🔹تصویره چکیلن توکانلار، آداملار، ائو اشیالاری، خویون قالاسی، خیاوانلاردان وئریلن آیرینتیلار، دانیشیلان سؤزلر، اوخوجودا بیر کئچمیشده باش وئرن تاریخی بیر اولایین هیجانی اورتاسیندا اولدوغو حیسسینی یاراتماغی باجاریر.
🔹راوی هر شئیین بویاسی، سسی، دادی، شکلی و قوخوسونا گؤره عئینی جزئیات وئریر. بو دا رومانین چکیجیلییینه سبب اولور. بیر صحنهده، توی مراسیمینده صاندیقچانین اوستونده ایلهشن گلینین قیچینی ازن قیفیلدان دانیشیر؛ یوزونجو صفحهده ایسه اوغلانین قیافهسینین توصیفینده بئله دئییر: باشی داز، شوش قولاق، دومبا گؤز، مات باخیشلی...
نه قدهر آز و مختصر کلمهلرله اوغلانین قیافهسینین تصویری اوخوجونون گؤزلری اؤنونده سرگیلهنیر. تکجه یازماقلا اوغراشانلار بیلیر بئله بیر تصویرله بیر اینسانین قیافهسینی توصیف ائلهمهیین نه قدهر چتین ایش اولدوغونو.
🔹روماندا گئدن آتا بابا سؤزلری، یئر یئر ایشلهنن کؤکلو و گوجلو کلمهلر و ترکیبلرین ده کی اؤز یئری واردیر. سؤز داغارجیغینین گئنیشلییی یازارین بو دیله اولان شوبههسیز ایحاطهسیندن خبر وئریر.
🔹بوتون بونلارا باخمایاراق روماندا "آخساقلیق" آدینی وئره بیلدیییم (طبیعی کی اؤز باخیشیمدان) بعضی یئرلر ده وار. فرعی کاراکتئرلرین چوخلوغو اوخوجونو یوران بیرینجی آخساقلیغیدیر منجه. ۱۸۴ صفحهلیک بیر اثرده کارا گلمهین و رومانین دوزومو و سریمینده هئچ ائتکیسی اولمایان اللییه یاخین بیر کاراکتئر ساییسی یوروجو دئییل ده ندیر؟ قیزلارین پانسیونوندا (۱۲جی بؤلوم) رومانین سونو هارا چاتاجاق دئیه کلمه کلمه قاباغا گئدن بئچارا اوخوجونون باشینا شیدیرغی یاغیش تک یاغدیریلان بونجا تزه و فرعی کاراکتئرلرین سیرالانماسی و اونلارین اوزون اوزادی سؤزلری و حرکتلرینین آیرینتیلارلا تصویره چکیلمهسی، تحمل گوجونون آستاناسینین سیناقدان کئچیریلمهسیندن باشقا هئچ آدی یوخدور.
🔹 روماندا کاراکتئرلره گؤره گلن بعضن ایضافه ایضاحاتین دا بیر آخساقلیق اولدوغونا بارماق باسمالییام بوردا. بعضن اوخوجونون بیلدییی و آلقیلادیغی بیر شئیین یئنیدن راوی طرفیندن ایضاحلانماسینین شاهیدی اولوروق. آخیر بؤلوملرده نیلفرین او تالواسالی حاللارینداکی حسیاتینین، راوی قدهر اوخوجویا دا معلوم اولدوغونو قبول ائتدیییمیز بیر هئرمونوتیک اورتامدا، راوینین گتیردییی توضیح واضحاتلاری روایته ضربه وورماقدادیر. بئله بیر ایضاحات بعضن ده رومانین ایلک بؤلوملرینده گؤزه چارپیر. رومانین ۲۴جو صفحهسینده بئله بیر جوملهیه توش گلیریک:
بیر سوال چاتیر آغلینا: گؤرهسن هئچ خزرده کؤپک بالیغی تاپیلار یا یوخ.
تکجه بو "بیر سوال چاتیر آغلینا" جوملهسی، گؤرون نه قدهر روایتی ساختا و قوندارما بیر حالا سالیر. یانی اوخوجو بونو بیلمیر کی او ایکینجی جومله، کاراکتئرین ذهنینه گلن جوملهدیر؟ راوی اوخوجونو بو قدهر کوتبئیین سانیرمی؟
🔹یا بو جوملهیه بیر باخین:
دنیزین سویو گؤزونو آجیشدیرسادا، آنجاق الی عود قوخوسو دئییل بالیق قوخویوردو.
بو جوملهدن "آنجاق" کلمهسینی گؤتورون، گؤرون نه قدهر چالاچوخورو آزالیر.
روماندا تایپ یانلیشلاری دا وار. اؤرنک اولاراق:
اوزنه، آت قویوروغونو بولادی، آمارنلار، الینی ایلهدی و...
🔹بعضن ده بئله ترکیبلره راس گلیریک: الماسسل، قادینسل(منظورو قادینیانادیرمی؟ البته بو کلمهده آنا یاسانین سیندیغینی هله نظره سالمیرام.)
بیر یئرده ده تئزرک کلمهسی تئزراق یازیلیب.
🔹بعضن ده کلمهلرین دقیق آنلاملاریندا ایشلهنمهمهلرینه شاهید اولوروق. اؤرنک اولاراق "صیفت" یا "سیر صیفت" کلمهسی رومانین هر یئرینده قیافه و اوز آنلامیندا ایشلهنیب. (۵۱، ۵۵،۶۵،۷۲،۸۵ ۶۵،۱۷۷ صفحهلر) حالبوکی بو کلمه (سیرصیفتینه بیر باخ،)، (اونا بیر صیفت گؤستردی کی...) کیمی جوملهلرله همشه منفی آنلامدا ایشلهنمکدهدیر آذربایجاندا.
"قالیجی" کلمهسینی ده بو سیرالارداکی اؤرنکلرین ایچینده گتیرمک اولار. ۷۹جو صفحه ده بئله بیر جومله وار: خویدا اوز وئرن فاجیعه اورمودان قالیجی دئییل.
حالبوکی بوردا "قالیجی" کلمهسینین عوضینه "قالان" کلمهسی ایشلهنهجکدی. قالیجی کلمهسینین قالارغی، "پایدار و جاودان" آنلامی واردیر.
🔹 بیر یئرده بئله بیر جومله اوخویوروق: "میلچکلر پیرر ائلهییب اوچدو."
میلچکلر ویز ائلهییب اوچولار و پیرر ائلهییب اوچماغی آذربایجان تورکجهسینده، دسته حالیندا بیردن گؤیه اوچوشان قوشلارین اوچوشو توصیفینده ایشلهدیریک.
بوتون بو جزئی آخساقلیقلار بالاجا بیر ال گزدیرمکله حل اولان شئیدیرلر.
🔹 من رقیه خانیم کبیرینین بو رومانینی گونئی آذربایجان ادبیاتیندا یازیلمیش ان گوجلو و باشاریلی رومان بیلیرم. بو رومان ادبیاتیمیزدا قالاجاقدیر.
*ائتکیلشیملی ائشزامانلیلیق: پدیده همزمانی
✍ یازار: غفور امامی زاده
خیاوی
📚 @oykumuz
اؤیکوموز، آذربایجان مودئرن ادبیات و حیکایه کانالی