган. Яъни ўша даврда маънавиятли аждодларимизда оилавий муносабатлар бироз бошқача тушунилган.

@AsanovEldar

Паранормал ҳодисаларга қизиқадиганлар борми? Kiber.uz каналида Supernatural ўйини ҳақида ажойиб видео чиқибди!

Ўйинда ҳар бир жумбоқнинг бир неча ечими бор ва воқеалар ривожи сизга боғлиқ. Kiber.uz жамоаси синаб кўрибди.

Тўлиқ видео: https://www.youtube.com/watch?v=M6vab4lMuKQ

Мана бу сўз тушунмовчиликка сабаб бўлгандир. Кўчани ҳажман кенгайтириш назарда тутилмаган бу ерда. Шу йўналишдаги ишларни кенгайтириш, иложи бўлса, бутун сақланган эски маҳаллаларни ҳимоя остига олиш, брусчатка ётқизиш, пиёда кўчаларга айлантириш, кўча қаҳвахоналарини ташкил қилиш, дўконларни кўпайтириш, яшил майдонлар ёки боғчалар ташкил этиш, сайёҳлар ҳам, маҳаллий аҳоли ҳам зерикмай айланадиган шаҳар муҳити яратиш, мана шу назарда тутилган.

Албатта, Гулбозорда ҳам ўринсиз макетлар, ялаб-юлқаб, ялтиратиб қўйиш унсурлари бор. Булар керак эмас. Лекин ҳеч бўлмаса таг-туги билан бузиб, кўп қаватли уйлар ёки бир нарса сити қурворишмаганига хурсанд бўлгандим.

@AsanovEldar

Йўқ, Беҳзод, аксинча, тарихий атмосферани сақлаш, уйларнинг асл қиёфасини консервация қилиш (одамларнинг ўзи уй фасадларини бузиб, "замонавий" таъмирлаб ташламаслиги учун), кўчаларда машина ҳаракатини тақиқлаш ёки чеклаш, туристик инфраструктурани (қаҳвахоналар, меҳмонхоналар, дўконлар, музейлар ва ҳ.к.) ривожлантириш керак демоқчи эдим. Бу ҳақда кенгроқ пост ёзмоқчи эдим.

Уйларни бузиш, кўчаларни кенгайтириш, беўхшов тарихий-миллий макетлар қуриш — буларга мен ҳам қаршиман.

@AsanovEldar

Эски шаҳарда жудаям яхши туристик кўча ташкил қилинган. Аслида у ҳақда икки йилча олдин эшитгандим, аммо бормаган эдим.

Бу кўчани янада кенгайтириб, бутун Эски шаҳарни шунақа кўринишга келтириш керак.

@AsanovEldar

Илмий фараз қандай туғилади?

Битта ёзув асосида катта ва кичик хулосалар қилдим.

Кичик хулосани бемалол бера оламан — битта далилнинг ўзи етарли.

Катта хулоса шунчаки мияга ғоя бўлиб келди. Шу битта ёзувни ўрганиб, "мана бундай бўлса-чи?" деган глобал фикр келиб қолди. Уни исботлаш учун энди яна йигирматагина далил топиш керак. Яъни энди бошқа материалларниям қайта ўрганиб чиқишим керак бўлади.

Қандай хулосалар дерсиз? Ҳозирча айтолмайман — чоп этволишим керак.

@AsanovEldar

Технопловнинг янги видеосида сиз қуйидаги саволларга жавоб оласиз:

• нега уйдагиларингизни ҳар қучоқлаганингизда радиацияга чалинасиз?
• атом электр станцияси учун ёқилғи сифатида банан ишлатса бўладими?
• овқатимиз радиоактивми?
• қандай қилиб радиацияга чалиниб ўлиб кетмаслик мумкин?
• радиация орқали Халкка айланишнинг иложи борми?
• радиациядан қандай ҳимояланиш мумкин?

Миср Александриясида (бугунги Искандарияда) антик дунёнинг энг катта ва бой кутубхонаси бўлган. Милоддан аввалги III асрда Птолемей II даврида ташкил этилган кутубхонада юз минглаб қўлёзма сақланган. Ўша пайтдаги Евросиё цивилизациясининг энг катта билимлари тўпланган бир маскан бўлган у.

Бу кутубхонани VII асрда Мисрни эгаллаган мусулмонлар ёқиб юборган, деган фикр кенг тарқалган. Лекин тадқиқотлар билан танишсангиз, бу анча кеч пайдо бўлган эртак экани маълум бўлади. XIII аср манбаларидагина бу маълумот пайдо бўлади.

Аслида Александрия кутубхонаси Миср мустақиллигини йўқотиб, Римга тобе бўлганидан кейин бир неча аср мобайнида йўқ бўлиб борган. Дастлаб Цезарь шаҳарни қамал қилганида ёнғин чиқиб, қўлёзмаларнинг бир қисми нобуд бўлган. Охирги Птолемейларнинг ўзаро курашлари даврида ҳам кутубхонага эътибор сусайган. III—IV асрларда илк христианлар ўзга дин билимларини йўқ қилиш ҳаракатида аксарият қўлёзмаларни йўқ қилган. Кутубхона амалда йўқ бўлган, қолган қўлёзмалар Серапеум ибодатхонасида сақланган. Император Феодосий I ўзга динларга тақиқ қўйгач, 391 йилда епископ Феофил ибодатхонани вайрон қилган.

641 йилда араблар Мисрга келганида кутубхона аллақачон йўқ бўлиб кетган эди. Араблар, аксинча, қолган юнонча қўлёзмаларни тўплаб, сақлаб, араб тилига таржима қилишни йўлга қўйган.

@AsanovEldar

Номаълум кушон битиклари ўқилгани ҳақида анча олдин ёзгандим. Лекин бу тадқиқотни қайта-қайта ўқиб, аслида ўйлаганимданам каттароқ қадам ташланганини тушуняпман.

Тадқиқотчилар фақат ёзувни дешифровка қилган. Мен эса глобалроқ хулосалар оляпман эришилган натижалардан. Аввало, Марказий Осиёда ёзув маданияти тарихига муносабатим тубдан ўзгаряпти. Шу хулосаларим асосида янги тадқиқот бошладим. Хулосаларимни тўғри шакллантириб, далиллай олсам, илм-фанда катта янгилик бўлади.

Буни бир анонс ўлароқ қабул қилинглар.

@AsanovEldar

Ижтимоий-сиёсий воқеаларни чуқур таҳлил қилиш ҳамда долзарб мавзулар ҳақида маълумот олишни истасангиз қуйида келтирилган телеграм саҳифалар рўйхатига қўшилиб олишингизни маслаҳат берамиз.

Ўзбекистон ва хорижий янгиликлар, танқидий ва таҳлилий ёндашувлар, қизиқарли мақолалар ва экспертлар фикрлари битта линкда жамланган. Бу ерда сиз таниқли блогерлар, сиёсатшунослар, юристлар ва жамоат фаолларининг фикрларини ўқиб боришингиз мумкин.

Қўшилинг: 👉https://t.me/addlist/TzBArAhF2pU1YmYy

Буддавийлик дини милоддан аввали VI асрда вужудга келган деб ҳисобланса-да, унинг мавжудлигини далилловчи илк ёзма гувоҳликлар милоддан аввалги III аср ўрталарига оид. Булар Маурья сулоласидан чиққан машҳур ҳукмдор Ашоканинг битикларидир.

Сони 33 та бўлган бу ёзувлар жуда муҳим тарихий аҳамиятга эга: Ҳиндистондаги энг қадимги ёзувлар (ҳа, ҳинд ёзувлари тарихи унақа қадимий эмас), браҳми хатидаги энг эски ёдгорликлар, айни пайтда буддавийликка оид энг кўҳна матнлар.

Бундан ташқари, бу битиклар гуманистик мафкуранинг ҳам энг эски намуналаридан бири ҳисобланади.

Биз ўтмиш шахслари ҳақида гапирсак, уларнинг қонхўрликларини "энди замон шунақа бўлган, гуманизм бўлмаган, ўз замонасининг одами бўлган" деймиз. Шу йўл билан машҳур тарихий шахсларни оқлаб қўямиз. Ҳиндистонда эса 2 500 йилдан буён гуманизм, инсонпарварлик, урушдан воз кечиш ғоялари мавжуд. Бу ғоялар буддавийлик билан боғлиқ.

Битикларидан бирида ёзилишича, Ашока ҳукмронлигининг саккизинчи йилида (м.ав. 265 йил) Калинга подшолигини босиб олган, 100 минг кишини ўлдирган, 150 минг кишини қулликка олиб кетган (Ҳиндистонда ўша даврда ҳам ҳозиргидай жуда кўп одам яшаган — бу рақамлар ўша даврда бошқа минтақалар учун фантастик бўлган). Битикда айтилишича, Ашока бу юришдан минг пушаймон бўлиб, қалби ғуссага чўмган, зеро "бўйсундирилмаган ўлкани бўйсундириш қотилликка, одамлар ўлдирилишига ва қулликка олиб кетилишига сабаб бўлади".

Гуманизм ғоялари Европада туғилишидан узоқ асрлар олдин олис Ҳиндистонда пайдо бўлгани ҳайратланарли албатта. Бу Ҳиндистон алоҳида цивилизация бўлганини ва ўзига хос йўлдан ривожланганини кўрсатади. Ҳатто XX аср бошигача элита оддий одамларни писанд қилмаган, чиқим модда ўрнида кўрган бир пайтда Ҳиндистонда қадимдаёқ инсон ҳаётининг қадри тушунилган.

@AsanovEldar

Qurultoy'нинг ўтган сони Хитой ҳақида эди, 30 минг кўрилди. Шундан ҳам қандай мавзу долзарблигини билса бўлади.

Бу сонда эса тарихчи олим Абдували Йўлдошев билан бир қарашда унча долзарб бўлмаган, лекин аслида ҳам ўтмишни яхшироқ тушунишимизга, ҳам бугунни яхши англашимизга хизмат қиладиган мавзуда гаплашдик. Хорижда ўқиган туркистонлик талабалар мавзусига яна қайтдик.

Бу сафар уларнинг ҳаётига чуқурроқ кирдик. Улар қандай яшаган, нималар билан шуғулланган, нималар ҳақида гаплашган, талабалар ўртасидаги жанжаллар, Бухородан уларга қандай ёрдам берилган ва ҳ.к.

Видео бу ерда: https://www.youtube.com/watch?v=zJp708ITqt4&t=4899s&ab_channel=QURULTOY

@AsanovEldar

Янги чиққан эпиграфикани ўрганяпмиз.

@AsanovEldar

Ëшликда бошқача баҳолаб, ҳозирда бошқача баҳолаётган яна баъзи нарсаларим ҳақида.

Иш фаолиятимни НИМФОГО деган ташкилотдан бошлаганман. Ундан олдин кўп газета ва журналларда ишлаганман, лекин расмий ишга жойлашувим шу ташкилотдан бошланган. Тўлиқ номи — Фуқаролик жамияти шаклланишини мониторинг қилиш мустақил институти. Ўзбекча қисқартмаси хунук эшитилганига русча қисқартмасини кўпроқ ишлатардик. Иш фаолиятининг ҳам асосий қисми русча бўларди.

Хуллас, ўшанда қилаётган ишимдан зерикиб кетганман: справкалар ва ҳисоботлар тайёрлаш, медиани мониторинг қилиш, тақдимотлар тайёрлаш, статистик маълумотлар жамлаш... Мунча расмиятчилик, мунча бефойда иш деганман. Ўзимча.

Ҳозирга келиб фикрим ўзгаряпти.

Биринчидан, у ерда қилаётган ишимиз менинг тасаввуримдаги "давлат иши" эди, давлат иши эса априори зерикарли, ҳужжатларга кўмилиш демакдир. Ҳозирги тажрибамдан биляпманки, у ердаги ишимнинг давлат ишига мутлақо алоқаси йўқ экан — ҳукумат ташкилотларида бошқача ишланади, бошқача ҳужжатлар тайёрланади, бошқача мажбуриятлар юкланади. Биз эса кўпроқ тадқиқотлар ўтказганмиз (статистик тўпламлар, мониторинг натижалари таҳлили асосида ҳисобот ва тадқиқот матнлари тайёрлаш), бу тадқиқот натижаларини презентация қилганмиз, муҳокамалар уюштирганмиз. Хуллас, аслида ишимиз анча қизиқ ва фойдали бўлган, давлат ташкилоти эмас, ННТлар қиладиган ишларни қилганмиз.

Иккинчидан, у ердаги ҳужжатбозлик менинг тасаввуримда "бюрократия" эди. Ҳозир биламанки, бюрократия мутлақо бошқача бўлади.

Хуллас, ўша институтда олган билим ва кўникмаларим менга жуда фойдали бўлган. Зерикиб, сиқилиб юришим нотўғри тушунчаларим ва аниқ йўлни танламаганимдан бўлса керак. Ҳозир худди ўша ишларни қилиб юрибман — ННТлар билан ҳамкорликда ва илмий тадқиқотларимда ўша методларни қўллайман, тадқиқот натижаларини ўшандагига ўхшаш ҳужжатлар ҳолига келтираман (ҳисобот ва мақолалар, справкалар). Фақат ҳозир бу ишлардан зерикмайман, завқ оламан.

Шу институтда мен билан ишлаган одамлар ҳам хаёлимдаги бюрократлар эмас, ўз даври учун жуда яхши таълим кўрган, тил биладиган, билимли, ўқимишли инсонлар эди. Ҳозир уларни тез-тез турли давлат ташкилотларида, халқаро ташкилотларида, турли соҳаларда учратаман — яхши ташкилотларда яхши лойиҳаларни амалга ошириб юришибди. Улар ҳам НИМФОГОда олинган билим ва кўникмалар фойдали бўлганини айтади.

@AsanovEldar

Эрдўғон ҳокимиятга келганидан сўнг Туркиядаги кўплаб демократик институтларни йўқ қилди. Парламент республикасидан президент республикасига ўтиш, мустақил медианинг йўқ қилиниши, суд ва иқтисодий институтларнинг қўлга олиниши шулар жумласидандир. Аммо сайлов тизимига узоқ вақт тегмади — мухолиф партиялар бемалол фаолият юритиб, сайловларда қатнашиб, маълум муваффақиятларга эришиб келди. Мухолифат кучсизлиги, бўлингани, Эрдўғонга бас келувчи лидер йўқлиги туфайли у рақобатдан чўчимаган ва сайлов орқали ўз легитимлигини халқ кўз ўнгида сақлашга уринган эди.

Аммо энди унга жиддий рақиб етишиб чиқди — Истанбул ҳокими Экрем Имамоғлу. Шу боис энди Эрдўғон очиқ рақобатдан қўрқиб, турли босимлар билан уни йўқ қилмоқчи.

Аслида унинг бу ҳаракатлари анча олдин бошланган эди — Имамоғлу президентни ҳақоратлашда айбланди; сўнг дипломи шубҳа остига олинди (ва Истанбул университети томонидан бекор қилинди ҳам). Илгарилари олий маълумоти йўқ одам президентликка сайлана олмас эди, аммо Эрдўғоннинг ўзида олий маълумот бўлмагани боис бу қоида тўхтатиб қўйилган эди.

Куни кеча Имамоғлу коррупцияда айбланиб ҳибсга олинди. Бу оммавий норозиликларга сабаб бўлди — Истанбулда аҳоли кўчаларга чиқди ва ҳокимни озод этишни талаб қилмоқда. Энди Эрдўғон қандай чора кўради, билмадим. Ўзига қарши намойишларни, халқ норозилигини ёқтирмайди — бунақа вазиятларда одатда янада кўпроқ одамни митингга ҳайдаб, хоинлар ҳақида нутқ сўзлаб беради.

@AsanovEldar

Креативлик сирлари янгича фикрлаш ва оригинал ғоялар яратиш усулларини ўз ичига олади.

Илҳомни қўзғатиш учун турли нуқтаи назарларга очиқ бўлиш ва янги тажрибаларга интилиш муҳим.

Фикрларни эркин ифодалаш, эксперимент қилиш ва хатолардан қўрқмаслик ижодий ривожланишга ёрдам беради.

Атроф-муҳит, билим ва кундалик кузатувлар креатив фикрларни шакллантиришда асосий омиллардир.

Тўлиқ видеога ҳавола:
https://youtu.be/cpTDhhgfOqc?si=YyXIQgW7QWxKORLF

Бугун Qurultoy'нинг янги сони чиқди. Лекин, назаримда, уни подкастимизнинг доимий мухлислари эмас, бошқа аудитория кўряпти шекилли.

Биринчидан, кўришлар сони одатдагидан кўп — 3 соатда 3—4 минг. Иккинчидан, комментлар услуби Instagram ва TikTok'ни эслатиб юборяпти — бақир-чақир, сўкиниш ва хоинлик айбловлари. Ўша тарафлардан бир гала чаласавод тўдалашиб келди шекилли.

Уларнинг тўдалашиб келишини тўғри тушунаман — мавзу ўткир. Мавзу — Хитой.

Яқиндагина ёзувдим — бизда жуда қисқа вақт ичида синофобия авж олиб кетди. Одамлар иррационал қўрқувларга берилиб, хитойлар Ўзбекистонга келишига қарши гапириб, ёзиб, сўкиниб ётибди; хайпчи блогерлар омма кетидан эргашиб, шунақа контент қиляпти.

Бундай контентга мувози бўлсин деб хитойшунос олимларни чақириб, улар билан Марказий Осиё — Хитой муносабатларини гаплашдик. Қанақа хавф бор, хавф борми ўзи — шуларга ойдинлик киритмоқчи бўлдик.

Очиғи, меҳмонларнинг баъзи фикрларига қўшилмадим. Лекин Qurultoy'да биз одатда баҳслашмаймиз — экспертларга ўз фикрини айтиш имконини берамиз, қолаверса, биз ўзимиз одатда бу масалаларда эксперт бўлмаймиз. Фақатгина ўзим маълум маънода эксперт бўлган ва ўзим учун муҳим бўлган мавзу — уйғурлар масаласини кўтаришга ҳаракат қилдим.

Хуллас, сифатли, факт ва аргументларга бой суҳбат бўлди. Масаланинг тарихини кўриб чиқдик, бошқа давлатлар ва хусусан Хитой билан муносабатларнинг фойдали жиҳатларини гаплашдик, потенциал хавфларни ҳам муҳокама қилдик. Instagram'даги бақир-чақир, додвойдан минг марта яхши ва фойдали контент чиққанига кафолат бераман. Кўриб, хулоса қилишга арзийди.

Меҳмонларимиз — хитойшунос экспертлар Озод Танбаев ва Иброҳимжон Жўрабоевлар.

Кўринглар: https://www.youtube.com/watch?v=JznCuTL8_m0&t=4858s&ab_channel=QURULTOY

@AsanovEldar

Бугун Qurultoy'нинг янги сони чиқди. Лекин, назаримда, уни подкастимизнинг доимий мухлислари эмас, бошқа аудитория кўряпти шекилли.

Биринчидан, кўришлар сони одатдагидан кўп — 3 соатда 3—4 минг. Иккинчидан, комментлар услуби Instagram ва TikTok'ни эслатиб юборяпти — бақир-чақир, сўкиниш ва хоинлик айбловлари. Ўша тарафлардан бир гала чаласавод тўдалашиб келди шекилли.

Уларнинг тўдалашиб келишини тўғри тушунаман — мавзу ўткир. Мавзу — Хитой.

Яқиндагина ёзувдим — бизда жуда қисқа вақт ичида синофобия авж олиб кетди. Одамлар иррационал қўрқувларга берилиб, хитойлар Ўзбекистонга келишига қарши гапириб, ёзиб, сўкиниб ётибди; хайпчи блогерлар омма кетидан эргашиб, шунақа контент қиляпти.

Бундай контентга мувози бўлсин деб хитойшунос олимларни чақириб, улар билан Марказий Осиё — Хитой муносабатларини гаплашдик. Қанақа хавф бор, хавф борми ўзи — шуларга ойдинлик киритмоқчи бўлдик.

Очиғи, меҳмонларнинг баъзи фикрларига қўшилмадим. Лекин Qurultoy'да биз одатда баҳслашмаймиз — экспертларга ўз фикрини айтиш имконини берамиз, қолаверса, биз ўзимиз одатда бу масалаларда эксперт бўлмаймиз. Фақатгина ўзим маълум маънода эксперт бўлган ва ўзим учун муҳим бўлган мавзу — уйғурлар масаласини кўтаришга ҳаракат қилдим.

Хуллас, сифатли, факт ва аргументларга бой суҳбат бўлди. Масаланинг тарихини кўриб чиқдик, бошқа давлатлар ва хусусан Хитой билан муносабатларнинг фойдали жиҳатларини гаплашдик, потенциал хавфларни ҳам муҳокама қилдик. Instagram'даги бақир-чақир, додвойдан минг марта яхши ва фойдали контент чиққанига кафолат бераман. Кўриб, хулоса қилишга арзийди.

Меҳмонларимиз — хитойшунос экспертлар Озод Танбаев ва Иброҳимжон Жўрабоевлар.

Кўринглар: https://www.youtube.com/watch?v=JznCuTL8_m0&t=4858s&ab_channel=QURULTOY

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази халқаро ҳамкорлик доирасини кенгайтиришда давом этмоқда. Яқинда Тошкентда ўтказилган анжуманда дунёнинг турли давлатларидан элчилар ва маданият вакиллари ушбу марказнинг мақсад ва лойиҳаларига катта қизиқиш билдирди.

Марказнинг очилиши билан унда хорижий музей ва кутубхоналар иштирокида экспонатлар намойиши режалаштирилмоқда. Бундан ташқари, марказнинг иккинчи қаватида халқаро ташкилотлар учун офислар ташкил этилиши кўзда тутилган.

Ислом цивилизацияси маркази нафақат Ўзбекистон, балки бутун мусулмон оламининг илмий-маърифий маркази сифатида шаклланмоқда. Бу маскан илм-фан ва тарихга қизиқувчилар учун ноёб билим манбаи бўлиши кутилмоқда.

Парда подкастда олима билан қизиқ суҳбат. Тарих фанлари доктори Дилноза Жамолова "Ҳужум" ҳаракати ҳақида батафсил гапирибди.

Парда подкаст — хотин-қизлар муаммоларини ёритиш, жамоат фаоллари, экспертлар билан биргаликда уларга ечим топиш бўйича эркин суҳбат.

https://youtu.be/Y-90GTvRzNo?si=HzH_afpG65_7CbzA

Мана бу тўплам Ғайбулла акага Туркиядан етиб келибди. Икки йилда аранг етиб келибди. Лекин мундарижасини қараб, Ғайбулла акадан тортволдим ва энди ўқиб ётибман. Янгилик кўп экан ичида, мен бехабар.

Мана бу постда ҳазил аралаш ёзган масалам аслида анча ўткир турибди фанда. Турк хоқонлигининг илк йилларига оид иккита ёзув — Буғут ва Хуис Толғой браҳми хатида бўлиб, Александр Вовин уларни мўғул тилидан ўқиган эди. Аслида VI асрда бугунги шаклга яқин мўғул тили бўлган бўлиши мумкин эмас — бу лингвистик анахронизм. Лекин Вовин (мўғулпарастликда кўп айбланганига қарамай) мана деб ўз тадқиқотини келтириб турибди, кўнишга мажбурсан.

Энди тўпламнинг қийматига келсак. Нега уни Ғайбулла акага ўқишга қолдирмай олиб кетиб қолдим? Осман Фикри Серткаянинг Вовиннинг натижаларини шубҳа остига оладиган мақоласи чоп этилибди унда.

Мен бу тилга олинган битиклар матни билан танишганимда эътибор қилган нарсам — кўп ўзаклар туркча, Вовин асосан қўшимчалар мўғулча деб иддао қилган, баъзи ҳам турк, ҳам мўғул тилларида бор сўзларни мўғулча деворган. Масалан, унинг наздида qara+ (қарамоқ) феъли ҳам мўғулча.

Хуллас, Серткая менда туғилган шу ғояни янада ривожлантириб, бу битик ўғур — r-туркий тилларда деяпти. Билмайдиганлар бўлса, гуруҳимдан чиқиб кетсин бундай тиллар туркий тилларнинг архаик шакли бўлиб, унда биздаги z товуши ўрнига r келади: тўққиз — toqor, ғоз — qar ва ҳ.к. Гапларида асос бор — кўп сўзлар шунақа архаик шаклда.

Вовинни ўқиб, сиқилиб юрувдим, бу мақолани ўқиб, хурсанд бўлиб кетдим. Умид туғилди. Ҳали Турк хоқонлигини ўзимизга қайтариб оламиз!

@AsanovEldar

1000Kitob'да яна янгилик. Лойиҳанинг Экспертлар кенгаши бор. У китобларни саралаб беради ва таржималарни илмий экспертизадан ўтказади, шунингдек, лойиҳанинг барча асосий масалалари бўйича қарорлар қабул қилади, таклиф ва тавсиялар беради.

Ўтган йилги кенгашдан маълум сабабларга кўра баъзилар чиқиб кетди; баъзилар кенгаш ишига вақт топа олмади; баъзилар кенгашда эканидан ҳам бехабар қолиб кетган экан. Кенгашда олимлар қаторида блогерлар, давлат ишчилари ҳам бор эди.

Илк ишларимдан бири кенгаш таркибини янгилаш бўлди. Кетганлар ва вақт топа олмаганлар ўрнини тўлдириш, кенгашни фақат олимлардан иборат профессионал ишчи гуруҳга айлантириш эди мақсадим. Натижада ўз соҳасининг энг катта мутахассислари ҳамда энг кўзга кўринган ёш олимлардан иборат янги таркиб шаклланди.

Бугун янги кенгаш билан биринчи марта йиғилиб, дастлабки масалаларни гаплашиб олдик: раис ва унинг ўринбосарларини сайлаш, низом ва таржима-таҳрир стандартларини муҳокама қилиш ва тасдиқлаш, китоблар рўйхатини кўриб чиқиш; булардан сўнг яна бир дунё бошқа масалаларни гаплашдик.

Суҳбат шунақа зўр ўтди, шунақа маза қилдим. Таклифлар асосли, фикрлар залворли. Барибир олимлар суҳбати бошқача. Умр бўйи олимларнинг суҳбатини оламан, уларнинг илмини тарғиб қиламан, ўзим ҳам уларнинг сафига қўшиламан деб орзу қилиб, шу йўлда ишлаб келдим. 1000Kitob'да ҳам шу анъанани давом эттириш ниятим бор. Олимлар лойиҳага бош бўлсин ва уни юқори сифатга кўтариб берсин.

Олим ва мутахассисларимиз билан ҳам бирин-кетин таништириб борамиз, кузатиб боринг.

@AsanovEldar