​​Movarounnahr barloslari

🇺🇿"Barlos" etnonimi Chingizxon davridan beri ma’lum. Rashididdinning yozishicha, Chingizxon oʻzining oʻgʻli Chigʻatoyga bergan to‘rt ming kishilik qoʻshin tarkibida barloslar ham boʻlgan. Ularning aslida jaloyirlar kabi moʻgʻul qabilalaridan biri boʻlib, dastlabki nomi “barulos” boʻlgan. Moʻgʻul tilida bu soʻz “semiz, baquvvat” degan ma’noni anglatgan. Bundan tashqari, u “sarkarda, boshliq, jasur jangchi” ma’nolarini ham bildirgan va bu qabila vakillarining harbiy jasorati bilan bogʻliq boʻlgan.

⚜ XIII asrning 30–40-yillarida barloslar va jaloyirlar hanuz moʻgʻul oʻzligini saqlab qolgan boʻlsa-da, XIV asrning 60–70-yillariga kelib ular turkiylashish jarayonidan oʻtib, turkiy lahjalarni oʻzlashtirishgan va ayniqsa, Qashqadaryo viloyatida joylashgan mahalliy turkiy aholi bilan oʻzaro aralashib ketishgan.

🔍 Barloslar XIV asrning birinchi yarmida Qashqadaryo vohasiga koʻchib kelishgan. Ular boshqa hududlarga Amir Temur davrida keng tarqala boshlagan — Temur oʻzi shu qabiladan chiqqani bois ularga homiylik qilgan. Ma’lumki, uning vafotidan keyin ham barloslar Temuriylar davlatlarida nufuzli mavqeini saqlab qolishgan. Jumladan, Bobur lashkarining dashti-qipchoq oʻzbeklari tomonidan magʻlub etilishidan keyin, barloslarning bir qismi Bobur bilan birga Hindistonga koʻchib oʻtgan. XVI asrda ular Amudaryoning ikki sohilida yashashgan. Bu vaqtda barloslar tarkibiga boshqa qabilalar ham qoʻshilgan, chunki ular bilan ittifoq tuzish obro‘ deb hisoblangan. Biroq keyinchalik Shayboniylar hokimiyatga kelgach, barloslar oʻz mavqeini yoʻqotgan.

📍Buxoro xonligi davrida barloslarning bir qismi yarim koʻchmanchi hayot tarzini saqlab qolgan va chorvachilik bilan shugʻullangan. Ular oʻz nomlarini va ichki qabila birligini saqlab qolgan — yaʼni, asosan oʻz qabiladoshlari bilan turmush qurishgan va oʻziga xos notiq uslub (fasohat)ga ega boʻlishgan, bu esa barloslar qabilasining “vizit kartasi” boʻlib xizmat qilgan.

📍Samarqand viloyatiga yaqin joylashgan Shahrisabz barloslari esa, aksincha, ularning ajdodlari uzoq vaqt Hisorda yashab, keyin Qashqadaryo vohasidagi vatani — tug‘ilib oʻsgan yerlariga qaytgan deb hisoblashadi. Qashqadaryodagi Yuqori Taragʻay qishlogʻi aholisi orasida quyidagi rivoyat yuradi: ilgari ular bu joyni tark etib, Hisorga yoʻl olishgan, XIX asr boshlarida esa vatanga qaytishgan. Boshqa manbalarga koʻra esa, XVIII asr oʻrtalarida mangʻitlardan Muhammad Rahim taxminan 20 ming barlos oilasini Samarqand va Shahrisabz hududlariga koʻchirgan.

📌 Hozirgi Oʻzbekistonning janubiy hududlarida barloslarning ikki urug‘i — oltibacha va qalxofiziy mavjud. Rivoyatlarga koʻra, oltibacha urugʻi oltita aka-ukadan tarqalgan. Shuningdek, qozibacha, polatbacha, ahsaqbacha, ne’matbacha kabi urugʻlar ham ajratib koʻrsatiladi.

🖌 1926-yilgi rayonlashtirish ma’lumotlariga koʻra, Yuqori Qashqadaryoda 710 nafar barlos qayd etilgan boʻlib, ular Sayot, Hasantepa, Ommagon, Toshqal’a, Ayoqchi, Xonaka va Taragʻay qishloqlarida yashagan. Bu qishloqlarda tolibbacha, qozibacha, ne’matbacha kabi urugʻlar mavjud boʻlgan.

👤 Bugungi kunda barlos nomi Samarqand va Qashqadaryo viloyatlarida etnik belgilar sifatida saqlanib qolgan. Ammo Oʻzbekistonning boshqa hududlarida “barlos” atamasi faqat etnotoponim shaklida uchraydi, masalan, Surxondaryo viloyati Sariosiyo tumanidagi Barlos qishlogʻi. Qashqadaryo viloyatining Qatagʻon qishlogʻi aholisi oʻzlarini barlos deb ataydi, yashaydigan joylarini esa "Barlostep" deb nomlaydi. Barloslar turk guruhiga mansub to‘rt qabilani birlashtirgan yirik va keng tarqalgan qabila boʻlgan.

🗣 Barloslar shevasi oʻzbek tilining qarluq-chigil lahjasiga mansub boʻlib, koʻp belgilariga koʻra oʻzbek tilining shahar lahjalariga yaqin turadi. Shu bilan birga, u qisman qipchoq lahjalari bilan oʻxshashliklarga ega. Biroq qipchoq lahjasi shahar shevalariga kirmagani sababli, barloslar shevasi qarluq-chigil va qipchoq lahjalari oraligʻida oraliq sheva sifatida tasniflanadi.

📚Manba: A. Qayumov. “Oʻzbek qabilalari va urugʻlari”

Bizni kuzatishda davom eting
🇺🇿@Turkologlar_jamiyati

Amir Temur xizmatidagi turk ritsari tarkan haqida bilarmidingiz?(milodiy 14–15 asrlar)

Ushbu tasvir Hirot miniatyura qo‘lyozmalariga asoslangan bo‘lib, turk chavandozining murakkab zirhini (metall plastinkalar va zanjirbog‘li ko‘krak qismi uyg‘unligi) tasvirlaydi. Dubulg‘asi to‘siqli, qalqoni esa Osiyo dashtlaridagi ko‘chmanchilarga xos qamishdan yasalgan yumaloq qalqon boʻlgan. Miniatyura tasvirlariga koʻra, Amir Temur xizmatidagi turk askari xuddi shunday boʻlgan.

Illyustratsiya muallifi: Xristos Yannopulos

Bizni kuzatishda davom eting
��@Turkologlar_jamiyati

🇺🇿​​Buxoro identiteti

Markaziy Osiyo etnografiyasining yirik mutaxassisi O.A. Suxareva oʻzining bir ishida 1920-yillarda Buxoroda aholini roʻyxatga olish maʼlumotlarini yigʻish paytidagi quyidagi vaziyatni tasvirlab bergan. Bu holatda oddiy bir oilaning aʼzolari roʻyxatga oluvchilar – yangi sovet hokimiyatining vakillari – taklif qilgan etnik toifalarning mohiyatini aniq tushunmaganliklari ayon edi.

“Siz tojikmisiz yoki oʻzbek?” degan oddiy savolga har kim ham aniq javob bera olmagan, chunki birinchidan, bu etnonimlar mahalliy tushunchada koʻp maʼnoli boʻlib, “begonalar” ularga aynan qaysi maʼnoni yuklaganini tushunish qiyin edi;
ikkinchidan esa, ular oʻzlari uchun, avlodlardan beri faxr bilan oʻzlarini tenglashtirgan asosiy hamjamiyat “buxoriy” (“buxoroliklar”) deb atalgan mahalliy madaniy guruh edi, ularni bu nom bilan Xitoy va Sibir hududlaridan tortib Turkiyagacha boʻlgan koʻplab xalqlar tanir edi. Shu bilan birga, buxoroliklar (zamonaviy siyosatshunoslar va ayrim tarixchilardan farqli ravishda) etnik mansublikni til bilan toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻlamagan: shahar aholisi turli tillarda soʻzlashgan boʻlsa-da, tojik tili ustun edi, biroq koʻpchilik buxoroliklar qadimdan oʻzbek tilini ham bilganlar.

📚 Manba: Vasilieva, G. (2001). Ирклар ва халқлар. 27-son. Markaziy Osiyo.

Bizni kuzatishda davom eting
🏷@Turkologlar_jamiyati

#tarixiy_tahlil

Oʻzbek qabilalarining antropologik xususiyatlari

Oʻzbeklar orasida oʻz urugʻ nomlarini saqlab qolgan guruhlarda mongoloid aralashmasi koʻproq uchraydi. Masalan, qipchoqlar, mangitlar, qurama kabi guruhlar antropologik jihatdan koʻproq mongoloid xususiyatlarga ega boʻlsa, turkiylar bunday xususiyatlarga kamroq ega. Oʻzbeklarning antropologik tarkibiga kirgan mongoloid komponent asosan Janubiy Sibir turiga mansub boʻlsa-da, Ural-Oltoy va Baykal turlarining ham ishtiroki borligi haqida maʼlumotlar mavjud. Shu bilan birga, olimlarning fikricha, ayrim oʻzbek guruhlarining shakllanishida Kaspiy mintaqasidagi, ehtimol, Yaqin Sharqdagi Oʻrta Yer dengizi irqi ham muayyan taʼsir koʻrsatgan.

📜 Manba: Vasileva, G. (2001). Irqlar va xalqlar, 27-son. [Markaziy Osiyo].

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

Pomirliklarning kelib chiqishi (qisqacha)

🔍 Pomir tog‘lari atrofida yashovchi xalqlarning ildizlari qadimgi zamonlarga, xususan miloddan avvalgi birinchi ming yillikka borib taqaladi. Bu xalqlarning ajdodlari Amudaryo (Panj) yuqori oqimida yashagan va ular hind-eron qabilalari shakllangan hududga yaqin joylashgan edi. Ularning etnogenezida qadimgi saklar va ehtimol, dard qabilalari muhim rol o‘ynagan. Bu fikr R. Shou tomonidan ilgari surilgan bo‘lib, keyinchalik turli sohalardagi olimlar tomonidan tasdiqlangan.

👤 Arxeolog A. N. Bernshtam G‘arbiy va Sharqiy Pomir madaniyatlari o‘rtasidagi farqlarni ko‘rsatgan. Unga ko‘ra, Sharqiy Pomirda ko‘chmanchi, G‘arbiy Pomirda esa oʻtroq xalqlar yashagan. G‘arbiy Pomir madaniyatida ayniqsa Kushonlar davrida yuksalgan Toxariston madaniyati kuchli iz qoldirgan.

👥 Aholining bu hududga joylashuvi asosan G‘arbdan – hozirgi Afg‘oniston, Eron va Tojikiston janubidan bo‘lgan migratsiyalar orqali yuz bergan. Har bir pomirlik xalqning shakllanishida mahalliy qabilalar va oz sonli qarindosh kelgindi guruhlar ishtirok etgan. Hatto yaqin 200—100 yil ichida ham aholi harakatlari davom etgan.

📚 Manba: "Nauka" nashriyoti. (1975). Sharq mamlakatlari va xalqlari. 14-son. Pomir.

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

🇺🇿 Fargʻona vodiysida turklashish jarayoni

Qoraxoniylar davrida Fargʻona vodiysida joylashgan turkiy tildagi aholi soni keskin oshdi. Bu, bir tomondan, assimilyatsiya natijasida, boshqa tomondan esa Sharqiy Turkistonga o'zaro ta'sir qilish natijasida sodir bo'ldi.

1125 yildan keyin Fargʻonani koʻchmanchi-qoraxitoylar tomonidan bosib olishidan so'ng etnik tarkibi keskin o'zgarmadi, chunki ularning hukmronligi qisqa va yengil bo'ldi. Mo'g'ullar XIII asr boshlarida Fargʻona vodiysini egallab olishdi va bu jarayonda katta miqdordagi turk qo'shinlaridan foydalandilar, ular keyinchalik Fargʻona vodiysining etnik tarkibida ahamiyatli rol o'ynadi.

XIV va XV asrlarda mintaqada joylashgan guruhlarning ommaviy turklashish jarayoni ro'y berdi. Adabiy manbalarda ushbu joylashgan guruhlar "sart" deb ataladi. Bobur yozishicha, bu termin turk va tojik xalqlariga nisbatan bir xil darajada qo'llanilgan va ko'p jihatdan ular yagona xalqga aylandilar.

Turkiy xalqlar oqimi XVI asr boshlariga qadar davom etdi. Aynan shu paytda Qirg'iz qabilalari birinchi marta Tyan-Shan tog'lardan Fargʻona vodiysiga kirishga harakat qildilar. XVII va XVIII asrlarda qalmiqlar bosimi ostida yana ikki katta qirg'iz guruhi keldi, ularning ko'pchiligi vodiyning ichki qismlariga joylashdi.


📜 "Ferghana Valley. The Heart of Central Asia"
© S. Frederick Starr.

Bizni kuzatishda davom eting
🇺🇿🇹🇷 @Turkologlar_jamiyati

🇰🇿 Qozogʻistonda taqdim etilgan infografik maʼlumotlarga koʻra, mintaqalardagi tugʻilish darajasi Ramazon oyida roʻza tutuvchi aholining ulushi bilan bevosita bogʻliq ekani kuzatilgan. Bu holat dinning demografik oʻsishga taʼsir qiluvchi muhim omil sifatidagi rolini yana bir bor tasdiqlaydi.

Aksariyat dunyoviy davlatlarda qoʻllanilayotgan anʼanaviy iqtisodiy ragʻbatlantirish choralar — imtiyozlar, kapitallar, subsidiyalar va boshqa moliyaviy qoʻllab-quvvatlovlar — oʻz samarasini deyarli yoʻqotgan. Shunday ekan, tugʻilish ko‘rsatkichlariga taʼsir etuvchi asosiy omillar moddiy resurslarda emas, balki insonlarning dunyoqarashi va eʼtiqodida mujassam topmoqda.

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

Yamnaya sivilizatsiyasi – bugungi yevropaliklarning genetik ildizi!

🗞So‘nggi yillarda olib borilgan genetik tadqiqotlar Yevropa tarixini tubdan o‘zgartirmoqda. 8000–3000 yil avval yashagan 69 nafar qadimiy yevropalikdan olingan DNK namunalarini tahlil qilgan olimlar shuni aniqladiki:

1⃣Neolit inqilobi: 8000 yil avval Germaniya, Ispaniya va Vengriyada ilk dehqonlar paydo bo‘lgan. Ular mahalliy ovchi-yig‘uvchilardan keskin farqli edi — tashqi ko‘rinishi, urf-odatlari va genetikasi bilan.

2⃣Sharqdagi alohida rivojlanish: Ayni davrda Rossiyada yashagan aholining genetik ildizi 24 000 yil avvalgi Sibirliklarga taalluqli edi. Ular boshqa yevropaliklardan butunlay farq qilgan.

3⃣Yamnaya — tarixiy burilish: 5000 yil avval bugungi Ukraina va Janubiy Rossiya hududlarida yashagan Yamnaya xalqi dasht madaniyatining yorqin namoyandasi bo‘lgan. Ular kuchli otliqlar, aravalar yasash va chorvachilikda ilg‘or edilar.
Ular Sharqiy Yevropa ovchi-yig‘uvchilari hamda Yaqin Sharq ajdodlariga ega bo‘lgan genetik aralashma natijasi edi.

4⃣Ulkan migratsiya to‘lqini: 4500 yil avval Yamnaya xalqi G‘arbiy Yevropaga – Germaniya va boshqa hududlarga migratsiya qilgan. Germaniyada yashagan Corded Ware xalqi genetik jihatdan 75% Yamnaya ajdodlariga borib taqaladi!

5⃣ Ushbu “dasht ajdodi” genlari hozirgi markaziy va g‘arbiy yevropaliklarda hamon mavjud! Bu nafaqat genetik, balki lingvistik inqilobga ham sabab bo‘lgan. Ba’zi hind-yevropa tillari aynan shu Yamnaya migratsiyasi orqali Yevropaga kirib kelgan.

🌐Bugungi yevropaliklar ajdodlarining bir qismi dashtlardan — Yamnaya madaniyatidan boshlangan. Ular nafaqat geografik, balki genetik va madaniy jihatdan ham Yevropa tarixining shakllanishiga bevosita ta’sir qilgan.

Manba: Haak Lazarids et al. (2015), Nature

Kanalga obuna bo'ling!
@turkologlar_jamiyati

💬 Агар мен Амир Темур даврида дунёга келганимда, у қилган ишларни қила олмаган бўлардим. Агар у менинг давримда дунёга келганида эди, у мендан каттароқ ишларни қилган бўлар эди -

©️Мустафо Камол Отатурк

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

Siyosiy tafakkurning kontseptual tillari​

🖌 Usmonli sulolasining Sulaymon zamonida yaratilgan siyosiy matnlarning til ishlatilishi o‘z davrining lingvistik manzarasini, madaniyati va boshqaruv tizimini ifodalab, yangi izlanishlarning xilma-xilligini hamda ijodiy eklektik yondashuvlarni yoritib beradi. Ushbu davrda turk, fors va arab tillari asosiy aloqa vositalari sifatida deyarli teng darajada qo‘llanilgan. Turk tilining imperatorlik tili sifatida mavqei oshganiga qaramay, siyosiy yozuvlarda umumiy aloqa tili (lingua franca) sifatida biror til ustuvorlikka ega emas edi. Shuningdek, siyosiy qarashlarni ifoda etishda ham muqaddas yoki alohida maqomga ega bo‘lgan til mavjud bo‘lmagan.

📝 XVI asr Usmonli imperiyasining yuksak adabiy madaniyati uch tildan – turk, fors va arab tillaridan – tashkil topgan bo‘lib, bu holat ko‘plab Usmonli ziyolilari tomonidan faxr bilan tilga olingan. Ushbu tillarda, ayniqsa, arabcha va forscha nasr hamda she’riy asarlar nafaqat bu tillar keng qo‘llanilgan hududlarda, balki turk tilida so‘zlashuvchi mintaqalarda ham rivojlanishda davom etgan.

🔜 Shunga qaramay, har bir muallif ushbu uch tilda birdek mukammal bo‘lmagan. Arab tilida so‘zlashuvchi olimlar odatda boshqa tillarda muloqot qilish qobiliyatiga ega bo‘lmagan, shuningdek, arab madaniyati tashqarisidagi madaniy tajribalarni anglab, qabul qilish borasida tor dunyoqarash bilan ajralib turgan. Arab tili islomiy fanlar uchun asosiy ilmiy aloqa vositasi sifatida xalqaro e’tiborga ega bo‘lgani bois, fors tilida so‘zlashuvchi olimlar – agar ular boshqa tillarni bilishni talab etmaydigan amaliy sohalarga ixtisoslashmagan bo‘lsa – arab tilida o‘qish va yozish bo‘yicha ham ta’lim olishgan.

Aksincha, turk tilida so‘zlashuvchi ziyolilar yozma ifodada ko‘pincha arabcha va forscha tillardan foydalanishgan. Ona tili arab yoki fors tili bo‘lgan shaxs uchun turk tilini bilish, faqat Usmonli davlat xizmatida mansab orttirish uchun zarur bo‘lgan, ammo ijtimoiy maqom yoki e’tiborga erishish nuqtai nazaridan katta ahamiyat kasb etmagan. Biroq turk tilida so‘zlashuvchi bir kishining jamiyatdagi maqomi, obro‘-e’tibori va martaba o‘sishiga bo‘lgan umidlari, asosan, arab va fors tillarida erishgan bilim va mahorati bilan bevosita bog‘liq edi.

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

𝑀𝑖𝑙.𝑎𝑣. 293-𝑦𝑖𝑙𝑑𝑎 𝑆𝑎𝑙𝑎𝑣𝑘𝑎 𝑜'𝑔'𝑙𝑖 𝐴𝑛𝑡𝑖𝑜𝑥𝑛𝑖 𝑇𝑢𝑟𝑜𝑛 𝑣𝑖𝑙𝑜𝑦𝑎𝑡𝑙𝑎𝑟𝑖𝑔𝑎 𝑜'𝑧𝑖𝑛𝑖 𝑛𝑜𝑖𝑏𝑖 𝑒𝑡𝑖𝑏 𝑡𝑎𝑦𝑖𝑛𝑙𝑎𝑦𝑑𝑖. 𝐵𝑢 ℎ𝑢𝑑𝑢𝑑𝑙𝑟𝑔𝑎 𝐴𝑛𝑡𝑖𝑜𝑥𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑛𝑜𝑖𝑏 𝑏𝑜'𝑙𝑖𝑠ℎ 𝑠𝑎𝑏𝑎𝑏𝑙𝑎𝑟𝑖𝑑𝑎𝑛 𝑏𝑖𝑟𝑖 𝑠ℎ𝑢𝑘𝑖, 𝑢 𝑜𝑛𝑎 𝑡𝑜𝑚𝑜𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑇𝑢𝑟𝑜𝑛 𝑓𝑎𝑟𝑧𝑎𝑛𝑑𝑖 𝑒𝑑𝑖. 𝑌𝑎'𝑛𝑖 𝐴𝑙𝑒𝑘𝑠𝑎𝑛𝑑𝑟 𝑦𝑢𝑟𝑖𝑠ℎ𝑖 𝑐ℎ𝑜𝑔'𝑖𝑑𝑎 𝑇𝑢𝑟𝑜𝑛 𝑎𝑠𝑙𝑧𝑜𝑑𝑎𝑙𝑎𝑟𝑖𝑑𝑎𝑛 𝑏𝑖𝑟𝑖 𝑅𝑎𝑣𝑠ℎ𝑎𝑛𝑎𝑘𝑘𝑎 𝑢𝑦𝑙𝑎𝑛𝑔𝑎𝑐ℎ, 𝑜'𝑧 𝑠𝑎𝑟𝑘𝑎𝑟𝑑𝑎𝑙𝑎𝑟𝑖𝑔𝑎 𝑚𝑎ℎ𝑎𝑙𝑙𝑖𝑦 𝑎𝑦𝑜𝑙𝑙𝑎𝑟𝑔𝑎 𝑢𝑦𝑙𝑎𝑛𝑖𝑠ℎ𝑛𝑖 𝑡𝑎𝑣𝑠𝑖𝑦𝑎 𝑒𝑡𝑔𝑎𝑛.

𝑆ℎ𝑢 𝑡𝑎𝑟𝑖𝑞𝑎 𝑆𝑎𝑟𝑘𝑎𝑟𝑑𝑎 𝑆𝑎𝑙𝑎𝑣𝑘𝑎 𝑆𝑝𝑖𝑡𝑎𝑚𝑎𝑛𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑞𝑖𝑧𝑖 𝐴𝑝𝑎𝑚𝑎𝑔𝑎 𝑢𝑦𝑙𝑎𝑛𝑎𝑑𝑖. 𝑉𝑎 𝑢𝑛𝑑𝑎𝑛 𝐴𝑛𝑡𝑖𝑜𝑥 𝑖𝑠𝑚𝑙𝑖 𝑜𝑔'𝑖𝑙 𝑑𝑢𝑛𝑦𝑜𝑔𝑎 𝑘𝑒𝑙𝑎𝑑𝑖. 𝐴𝑛𝑡𝑖𝑜𝑥𝑛𝑖 ��𝑢𝑟𝑜𝑛 𝑜'𝑙𝑘𝑎𝑠𝑖𝑑𝑎𝑔𝑖𝑙𝑎𝑟 𝑖𝑗𝑜𝑏𝑖𝑦 𝑞𝑎𝑟𝑠ℎ𝑖 𝑜𝑙𝑖𝑠ℎ𝑔𝑎𝑛. 𝑈 𝑖𝑠𝑦𝑜𝑛𝑙𝑎𝑟𝑛𝑖 𝑏𝑜𝑠𝑡𝑖𝑟𝑎𝑑𝑖, 𝑞𝑎𝑙𝑎𝑙𝑎𝑟 𝑞𝑢𝑟𝑎𝑑𝑖, 𝑘𝑜'𝑐ℎ𝑚𝑎𝑛𝑐ℎ𝑖𝑙𝑎𝑟 𝑢𝑠𝑡𝑖𝑔𝑎 𝑦𝑢𝑟𝑖𝑠ℎ 𝑞𝑖𝑙𝑎𝑑𝑖. 𝑇𝑢𝑟𝑜𝑛 𝑜'𝑙𝑘𝑎𝑙𝑎𝑟𝑖𝑑𝑎 𝑜'𝑧𝑖𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑢𝑧𝑜𝑞 𝑦𝑖𝑙𝑙𝑖𝑘 ℎ𝑢𝑘𝑚𝑟𝑜𝑛𝑘𝑖𝑔𝑖𝑛𝑖 𝑜𝑙𝑖𝑏 𝑏𝑜𝑟𝑎𝑑𝑖 ( 𝑚𝑖𝑙.𝑎𝑣 293 - 𝑚𝑖𝑙.𝑎𝑣 261 𝑦𝑖𝑙𝑙𝑎𝑟). 𝑆𝑎𝑙𝑎𝑣𝑘𝑎 𝑣𝑎 𝐴𝑛𝑡𝑖𝑜𝑥 𝑜𝑙𝑖𝑏 𝑏𝑜𝑟𝑔𝑎𝑛 𝑏𝑜𝑠ℎ𝑞𝑎𝑟𝑢𝑣 𝑦𝑜'𝑙𝑖 𝑆𝑎𝑙𝑎𝑣𝑘𝑖𝑦𝑙𝑎𝑟 𝑑𝑎𝑣𝑙𝑎𝑡𝑖𝑛𝑖𝑛𝑔 𝑎𝑠𝑜𝑠𝑖𝑦 𝑦𝑜'𝑛𝑎𝑙𝑖𝑠ℎ𝑙𝑎𝑟𝑖𝑑𝑎𝑛 𝑏𝑖𝑟𝑖𝑔𝑎 𝑎𝑦𝑙𝑎𝑛𝑎𝑑𝑖.

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

��​​ Cheksiz Yevroosiyo dashtlari bo‘ylab, Xitoy chegaralaridan boshlab g‘arb sari, Turkiston orqali va undan nariga asrlar davomida ko‘chmanchi xalqlar to‘lqini harakat qilgan. Ular chodirlarda yashovchi chorvador, podachilik bilan shug‘ullanuvchi jamoalar bo‘lib, ot minuvchilar va tuya boqib semirtiruvchilar edi. Otar va podalarni boqib katta qilgan bu xalqlar ularning go‘shti va junidan oziq-ovqat va kiyim-kechak sifatida foydalanishgan. Yil fasliga qarab yaylovdan yaylovga ko‘chib yurishgan, ba'zida esa yanada yaxshi yer izlab yoki ularni orqadan siqib kelayotgan boshqa ko‘chmanchilardan qochib, yangi hududlarga siljishgan. Ba'zan ular o‘z chorvachilik mahsulotlarini shahar aholisi va dehqonlar bilan almashgan, kam hollarda sug‘oriladigan vohalarda o‘troq hayot tarziga ham o‘tganlar. Bu dasht ko‘chmanchilari, chorvachilik iqtisodiyotini saqlab qolish uchun yil davomida tabiat kuchlariga qarshi kurashishga majbur bo‘lib, urug‘-qabila ittifoqlariga birlashgan va o‘ziga xos hunarlar, ijtimoiy institutlar hamda urf-odatlarni rivojlantirgan.

👥 Ular orasida faol va harakatchan bir xalq – turklar keng tarqalgan edi. Xitoyliklar va boshqa qo‘shnilar ularni “tu-küe” yoki “dür-küe” deb atagan, jangari qabila bo‘lib, ular o‘z nomlarini (rivoyatlarga ko‘ra) yashagan hududdagi shlemga o‘xshash shakldagi tepalikdan olganlar. Dastlabki bosqichlarda xunnlar bilan solishtirilgan bu turklar, kelib chiqishi jihatidan mo‘g‘ullar hamda keyinchalik finlar va vengrlar deb tanilgan xalqlarga yaqin edilar.

VI asrda ular o‘zlariga yaqin bo‘lgan boshqa bir qardosh xalqni bo‘ysundirib, hozirgi Mo‘g‘uliston deb tanilgan hududda hukmronlik o‘rnatdilar. Shu yerdan ular shimol, janub va g‘arb yo‘nalishlarida keng dashtlar bo‘ylab tarqalib, shu paytgacha ma’lum bo‘lgan eng katta ko‘chmanchilar imperiyasiga asos soldilar. Ular tarqalgan sari birligini yo‘qota borgan bo‘lsalar-da, baribir aniq irqiy va til belgilari saqlanib qolgan. Ularning o‘zaro yaqinlik hissi shunchalik kuchli ediki, ular yer, havo, olov va suvga sig‘inishlarida, ushbu tabiat kuchlarini ham turk deb bilishgan. Oddiy chorvadorlik yovvoyiligi bosqichidan o‘tib, turklar patriarxal urug‘-qabila jamiyatida o‘z hukmdorlariga ega bo‘lgan o‘ziga xos sivilizatsiyalarini yaratdilar. Bu sivilizatsiya shunchaki qabila oqsoqollari va ularga bo‘ysunuvchi urug‘lar to‘plamidan iborat emas, undan ancha yuksak edi.
VIII asr boshlarida g‘arbga yo‘l olgan qabilalar — ularni o‘g‘uzlar deb atashgan — afsonaviy Bo‘ri boshchiligida, asosan Saljuqiylar urug‘idan chiqqan sardorlar yetakchiligida Movarounnahrdagi Samarqandga yetib kelib, Markaziy Osiyoning g‘arbiy qismida o‘z hukmronliklarini o‘rnatmoqchi bo‘lishdi. Shu bilan bir paytda boshqa bir xalq — Islom xalifaligidan bo‘lgan arablar — Arabiston yarim orolidan shimol va sharq tomon yurish boshlab, forslar imperiyasini zabt etishga harakat qildilar. Bu davrda turklar kuch jihatidan ular bilan raqobatlasha olmadi. Biroq ikki xalq o‘rtasidagi savdo va madaniy aloqalar saqlanib qoldi. Karvon yo‘llari bo‘ylab dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlari bir-birini to‘ldirib, o‘zaro foydali savdo amalga oshirilardi. IX asrdan boshlab esa turklar o‘zlarining eski butparast e’tiqodlaridan voz kechib, islomni qabul qila boshladilar.

Arablar tezda bu turkiy xalqning jangovar ruhini ilg‘ashdi. Mustahkam irodasi, o‘zini tiyib tuta olishi va zukkoligi bilan birga, ko‘chmanchi turmush tarzi ularda jangovar shijoatni, tez harakatlanishga o‘rganishni, ot minish mahoratini va ot ustida kamon bilan mohirona o‘q otish qobiliyatini shakllantirgan edi. Abbosiylar xalifaligi qo‘shinlari o‘z saflariga turklarni yollay boshladilar. Islomni qabul qilgan va katta quldek maqom olgan turklar esa harbiy lavozimlarda ko‘tarilish imkoniyatiga ega bo‘lishdi. IX asr oxiriga kelib, Arab imperiyasidagi ko‘pchilik harbiy lavozimlar hamda ko‘plab siyosiy postlar musulmon turklar tomonidan egallandi.

Davomi bor...

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

Surxondaryo viloyati Boysun tumanida joylashgan qadimiy Uzundara qalʼasi suvsiz togʻ choʻqqisida barpo etilgan boʻlib, u qadimda Baqtriya va Sugʻd chegarasidagi strategik ahamiyatga ega mudofaa obyekti hisoblangan.

Tarkibida Darband va boshqa himoya devorlari mudofaa tizimi chegara xavfsizligini taʼminlagan. U maʼmuriy va harbiy markaz sifatida faoliyat yuritgan. Qalʼa devorlari oʻziga xos gorelyef va geraldik tasvirlar bilan bezatilgan. Bu yerda chegara otryadlari oʻz faoliyatlarini olib borgan.
 
Arxeologik qazishmalar natijasida qalʼada Aleksandr Makedonskiyning boshiga sher tasvirli niqob tushirilgan kumush drahma tangasi topilgan. Shuningdek, Antiox I davriga mansub turli tangalar ham qazib olingan boʻlib, bular yerdagi moliyaviy va siyosiy hayot haqida maʼlumot beradi.

Qalʼaning tashqarisida alebastr qorishmasi bilan qoplangan tosh taxtachalar, toʻliq vannalar va choʻmilish kosalari topilgan.

Bizni kuzatishda davom eting
��@Turkologlar_jamiyati

Turk birligi konsepsiyasining ikki qutbli yondashuvi

​​🇹🇷 Xalq Demokratik Partiyasi (HDP) / Tenglik va Demokratiya Xalq Partiyasi (DEM Partiyasi) doirasidagi turk birligi — bu yondashuv o‘ziga xos murakkabliklarga ega. U Jirinovskiy kabi siyosiy figura va uning diniy jihatdan bahsli do‘stlariga yaqin bo‘lganlikda ayblangan siyosatchilarga nisbatan iliqlik bildiradi. Shuningdek, bu pozitsiya Turkiyaning armanlar, pontiyalik yunonlar, yezidlar va ossuriylar genotsidini tan olishi zarurligini ta’kidlaydi. Bunday fikrlar egalari ko‘pincha siyosiy ta’qiblar ostida qolib, ba’zida o‘z hayotlarini xavf ostiga qo‘ygan ochlik aksiyalarini o‘tkazishga majbur bo‘ladilar. Shunga qaramay, ular ko‘plab insonlar uchun jasoratli qarshilik ramzi sifatida namoyon bo‘lmoqda.

🇹🇷 Kurdiston Ishchilar Partiyasi (PKK) doirasidagi turk birligi — garchi tashkilotning asosiy e’tibori kurd masalalariga qaratilgan bo‘lsa-da, uning rahbariyatida etnik turklar ulkan salmoqqa ega. PKK 2010-yillarda eng yirik va faol chap qanot harakatlaridan biri sifatida e’tirof etildi. U Yevropa Ittifoqi, AQSh va boshqa davlatlar tomonidan terrorchi tashkilot deb tan olingan, hatto Shvetsiya bosh vaziri Olof Palmeni o‘ldirishda ham ayblangan. Shunga qaramay, paradoksal tarzda aynan o‘sha davlatlardan moddiy yordam olayotgani kuzatilmoqda — ular PKKning rasmiy terror maqomini bekor qilmagan bo‘lsa-da, amaliyotda uni yoqlashda davom etmoqda.

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

🇰🇬 Oxirgi yillarda 18 ta kichik GES qurdik, yaqin yillarda yana 15 ta quramiz! — Japarov

📍 Samarqandda boʻlib oʻtayotgan Yevropa Ittifoqi — Markaziy Osiyo sammitida Qirgʻiziston Prezidenti Sadir Japarov nutq soʻzladi:

🗓️ 31-mart kuni chegara bo‘yicha uch tomonlama kelishuv imzolandi
➡️ Bu mintaqa barqarorligi va xavfsizligi uchun muhim qadam!

⚙️ Yirik sohalarda loyihalar boshlangan: • Energetika
• Turizm
• Qishloq xoʻjaligi

⚡ Gidroenergetik kuchimiz katta!
🔌 Yiliga 142 mlrd kVt-soat energiya ishlab chiqaryapmiz.

♻️ Qayta tiklanuvchi energetika bo‘yicha Yevroittifoq bilan hamkorlik yo‘lga qo‘yilmoqda.

🚧 Xitoy–Qirgʻiziston–Oʻzbekiston temiryoʻli
🔗 Yevropa va Osiyoni bogʻlaydi
📉 Masofani qisqartiradi
💶 Yevropa Ittifoqi bu tashabbusga 10 mlrd yevro ajratmoqda!

@Turkologlar_jamiyati

Turkiy tillar, turkiy katta urugʻlar kesimida

Bizni kuzatishda davom eting
📍Telegram👇��👇
@Turkologlar_jamiyati

📍Instagram:👇👇👇
https://www.instagram.com/turkologlar_jamiyati/profilecard/?igsh=ajZ3amdlamJzcDd4

Бир замонлар Туркиянинг Teşkilat сериали ҳақида ёзгандим. Давлат молиялайдиган, турк разведкаси ва қуролли кучлари қудратини намойиш қилишга қаратилган пропагандистик сериал.

Ўша сериалнинг охирги икки мавсумида бош қаҳрамон Неслихан Туна ролини ўйнаган актриса Айбюке Пусат сериалдан четлатилибди. Сабаб — CHP'нинг Экрем Имамоғлу ҳибсга олинишига қарши оммавий намойишларини қўллаб-қувватлагани.

Расмий очиқламада айтилишича, Туркияни тамсил этувчи TRT телекомпаниясидаги давлат лойиҳаси қатнашчиси миллатни қутблаштираётган сиёсий жараёнларга қўшилиши, муносабат билдириши мумкин эмас. У ортиқ сериалнинг кейинги қисмларида кўринмайди. Неслихан Туна образининг қай даражада машҳурлигини инобатга олсак, шоураннерлар сериал рейтингини ўйлаб ўтирмагани кўриниб турибди.

Бир тарафдан, давлат медиакомпаниясининг этикаси деб тушунтирса бўлади. Бошқа тарафдан, мухолифатга қарши қатағон деб баҳоласа ҳам бўлади.

Яна бир томони, Айбюке отатуркчи эди, отатуркчиларга эса бугунги Туркия давлат лойиҳаларида ер йўқ. Қуруқлик кучлари мактаби битирувчилари бўлган лейтенантлар онт ичиш маросимида Отатуркни тилга олиб, қилич кўтаргани қанчалик шовшувга сабаб бўлганини, бошқа бир турк қизи — Эбру Эроғлу ҳам жазоланганини эсга олинг.

Ҳукмрон AK Parti лидерлари Отатуркдан воз кечолмайди, лекин уни секинлик билан сояда қолдиришга уринади, унинг номини кўп ва фахр билан тилга олмайди, рамз сифатида унча ишлатмайди. Шундай экан, Айбюкега қарши учта омил ишлаяпти: корпоратив этикани бузгани, мухолифатни қўллагани ва отатуркчилиги.

@AsanovEldar

🇹🇷 🇪🇺 2025-yil 3-aprel kuni Bryusselda Turkiya va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi yuqori darajadagi iqtisodiy muloqot olti yillik tanaffusdan so‘ng qayta tiklanadi.

Uchrashuv makroiqtisodiy vaziyat, raqobatbardoshlik, struktura islohotlari hamda tomonlar o‘rtasidagi investitsiya va savdo imkoniyatlarini muhokama qilish uchun platforma bo‘lib xizmat qiladi.

Yevropa Ittifoqi va Turkiyaning muhim shaxslarining ishtirok etishi kutilmoqda, jumladan, Turkiya moliya vaziri Mehmet Shimshak, Yevrokomissarlar Valdis Dombrovskis va Marta Kos, shuningdek, yirik yevropa moliyaviy institutlarining vakillari.

Kanalga obuna bo'ling!
👉@turkologlar_jamiyati

​​🇹🇷🇸🇾 Turkiya Suriyadagi T4 aviabazasini nazoratga oldi va HHM tizimlarini joylashtirmoqda – S-400 yetkazilishi mumkin

🇹🇷Middle East Eye ma’lumotlariga ko‘ra, Anqara Suriyaning markazida, Palmira yaqinidagi Tiyas (T4) aviabazasini nazorat ostiga olish jarayonini boshlab, u yerda zamonaviy dronlar va havo hujumidan mudofaa (HHM) tizimlarini joylashtirishga tayyorgarlik ko‘rmoqda.

🖇MEE manbalariga ko‘ra asosiy tafsilotlar:

✔️Turkiya va yangi Suriya hukumati mudofaa sohasida kelishuv bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda. Anqara Suriyaning havo hududini himoya qilish va harbiy qo‘llab-quvvatlash majburiyatini o‘z zimmasiga olishi mumkin.

✔️ T4 aviabazasida qurilish ishlari boshlangan bo‘lib, HHM tizimlari, jumladan, Turkiyaning Hisar havo hujumidan mudofaa tizimi joylashtirilishi rejalashtirilmoqda.

✔️ Uchuvchisiz uchish apparatlari (dronlar) va turli radiusdagi HHM tizimlarini bosqichma-bosqich joylashtirish rejasi mavjud.

✔️ Rossiyaning S-400 tizimlari vaqtincha T4 bazasida yoki Palmira hududida joylashtirilishi mumkin, ammo bu Moskvaning ruxsatini talab qiladi. Hozircha yakuniy qaror qabul qilingani yo‘q.

✔️Turkiyaning HHM tizimlari va dronlari mavjudligi Isroilning Suriya hududiga uyushtirayotgan hujumlarini jiddiy ravishda cheklashi mumkin.

Bizni kuzatishda davom eting!
🖌@turkologlar_jamiyati

Turkman qabilalarining antropologik xususiyatlari

✔️Turkmanlarning antropologik tarkibi bir xil emas. Ular orasida eng qadimgi, neolit davriga borib taqaladigan qatlam sharqiy O‘rta Yer dengizi tipiga mansub nozik tuzilishga ega bo‘lib, bu kuchli tarzda noxurlilar, gubadaglilar, atalilar va medjevuorlar orasida kuzatiladi.

✔️Aksincha, bu xususiyat cho‘vdurlar, olamlar, elachlar, ayrim ersarilar va Tashovuz viloyati turkmanlari orasida kamroq uchraydi. Ushbu oxirgi guruhlar orasida qadimgi dasht (proto-yevropoid) aholisiga xos belgilar yaqqol ko‘zga tashlanadi. Elachlar, ayrim cho‘vdurlar, tekeler va yomudlar qatorida esa mongoloid aralashuvi aniq seziladi.

Manba: Vasilyeva, G. (2001). Rasalar va xalqlar. 27-jild. (O‘rta Osiyo)

��@turkologlar_jamiyati

1672–1678-yillardagi Usmoniy-Polyak urushi tugaganidan so‘ng, har ikkala tomon diplomatlari 1680-yilga kelib rasmiy chegarani belgilab oldilar.

Usmoniylar versiyasidagi protokol muqaddimasida Allohning qudrati ta’kidlanib, barcha insoniy chegaralar vaqtinchalik ekani qayd etilgandi. Shuningdek, unda bir hadis keltirilib, oxir-oqibat kofirlar yurtlari musulmon jangchilari uchun ochilishi aytilgan.
Hujjat chegaralar masalasiga bag‘ishlangan bo‘lsa-da, ularni jiddiy qabul qilishga hojat yo‘qligi, chunki yer yuzidagi saltanatlarni aslida faqat Alloh hukmdorlarga ato etishi qayd etilgan.

Bu yerda o‘sha davr kishilarining davlat chegaralarini qanday tushunganlari yaqqol ko‘zga tashlanadi. Ular zamonaviy odamlar kabi chegaralarni qat’iy va daxlsiz narsa deb bilishmagan.
Ularning tasavvuridagi davlat hududi Usmoniy qo‘shinlarining real imkoniyatlaridan ham, hatto Usmoniylarning o‘zlari rasmiy tan olgan va belgilagan chegaralardan ham ancha uzoqqa cho‘zilgandi.

Bizni kuzatishda davom eting
��@Turkologlar_jamiyati

🌙 Ramazon hayiti (arabcha: Eid al-Fitr) – Ramazon oyidagi majburiy ro‘zaning yakunlanishini bildiradi. Bu nom “ro‘zani ochish bayrami” ma’nosini anglatadi.

Musulmonlar Ramazon hayitini ma’naviy yangilanish ramzi deb bilishadi. Ushbu kunda inson yomon istaklardan poklanadi va kelajakda faqat Alloh roziligiga intilish va munosib yaxshi amallar qilishga ahdlashishadi.

🌙 624-yilda ilk bor Ramazon hayiti nishonlangan: o‘sha yili Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.) birinchi marta ro‘zani ochish kunini e’lon qilgan.
🍬

Biz o‘zbeklarda bu bayram, qarindoshlarni ziyorat qilish, hayitlik olish, kelin salomlar, xina qo‘yish, shirinliklardan istagancha yeyish kabi bolalik xotiralarini esga soladi. So‘nggi yillarda bu bayramni nishonlashga o‘zgacha e‘tibor qaratilmoqda. Buni ham bir o‘zlikni tiklanishi deb hisoblasak bo‘ladi.

Barchangizga Ramazon Hayiti muborak bo‘lsin.

🖌@Sharqshunos_tarixchi

🇹🇯 Bizga tojik tilidan ko'p so'zlar o'tgan...

© T.f.d,professor Gʻaybulla Boboyorov

🎞Toʻliq

📍@Turkologlar_jamiyati

🇹🇷 TURKIYANING MILLIY MADHIYASI – “İSTİKLÂL MARŞI”

✨ Bu – oddiy she’r emas. Bu – bir elning erki, vatan sevgisi va jasoratining timsoli!

✍️ Matn muallifi: Mehmet Akif Ersoy
🎼 Musiqasini bastalagan: Osman Zeki Üngör

📅 Qachon yozilgan?
1921-yilda, Turkiya mustaqillik uchun kurash olib borayotgan og‘ir davrda yozilgan. Mehmet Akif xalqga umid va g‘urur baxsh etgan.

🏛 Rasmiy e’lon qilingan sana:
1921-yil 12-mart — bu sana Turkiya tarixida oltin harflar bilan yozilgan!

🎖 O‘sha davrdagi yetakchi:
Respublika hali e’lon qilinmagan bo‘lsa-da, harakatning boshida Mustafa Kemal Atatürk turgan edi.

📍 Qayerda e’lon qilingan?
Anqarada, Turkiya Buyuk Millat Majlisi (TBMM)da.
@Turkologlar_jamiyati

​​🇹🇷İstanbul Merining Hibsga Olinishi va Turkiyadagi Siyosiy Taranglik

📌 Hodisa tafsilotlari:
2025-yil 19-mart kuni İstanbul meri Ekrem İmamo‘g‘li korrupsiya, poraxo‘rlik va noqonuniy moliyaviy operatsiyalar sabab hibsga olindi. Rasmiy ayblovlar qatorida:

🔹 2024-yilgi mahalliy saylovlarda pro-kurd Xalqlar Tengligi va Demokratiya Partiyasi (DEM) bilan hamkorlik qilish va Kurdiston Ishchilar Partiyasi (PKK) bilan aloqadorlik;

🔹 Shahar infratuzilmasi loyihalarida moliyaviy suiste’mol holatlari;

🔹 Davlat mablag‘larini noqonuniy o‘zlashtirish da gumon qilinishi.

📊 Hukumatning pozitsiyasi:

Turkiya hukumati ushbu ayblovlarni davlat xavfsizligini ta’minlash uchun zarur choralar sifatida ko‘rsatmoqda. Prezident Rajab Toyyib Erdo‘g‘an voqealar yuzasidan:
🗣️ "Biz vandalizm yoki ko‘cha terrorizmiga berilmaymiz. Turkiya ko‘chada topilgan davlat emas," – deya bayonot berdi.

📢 Jamiyat va muxolifatning munosabati:

İmamo‘g‘li tarafdorlari ushbu hibsni siyosiy motivlarga ega deb hisoblab, uni muxolifatning oldindan rejalashtirilgan siquvga olinishi deb baholamoqda.

🔹 CHP yetakchisi O‘zgur O‘zel: bu holatni "siyosiy repressiya" deb atadi va demokratik qadriyatlarni himoya qilishga chaqirdi.
🔹 Xalqaro tashkilotlar: Amnesty International va Human Rights Watch Turkiya hukumatini siyosiy muxoliflarni siquvga olishda aybladi.

📍Namoyishlar va davlat reaksiyasi:

➡️ İstanbul, Anqara, Izmir va boshqa shaharlarda yuz minglab odamlar ishtirokidagi namoyishlar boshlandi.

➡️ 1,100 dan ortiq kishi hibsga olindi.

➡️ Ommaviy namoyishlar 4 kun davomida taqiqlandi.

Bu voqea Turkiyada demokratiya, siyosiy raqobat va qonun ustuvorligi masalalarida xalqaro hamjamiyat e’tiborini tortmoqda. Bundan keyingi jarayonlar Turkiyaning ichki siyosati va xalqaro maydondagi obro‘siga qanday ta’sir qilishi mumkin.

🔎 Sizningcha, bu voqealar Turkiya siyosatiga qanday ta’sir qiladi?

▶️Bizni kuzatishda davom eting

@Turkologlar_jamiyati

👤 Istanbul universiteti Ekrem Imamo‘g‘lu – mashhur kemalist siyosatchi va hozirgi Istanbul meri – ga berilgan bakalavr diplomini bekor qildi.

❗️1990-yilda, talabalik davrida Imamo‘g‘lu Shimoliy Kiprning Kireniya shahridagi Amerika universitetidan Istanbul universitetining Biznes boshqaruvi fakultetiga o‘qishini ko‘chirgandi. Ammo 35 yil o‘tgach, Oliy ta'lim kengashining hisobotlarida bu jarayonda qonunbuzarliklar aniqlangan. Tekshiruv natijasida Istanbul universiteti ma'muriyati Imamo‘g‘lu va o‘sha davrda ko‘chirilgan yana 27 kishining o‘qish ko‘chirishini noqonuniy deb topib, diplomlarini bekor qilishga qaror qildi.

💬 Xabar qilinishicha, bu qaror bitta shaxsning guvohligiga asoslangan bo‘lib, u Imamo‘g‘luni firibgarlikda ayblagan (ammo bu ma'lumot aniq emas).

🔈 Imamo‘g‘luning ta'kidlashicha, Istanbul universiteti bunday qaror qabul qilish vakolatiga ega emas, bu faqat Biznes boshqaruvi fakulteti Kengashining vakolatiga kiradi.

Qizig‘i shundaki, bularning barchasi aynan hozir — Imamo‘g‘lu o‘zining Respublikachilar xalq partiyasidan prezidentlik saylovlarida qatnashish uchun nomzod bo‘lish maqsadida partiyaviy saylovlarga tayyorgarlik ko‘rayotgan paytda sodir bo‘lmoqda. Prezidentlik saylovlarida ishtirok etish uchun esa oliy ma'lumot talab qilinadi.

📍@Turkologlar_jamiyati

Joriy yilning 18-19- mart kunlari Turkiyaning Istanbul va Anqara hududidagi holat❕

Bizni kuzatishda davom eting
��@Turkologlar_jamiyati

​​🛬✈️Turkish Airlines (Türk Hava Yolları) Tarixi

🛩Tashkil etilishi (1933-1945)

Turkish Airlines 1933-yilda "Devlet Hava Yolları" (Davlat Havo Yo'llari) nomi bilan tashkil etilgan. Dastlab Turkiyaning Mudofaa vazirligi tarkibida bo'lib, bor-yo'g'i 5 ta samolyotdan iborat bo'lgan va faqat ichki reyslarni amalga oshirgan.

O'sish va xalqaro parvozlar: 🛬(1945-1980)

✈️1945-yilda aviakompaniya Transport vazirligi tasarrufiga o'tkazildi. 1947-yilda Turkish Airlines ilk xalqaro parvozini amalga oshirdi: Istanbul – Afina yo'nalishi bo'yicha. Bu davrda flotiga yanada qulay va zamonaviy samolyotlar qo'shildi. 1956-yilda kompaniyaning nomi Türk Hava Yolları A.O. (THY) deb o'zgartirildi va xalqaro aviatsiya standartlariga moslashtirildi.
1970-yillarga kelib, Turkish Airlines Yevropa va Yaqin Sharq mamlakatlariga muntazam parvozlarni yo'lga qo'ydi.

🇹🇷 Modernizatsiya va kengayish (1980-2000)

1980-yillarda Turkish Airlines yangi texnologiyalarni joriy qila boshladi. 1985-yilda Amerika va Osiyoga parvozlar ochildi. 1990-yillarga kelib, aviakompaniya Yevropadagi eng tez rivojlanayotgan kompaniyalardan biriga aylandi.

Global aviakompaniya (2000-yildan hozirgacha)

🇹🇷2003-yilda Turkish Airlines xususiylashtirilib, aksiyalarining bir qismi fond bozorida sotildi. 2008-yilda Star Alliance global aviatsiya alyansiga qo'shildi, bu esa unga yanada ko'proq yo'nalishlarga parvoz qilish imkoniyatini berdi.
So'nggi yillarda Turkish Airlines dunyodagi eng yaxshi aviakompaniyalardan biriga aylandi. Hozirda 350+ ta yo'nalishga parvozlar amalga oshirib, yo'lovchilar soni bo'yicha jahonning yetakchi aviakompaniyalari qatoridan o'rin olgan.

☑️Turkish Airlines 2018-yilda Istanbuldagi yangi Istanbul Airport (IST) markaziga ko'chdi, bu esa aviakompaniyaning yanada kengayishiga imkon yaratdi.

Bugungi kunda Turkish Airlines 120 dan ortiq mamlakatga parvoz qiluvchi eng yirik aviakompaniyalardan biri hisoblanadi.
@Turkologlar_jamiyati

#tarixdan_hikoyalar

•Aslida bu Uzun Hasanning oʻziga xos hiylasi edi. Shu tariqa u Abusaidni qopqonga tushirmoqchi edi va bunga muvaffaq ham boʻladi. Sulh taklifiga quloq osmagan Abusaid mirzo Qorabogʻ tomon ilgarilab boraveradi. Ammo haddan tashqari sovuq va oziq-ovqat tanqisligi temuriy sultonning katta qoʻshinini holdan toydiradi. Amirlar va beklar Abusaid mirzodan yuz oʻgirib, yarim yoʻlda tashlab ketadilar.

🐎 Hukmdorning 50 mingga yaqin qoʻshinning katta qismi har yoqqa tarqalib ketadi. Endi Abusaidning oʻzi Uzun Hasan bilan sulh tuzishni taklif etib, hatto uning huzuriga onasi – Poyanda sultonbegimni yoʻllaydi. Uzun Hasan xuddi shu fursatni kutib turgan edi. U Abusaidning oz sonli qoʻshinini osonlik bilan magʻlub etib, uning oʻzini asir oladi.
 
🕑 Xuddi shu paytda Abusaidning ashaddiy raqiblaridan biri – Shohrux Mirzoning chevarasi Yodgor Muhammad mirzo (1451-1470) Uzun Hasanning saroyida edi. U Abusaidning taqdirini hal etishni Yodgor mirzoga topshiradi. Yodgor mirzo esa oradan bir necha kun oʻtib, buvisi Gavharshodbegimning xuni evaziga Abusaidni qatl etadi. Maʼlum muddat Movarounnahr va Xurosonni birlashtirib, Amir Temur saltanatini tiklashga uringan hukmdorning hayoti ana shunday fojiali yakun topadi. 

Bizni kuzatishda davom eting
©@Turkologlar_jamiyati

🗻 Dunyoning eng baland cho‘qqilari yangi ko‘tarilish mavsumiga hozirlanmoqda.

🏷 Himolay va Qoraqum tog‘larida bahorgi ko‘tarilish mavsumiga tayyorgarlik boshlandi.

🏔 Osiyoning ichkarisida 8 ming metrdan baland 14 ta cho‘qqi mavjud

📍 Mintaqa aprel va may oylarida qiyin ko‘tarilishlarga guvoh bo‘ladi

👥 Himolay tog‘lari aholisi bo‘lgan sherpalar Annapurna tog‘ida ko‘tarilish yo‘llarini tayyorlashni boshladi

Alpinistlikning eng qiyin sinovi: 14 cho‘qqi ⤵️

▪️ Everest: 8 ming 848 metr
▪️ K2 (Chogori): 8 ming 611 metr
▪️ Kangchenjunga: 8 ming 586 metr

🗻 Cho‘qqilar ham jismoniy, ham texnik jihatdan juda ko‘p qiyinchiliklarni o‘z ichiga oladi

⬆️ Everest cho‘qqisida kislorod miqdori 6,9 foizgacha pasayadi

☠️ Annapurna 31,9 foizli o‘lim ko‘rsatkichi bilan eng xavfli cho‘qqilar qatorida turadi

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

#tarixga_nazar

Nizom al-Mulk bu odamni biz koʻproq oʻrganishimiz kerak.

👤 Tarixchi Ixtiyor Esonov maʼruzalaridan

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

⚜Saljuqiylar g‘arbiy hududlarda, ayniqsa, Misrda ismoiliy Fotimiylar sulolasi hukmronligi ostida bo‘lgan yana bir shia mazhabini yo‘q qilishda anchagina qiyinchilikka duch kelishdi. Agar ismoiliy shia sulolasining ushbu tayanchi saqlanib qolganida, sunniylikni tiklash jarayoni to‘liq yakuniga yetmagan bo‘lar edi.

Saljuqiylar aslida Fotimiylar sulolasini butkul yo‘q qilishga muvaffaq bo‘la olmadilar va ularning yana yuz yil davomida hokimiyatda qolishiga imkon berdilar. Shu bilan birga, Saljuqiylar davridagi sunniy uyg‘onishi radikal ismoiliylar — Hashshoshiylar (Assassins)ni keskin choralar ko‘rishga majbur qildi. 1090-yilda ushbu guruhning forsiy yetakchisi Hasan as-Sabboh Shimoliy Erondagi Alamut qal’asini egallab, uni o‘zining terroristik lageriga aylantirdi. Ushbu lagerning asosiy maqsadi asosiy dushmanlarini yo‘q qilish edi va ular tomonidan amalga oshirilgan dastlabki suiqasdlardan biri Saljuqiy sultonlariga uzoq yillar maslahatchilik qilgan Nizom al-Mulkning o‘ldirilishi bo‘ldi.

1092-yilda Nizom al-Mulk suiqasd natijasida halok bo‘lishi, keyingi Saljuqiy sultonlarining qattiqqo‘l siyosatlarini biroz yumshatishiga olib keldi, hatto XII asrda ba’zi shialarning yuqori davlat lavozimlarida ishlashiga ruxsat berdilar. Bu holat Saljuqiylarning Misrdagi shia sulolasiga qarshi kurashi, ayniqsa harbiy jihatdan, muvaffaqiyatsiz bo‘lganini ko‘rsatadi.

Saljuqiylar ham sunniy islomning himoyachilari sifatida tan olingan, chunki ular sunniy diniy muassasalar va olimlarga homiylik qilish siyosatini olib borgan. Saljuqiylar davrida madrasalarning tashkil etilishi sunniylikni targ‘ib qilish va shia ta’limotining ta’siriga qarshi kurashish uchun strategik qadam bo‘lgan. Ushbu muassasalar diniy va ilmiy ta’lim markazlariga aylangan bo‘lib, Saljuqiylar tomonidan sunniylikni qo‘llab-quvvatlashni mustahkamlashga xizmat qilgan. Ushbu homiylik madrasalar tashkil etishda yaqqol namoyon bo‘lgan bo‘lib, Nizom al-Mulk tomonidan asos solingan eng mashhur madrasa Bag‘doddagi Nizomiya madrasasi va Eronning, ayniqsa, Nishopur shahridagi boshqa madrasalar bunga misol bo‘la oladi. Ushbu madrasaning bunyod etilishidan ko‘zlangan maqsad Qohirada 970-yilda ismoiliylarga tegishli Al-Azhar ta’lim muassasalariga qarshi turish bo‘lgan.

Saljuqiylar davrida Nizomiya madrasasi mamlakat miqyosidagi davlat ta’lim tizimiga aylangan. Bu muassasaning yana bir maqsadi Saljuqiylar hukmronligining dastlabki yillarida yuzaga kelgan sunniy huquqiy maktablar o‘rtasidagi qarama-qarshilikni bartaraf etish bo‘lgan. O‘sha davrda sulton To‘g‘rul va uning vaziri Nizom al-Mulk faqat hanafiy mazhabini qo‘llab-quvvatlab, ko‘plab shofi'iy-ash’ariy olimlarni surgun qilishgan edi. XII asrga kelib esa to‘rtta sunniy mazhab birlashtirilib, yakdillikka erishilgan. Bu davrda ulamolar ham muhim rol o‘ynagan. Aynan ulamolar Saljuqiylarning harbiy elitasini mahalliy aholi bilan bog‘lab turuvchi yagona fuqaro elitasi edi. Shunday qilib, ta’lim muassasalari va ulamolar Saljuqiylar hukmronligini qonuniylashtirish, mahalliy aholining sadoqatini mustahkamlash, sunniy huquqiy maktablar o‘rtasidagi nizolarni hal qilish va Misrdagi ismoiliy ta’limotiga qarshi turishda asosiy vositalarga aylangan.

Bizni kuzatishda davom eting!
👉��🇷@turkologlar_jamiyati

📅 Ramazon (oy taqvimiga asoslangan) Grigorian taqvimiga nisbatan qanday siljishini ko'rsatadigan qiziqarli infografika.

To'liq aylanish uchun 33 yil kerak bo'ladi.

Bizni kuzatishda davom eting
🪩@Turkologlar_jamiyati

🇹🇷📝🇨🇾🇬🇷 Turkiyadagi voqealar munosabati bilan kiprliklarga quyidagi harakat rejasini taklif qilaman.

1️⃣ Kipr Respublikasining siyosiy vaziyatni barqarorlashtirish va Turkiyadagi greklarni himoya qilish uchun Kipr Respublikasining Turkiya ishlariga aralashuvi kerakligini bildiring

2️⃣ Kiprning tinchlik bilan kelganini ta'kidlang, turk askarlarini qarshilik ko'rsatmaslikka chaqiring.

3️⃣ Turkiya bilan muzokaralar olib borishga tayyorligingizni e'lon qiling, lekin uning hududining 3 foizi Xavfsizlik zonasiga aylangandan keyingina Kipr tanklari joylashtiriladi.

4️⃣ Turkiyaning 36% hududini qoʻlga kiritish uchun yana qon toʻkilishini, dialogdan koʻra turli vahshiyliklarga yoʻl qoʻyib, yuqoridagi muzokaralardan bir tomonlama chiqib ketish.

5️⃣ Bu Turkiyadagi greklarni himoya qilish va xavfsizligini ta'minlash uchun zarur ekanligini doimiy ravishda takrorlang.

6⃣ Janubiy Turkiyaning Kipr Respublikasini e'lon qiling, uning xalqaro miqyosda tan olinishi va ikki davlat qaroriga chaqiring.

🪩@Turkologlar_jamiyati

Vatan bizniki

@turkologlar_jamiyati

#tarixiy_tahlil

3 ta xonlikning poytaxtlari Oʻzbekiston tarkibida qolishi ham jadidlarning loyihasi.

©T.f.d professor Farhod Maqsudov

��Toʻliq

Bizni kuzatishda davom eting
🪩@Turkologlar_jamiyati

🇹🇷 TURKIYANING ENG YIRIK DARYOLARI VA KO‘LLARI 🌊

Turkiya geografik joylashuvi jihatidan daryo va ko‘llarga boy mamlakat hisoblanadi. Mamlakat hududidagi suv havzalari nafaqat ekologik muhim, balki iqtisodiy va tarixiy ahamiyatga ham ega.

🔹 Eng yirik daryolari:
📌 Furot (Efrat) daryosi – 2800 km (Turkiyada 1263 km)
📌 Dajla (Tigr) daryosi – 1900 km (Turkiyada 523 km)
📌 Kizilirmoq (Qizil irmoq) – 1355 km (Turkiyaning eng uzun daryosi)
📌 Yeshilirmoq (Yashil irmoq) – 418 km
📌 Sakarya daryosi – 824 km

🔹 Eng katta ko‘llari:
📌 Van ko‘li – Turkiyaning eng katta ko‘li (3,755 km²), tuzli va vulqon kelib chiqishga ega
📌 Tuz ko‘li (Tuz Gölü) – 1,665 km², mamlakatning ikkinchi eng katta ko‘li
📌 Beyşehir ko‘li – 650 km², ichimlik suvi va qishloq xo‘jaligi uchun muhim
📌 Egridir ko‘li – 482 km², turizm va baliqchilik rivojlangan
📌 Burdur ko‘li – 250 km², noyob flora va faunaga ega

@Turkologlar_jamiyati

🇹🇷 Turkiyalik usta yong'oq qobig'i va chiqindilaridan suvenirlar yasaydi.

🌰 Turkiyaning Kirklareli viloyatida istiqomat qiluvchi 63 yoshli Melih Akın yong‘oq qobig‘i va qayta ishlangan materiallarni sayyohlar uchun noyob suvenirga aylantirmoqda.

👤 Uning hayoti davomida yaratgan miniatyura suvenirlari, loyihalari sizga qiziq boʻlsa quyidagi havola orqali toʻliq oʻqishingiz mumkin: 👇👇https://www.aa.com.tr/tr/insana-dair/ceviz-kabugu-ve-atik-malzemelerle-minyatur-hediyelik-esyalar-tasarliyor/3500375

Bizni kuzatishda davom eting
📍@Turkologlar_jamiyati

📸 🇹🇷 1402-yilgi Anqara jangi - sunʼiy intellekt orqali tasvirlanishi

Bizga obuna boʻlishni unutmang❕
📍Telegram:��👇👇
@Turkologlar_jamiyati
📍Instagram:👇👇👇
https://www.instagram.com/turkologlar_jamiyati/profilecard/?igsh=ajZ3amdlamJzcDd4

📍🇹🇷 İzmir viloyatining Selchuk tumani chegaralaridagi qadimiy Efes shahrining birinchi poydevori miloddan avvalgi 3000 yilga to'g'ri keladi. Bu 6000 yil oldinga borib taqaladi.

🔍 So‘nggi yillarda olib borilgan tadqiqotlar va qazishmalar natijasida qal’a joylashgan Efes atrofidagi tepaliklar (tarixdan oldingi tepalik manzilgohlari) va qal’a joylashgan Ayasuluk tepaligida bronza davri va xettlarga oid turar-joylar aniqlangan. Xetlar davridagi shaharning nomi Apasas edi. Miloddan avvalgi Miloddan avvalgi 1050-yillarda Gretsiyadan kelgan muhojirlar yashay boshlagan Efes port shahri miloddan avvalgi 3-ming yillikda qurilgan. U 560 yilda Artemida ibodatxonasi atrofidagi hududga ko'chirilgan.

🌍 Bugungi kunda ziyorat qilinadigan Efes eramizdan avvalgi 3000 yilda Makedoniyalik Aleksandrning sarkardalaridan biri Lisimach tomonidan qurilgan. Miloddan avvalgi 300-yillarda tashkil etilgan. Ellinistik va Rim davrlarida o'zining eng shonli davrlarini boshidan kechirgan Efes, Osiyo viloyatining poytaxti va eng katta port shahri sifatida 200.000 aholiga ega edi. Efes Vizantiya davrida yana o'rnini o'zgartirdi va birinchi asos solingan Saljuqiylardagi Ayasuluk tepaligiga keldi.

Bizni kuzatishda davom eting
📲@Turkologlar_jamiyati

#turk_jozibasi