ҚҚС бўйича ҳисобот топширишда янги техник фильтр

Апрель ойидан бошлаб Ўзбекистонда солиқ органлари ҚҚС бўйича ҳисобот топширишда янги техник фильтр жорий этди. Энди солиқ тўловчи аввалги ойларга (масалан, январ ёки февралга) тегишли ҳисоботларда бартараф этилмаган хатоликлар мавжуд бўлса, амалдаги ҚҚС ҳисоботини тақдим эта олмайди

Бу билан бирга, на автокамерал, на камерал текширув ушбу ҳисоботларда хатолик мавжудлигини аниқламаган

Амалда нима рўй бермоқда?
Баъзи ҳолатларда хатолар ҳақиқатан ҳам ҚҚС суммасига таъсир қилиши мумкин. Лекин бизга маълум ҳолатларда янги механизм бюджет тушумларини оширишга эмас, балки камайишига олиб келмоқда
📎Мисол:
Корхона январ ойи учун ҳисоботни 17 феврал куни тақдим этди. 20 февралгача етказиб берувчи ҚҚС миқдори оширилган тўғирланган ҳисоб-фактурани юборди. Харидорда каттароқ миқдордаги кирувчи ҚҚСни қайд этиш ҳуқуқи пайдо бўлди. Лекин бу — унинг ҳуқуқи, мажбурияти эмас, шунинг учун у январ ойи учун қайта ҳисобот тақдим этмасликка қарор қилди
Шунга қарамай, март ойи учун ҳисобот топширмоқчи бўлганида, тизим ҳисоботни қабул қилмасдан "блоклайди" — фақат январ/феврал ойи ҳисоботи қайта тақдим этилсагина, юбориш мумкин бўлади

1️⃣ Ҳуқуқий жиҳат
✅ Ўзбекистон Солиқ кодексида солиқ органларига ҳисоботни қабул қилмаслик ҳуқуқи берувчи нормалар мавжуд эмас
✅ Шунингдек, солиқ суммаси камайтирилмаган бўлса, ҳисоботни қайта тақдим этиш мажбурияти ҳам йўқ (мазкур ҳолатда аксинча — сумма ортиқча тўланган)
✅ Қолаверса, Солиқ кодексининг 266-моддаси кирувчи ҚҚСни ҳисобга олиш — солиқ тўловчининг ҳуқуқи эканини, мажбурияти эмаслигини аниқ белгилаб қўйган.
☝️Хулоса: Ҳисоботни мажбурий тарзда қайта тақдим этиш талаби — ҳуқуқий асосга эга эмас

2️⃣ Иқтисодий жиҳат
✅ Агар етказиб берувчи ҚҚСни қўшимча ҳисоблаган бўлса — бюджет қўшимча тушумни олиб бўлган
✅ Лекин харидор ҳисоботни қайта тақдим этишни истамаса ҳам, уни ҚҚСни зачетга олишга мажбур қилишмоқда
✅ Назарий жиҳатдан, бу фильтрнинг мақсади тушунарли — назоратни кучайтириш ва шаффофликни таъминлаш.
Кирувчи ҚҚСни зачетга олишни мажбурийлаштириш ижобий таъсир сифатида баҳоланиши мумкин эди, агар бу амалиёт бизнес учун реал муаммоларни келтириб чиқармаганда

3️⃣ Бизнес учун реал муаммолар
✅ Техник фильтр аслида ҳисоботни юбориш ва қабул қилишни чеклаш функциясини бажаради
✅ Агар қайта тақдим этилган ҳисоботда ҚҚС суммаси камайтирилган бўлса — бу автоматик равишда камерал текширувга сабаб бўлади
✅ Солиқ тўловчи бу ҳисоботни техник талаб асосида тақдим этганини исботлай олмайди, чунки талаб фақат "чиқувчи ойна" шаклида намоён бўлади ва бу маълумот шахсий кабинетда ёки хабарлар журналда сақланмайди — ҳеч қандай рақамли из қолдирмайди
✅ Текширувдан қочиш учун солиқ тўловчилар кирувчи ҚҚСни зачетга қўшмасдан ҳисоботни қайта тақдим этишга мажбур — бу эса фақат "блокни эчиш" учун амалга оширилади. Яъни натижа — нол
✅ Ҳар қандай қайта тақдим этилган ҳисобот солиқ рейтингининг пасайишига олиб келади, ҳатто агар у техник сабаблар туфайли амалга оширилган бўлса ҳам

☝️Хулосалар:
✅Амалдаги ҚҚС ҳисоботини тақдим этиш — аввалги ҳисоботларни қайта тақдим этмасдан имконсиз ҳолга келган, ҳатто бу солиқ мажбуриятларига таъсир қилмаса ҳам
✅Бу техник блоклашнинг ҳуқуқий асоси йўқ — Солиқ кодексида бундай норма кўзда тутилмаган
✅Шу билан бирга, тизим рад этиш сабабини қайд этмайди, ва қайта ҳисобот солиқ тўловчининг ихтиёрий қарори сифатида кўринади — бу эса реал ҳолатни бузиб кўрсатади

Солиқ органлари анъанавий равишда ҳуқуқий солиқ маданиятини шакллантириш ва цифровизацияга ишончни мустаҳкамлашда муҳим рол ўйнайди. Шу сабабли, ҳар қандай техник восита ёки назорат механизми нафақат самарали, балки амалдаги қонунчилик ва очиқлик тамойилларига тўла мос келиши керак

Бу ҳолда, солиқ интизомини оширишга бўлган интилиш тушунарли бўлса-да, ҳуқуқий асоснинг йўқлиги ва жараённинг шаффоф эмаслиги — хавфли прецедентни юзага келтирмоқда. Бунда давлат органларининг ўзи, билвосита бўлса ҳам, қонун доирасидан ташқарида ҳаракат қилиш амалиётини шакллантираётгани кузатилади — аниқ асосларсиз ва рақамли из қолдирмасдан