Üzeyir Hacıbəyovun 1912-ci ildə Bakıda nəşr edilmiş "O olmasın, bu olsun" əsərinin afişası

Hümayun şah, Hindistana yenidən hakim olarsa İranlı alim və sənətkarların Hindistana göndərilib İran mədəniyyətini və Fars dilini yayacağını Şah Təhmasibə söz vermişdir.

Abdurrza Hüşnek Məhdəvi, Tarixi Rəvabiti Xarici İran (Tehran: Müəssəseyi İntişarati Əmir Kəbir, 1377), s. 36

Mehmet Dağlar, Şah Tahmasp'ın dini siyaseti, s.237

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Mövlana Cəlaləddin Ruminin 1464-cü ilə aid nadir Məsnəvi Əlyazması

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Dünya tarixindəki ilk superdövlət

Azərbaycanın da içinə daxil olduğu Əhəmənilər (Hahamneşin) dövləti dünyanın ən güclü dövləti idi. 1-ci Dara Əhəmənilər dövlətinin hökmdarı olmuşdur. Bu dövlət Egey dənizindən Hind çayına qədər və Qafqaz dağlarından Həbəşistana qədər əraziləri əhatə edirdi. Daranın hakimiyyəti altında səksənə yaxın xalq yaşayırdı. O, güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət yaradıb ölkəni əyalətlərə bölmüşdü. Ona görə də Daraya şahların şahı deyirdilər.

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Ənənəvi olaraq Azərbaycan himninin sözləri Əhməd Cavadın adına yazılsa da, araşdırmaçı Asif Rüstəmli, himnin əsl müəllifinin Cəmo bəy Cəbrayılbəyli olduğunu iddia edir.

Asif Rüstəmli, bu iddiasını müxtəlif tarixi sənədlərə və 1918-ci ildə yazıldığı bildirilən "Vətənim" adlı şeirə əsaslandırır (şəkil 2). Bu şeir, Cəmo bəyin ailə üzvləri tərəfindən qorunub saxlanılmış və 1967-ci ildə onun həyat yoldaşına təqdim edilmişdir. Şeirin məzmunu və ifadə tərzi, hazırkı Dövlət Himninin mətninə çox bənzəyir.

Əlavə olaraq, 1919-cu ildə nəşr olunan "Milli nəğmələr" toplusunda "Vətən Marşı" adı altında "Cəmo bəy" imzası ilə bu şeirə rast gəlinir (şəkil 3). Bu faktlar, himnin sözlərinin Cəmo bəyə aid olduğunu göstərir.

Məqalədə qeyd olunur ki, 1992-ci ildə Azərbaycan Milli Məclisi tərəfindən qəbul edilən Dövlət Himninin sözləri, əslində Cəmo bəy Cəbrayılbəylinin şeirinin redaktə olunmuş variantıdır. Buna baxmayaraq, himnin müəllifi kimi Əhməd Cavadın adı göstərilmişdir.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Ayətullah Mirzayı Şirazinin Tütün fətvası

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Şah İsmayıl:

"Amma qarşımda bir vəzifə var ki, onu həyata keçirməliyəm. Bu vəzifə əcdadlarımın məzhəbinin bərqərar edilməsidir. Bunun üçün canımı
qurban verəcəyəm."

Mücirşeybani. Təşkil-e şahənşahi-ye Səfəviyye. Tehran, 1346, s.86

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Müqəddəs Ərdəbili Şah Təhmasibə göndərdiyi məktubunda ona "QARDAŞ" deyə müraciət edir. Şah Təhmasib bu məktubu ayaq üstə oxuyur və öldüyü zaman kəfəninə qoyulmasını əmr edir...

Paradust, Şah Təhmasibi əvvəl, s. 624

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

İngilis əsgərləri Cümhuriyyət dönəmində zabit Sentrokaspi rəhbərliyində Bakıda hərbi təlim keçir, 4 avqust 1918-ci il.

Azərbaycan tarixi

Hacı Zeynalabdin Tağıyev Rus Çarı III Aleksandrı qarşılayarkən farsca deyir;

‎خوش آمدی
[xuş amədi]
Xoş gəlmisiniz...

Çar isə rus dilində “sən kimin rəiyyətisən?” deyə sual edir. Qubernator Hacının qulağına pıçıldayır ki, belə de;

Я подданный вашего величество
[ya poddannıy vaşeqo veliçestva]
Siz əlahəzrətin təbəəsiyəm...

•Manaf Süleymanov
[Eşitdiklərim Oxuduqlarım Gördüklərim] kitabı, səhifə 34

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Bilirik, tarix bizə nişan verir ki, İran neçə dəfə məhv olma dərəcəsindən ötüb, çox yüksəkliklərə qalxıb, məsələn, dəmirçi gavələr, şah abbaslar və nadirlər İran tarixinin olmuş həqiqətləridirlər. Xüsusilə son hadisələr bütün dünyaya elan etdi ki, biz İran milləti özümüzü dünyanın diri millətlərindən hesab edə bilərik.

MƏHƏMMƏD ƏMİN RƏSULZADƏ ƏSƏRLƏRİ, İkinci cild 1909-1914, S. 9 Təhririyyə-heyəti “İrani-nov” N1, 23 avqust 1909

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Şah İsmayıl Səfəvi Əlvənd Mirzəyə yazdığı məktubunda belə deyir;

"Həqiqət budur ki, bizim, pak şəriətin və hidayət İmamlarının haqq məzhəbinin qanunlarının icrasından, Mustafa (Hz.Muhəmməd əleyhissəlam) və Mürtəzanın (Hz.Əli əleyhissəlam) parlaq təriqətini yaymaqdan başqa bir niyyətimiz yoxdur"

Mənbə;
Şah İsmayıl Səfəvi. Tarixi-diplomatik sənədlər toplusu. Bakı, 2014, s.32-40

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Azərbaycan Araşdırma Mərkəzinin yeni layihəsinə paylaşmaqla dəstək ola bilərsiniz

#süni_intellekt
#azərbaycan_xalqının_kimliyi
#biz_kimik

Ədəbiyyatımızın məzlum adlandırılmış şəxsinin bilinməyən şeiri

Unutmadıq Şirvandakı talanı,
Yox sözümün yalanı.
çapavul Osman paşa
şirvanı tutdu daşa
Qılınclara dayandı xəncərlər,
Qapılar, pəncərələr
yerindən çıxarıldı
Hətta şişə gəlinlərin
cingildəyən biləkləri qırıldı

Mikayıl Müşfiq. Seçilmiş əsərləri. Bakı, "Şərq-Qərb", 2004, 104 səh.

Azərbaycan tarixi

Şahım

Şəh qullarının ümidgahı,
Dünya bilə üqba padşahı,
Biçarə Xətayinin pənahı
Allahü Məhəmmədü Əlidir.

Babəkin Səhl İbn Sumbata son sözü

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Yəzidin ləşkəri yüz min оlursa, Vilayət ləşkərindən bir yetərdir.

Cahangir ğazilər meydanə girsə, Xəvariclər ayağda payi-sərdir.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Gəncə Şah Abbas adına Cümə məscidi. XX əsrin əvvəlləri.

Şah İsmayılın duası

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Firiştə endi göglərdən, bəşarət əhli-ürfanə,

Xəvaricə əcəl yetdi, Yezidlərə bəla gəldi.

Zəlalət içrə zülmətdə itirmişdin çırağını,

Gözün aç, çıx bu zülmətdən ki, bir bədri-düca gəldi.

Şah İsmayıl Səfəvi əl-Musəvi əl-Hüseyni

Cəhanı açdı Sultan Heydər оğlu, İrişdi qazilər kövnü məkanə.

Yürüdüm bağına, qıldım təfərrüc, Ərənlər yatağı nəqşi-cəhanə.

Sürər Düldül, çalar şah Zülfiqarı, Əlidən qaldı bu zərbü nişanə.

Xətayiyəm bu gün meydan içində, Şahın mədhin оxuram dərvişanə.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

❤️

❤️

Şah İsmayıl Səfəvi əl-Musəvi əl-Hüseyni

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Şah İsmayıl Səfəvi əl-Musəvi əl-Hüseyni

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Osmanlı İranla bacara bilmədi

https://www.youtube.com/@Avropa_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti

Yorq Baberovskinin məlumatına görə, "Azərbaycan" termini paytaxt və ətrafında istifadə olunsa da, bütün ölkə ərazisində yayılmamış və kənd əhalisi arasında tanınmırdı. Daxili İşlər Nazirliyinin hesabatında qeyd olunur ki, kəndlilər nəinki milli dövlət anlayışına malik deyildilər, hətta Azərbaycan adını və dövlətin bayrağının bir rəngini belə tanımırdılar.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Səfəvilər dövrünün incəsənət nümunələrindən olan bu gözəl ətir qabı hazırda Luvr muzeyinin eksponatlarından biridir.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Mirzə Fətəli Axundov “Hacı Qara” əsərini erməni Mirzə Mülküm xanın sifarişi ilə yazıb

Təbriz şəhərindəki sarayının divarlarından Rüstəm Zalın, Çingiz Xanın, Şah İsmayıl Səfəvinin və Nadir şah Əfşarın şəkillərini asan Qacar şahı Nasirəddin şah Məhəmməd şah oğlu Qovanlı-Qacarın dövründə Mirzə Mülküm xan 1833-cü ildə İsfahanda bir erməni ailəsində dünyaya göz açmışdır.

Mülküm xan Fransada təhsil alan və bir neçə dili bilən şəxs idi. Onun atasının adı Akop idi. Lakin o adla İslam coğrafiyasında irəli gedə bilməyəcəyini anlayaraq Mirzə Yaqub adını götürür.  Culfa şəhərində anadan olan Akop Jan Jak Russo ilə qohum olduğunu iddia edərək Qacar dövlətində tərcüməçi kimi vəzifə tutub. (Bax: Algar, Hamid. Mīrzā Malkum Khān: A Study in the History of Iranian Modernism 1973)

Oğlunu Parisdə təhsil almasına şərait yaradan Akop onun burda olan yəhudi massonlarla əlaqə qurmasında da vasitəçi olur. M.Ə. Rəsulzadə məqalərinin birində onun haqqında yazır: “Mirzə Mülküm xan farmazonların qərib "qanunxah"lardan mütəşəkkil bir cəmiyyəti-xəfiyyədir”  (Bax: https://azcp.org/wp-content/uploads/2023/07/Eserleri_II_cild_1909-1914.pdf)

Tehrana geri dönən Mülküm xan  yəhudilərin rəhbəri olan İsaaq ilə yaxın dostluq qurur və onun vasitəsilə “Dünya yəhudiləri ittifaqı” (Alliance Israélite Universelle) ilə əlaqələr quraraq Qacar şahı ilə yəhidlər arasında vasitəçi kimi çıxış edirdi ki, Yəhudi dövləti yaranmasına şah dəstək olsun. (Bax: http://book.iimes.su/wp-content/uploads/2009/r2009irn_p1.pdf

Masson və sosial darvinist olan Mirzə Mülküm xan eyni zamanda Mirzə Fətəli Axundovun ruhani müəllimi idi. (Axundov onu məktublarında ruhul-qüds adlandırır) (Bax: https://www.anl.az/down/meqale/pedaqoji_univ_xeb_hip/2020/1/772537(meqale).pdf)

Mirzə Fətəli Axundov “Sərgüzəşti mərdi-xəsis və ya Hacı Qara” əsərini də ruhani müəllimi Mirzə Mülküm xanın sifarişi ilə yazıb. Səbəb isə Şekspirin Şərqdə sürətlə yayılan “The Merchant of Venice” (Venetsiyalı tacir) əsəri idi. 1600-cı ildə nəşr edilən Şekspir bu əsərində yəhudiləri mənfi obrazda təqdim edirdi və kitabın Qacar dövlətində və regionda yayılması yəhudilər haqqında müsbət imic qazandırmırdı. (Bax: Raeen, Esmaeel. Faramosh Khaneh and Freemasonry in Iran. 1978)

Bunun üçün mütləq şəkildə yəhudilərin deyil müsəlmanların əslində fırıldaqçı, xəsis və ticarətdə yalandan Allaha və Qurana and içən bir obraz yaratmaq lazım idi. Oxucularda qara bazar, fırıldaqçılıq və hətta sələmçiliyin adi hal olduğu qənaətinə gəlməsi üçün bu obraz yəhudiləri təmizə çıxarmalı idi. (Bax: Vahdat, Farzin. "The initial confrontation of Iranian intellectuals with modernity: (a dual approach)". Goftogo Journal 30: 125–165)

Bu gün bizə deyilir ki, "Hacı Qara" komediyası Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində dərin iz buraxmış əsər kimi müasir dövrümüzdə də əhəmiyyətini saxlayır. Gənclərin mənəvi tərbiyəsində mühüm rol oynayır. Lakin bu əsərin alt şüuru isə müsəlman obrazını alçaltmaq idi.

Maraqlıdır ki, Axundov və onu araşdıranlar Azərbaycan imicini mənfi mənada tənqid etsələr də, Avropada və Şərqdə böyük bizneslər qurub sələmçilik edən, ticarətdə yüzlərlə fırıldağa əl atan yəhudi tacirlər barədə bir cümlə belə qeyd etməyiblər. Yəni doğrudanmı onların bundan xəbəri olmayıb, yoxsa konkret məqsədlə hərəkət ediblər?

Mirzə Fətəli Axundov əslində əsərində real Hacı Qaranı əks mövqedə yazıb. Hacı Qaranın geniş ticarət əlaqələri olub. O, Tiflis, İrəvan, Gəncə və bir çox şəhərlərlə ticarət edib. Alış-veriş yeri isə Ağcəbədi bazarı olub. Satışdan da əldə etdiyi qazancı əlində cəmləşdirirdi. Bu yolla böyük sərvət toplamışdı. Xeyriyyəçi kimi də tanınıb, ehtiyacı olanlara kömək edib.Real şəxsiyyət olan Hacı Qara Qasım bəy Zakirlə dost olub və onu da Axundovla məhz o tanış edib. Ağcabədiyə gedib yaşlı insanlarla söhbt edəndə onlar da təsdiq edər ki, Hacı Qara Axundovun yazdığının tam əksi bir adam olub.

Axundovun onun obraz kimi seçməsi isə qaçaqmalçı bir müsəlman lazım idi ki, ona yəhudilərə xas olan ticari xüsusiyyətləri oxşadıb yazsın. Bu da Hacı Qara olur.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Bu divan, Şah İsmayılın həm şair, həm də hökmdar kimi istedadının bir təzahürüdür. Şeirlərinin sadəliyi və ifadənin aydınlığı ilə yanaşı, əsərlərinin ədəbi dəyəri də yüksəkdir.

Şah İsmayıl Xətainin Divanının iki əsas tərəfi vardır: ürfani və siyasi.

Şairin özünü Allah yolunda səyahət edən bir dərviş kimi təqdim etməsi, onun ürfani təcrübələrinin dərinliyini göstərir. Şeirlərdəki simvolizm və metaforalar, oxucunun bu mistik səyahətə qoşulmasını təmin edir.

Şah İsmayılın şeirlərinin siyasi tərəfi təbliğat vasitəsi olaraq istifadə olunmasıdır. Anadoludakı məzlum şiələr tərəfindən dillər əzbəri olan bu şeirlər bu günə qədər öz məşhurluğunu qoruyub saxlamışdır. "Ələvi deyişləri" adı ilə məşhur olan şeirlərin əksəri Şah İsmayılın qələmindən çıxmışdır.

Türkmənlərdən Ərdoğana mesaj

Telegramın ən böyük və ən faydalı elmi, dini, xəbər, motivasiya kanalları ilə qarşınızdayıq. Aşağıdakı buttonlardan birinə toxunmaqla qeyd etdiyimiz kanallara abunə ola bilərsiniz.

@toplu_admini

Sənə lazım olana toxun və abone ol 💫

➪ 𝙰𝚍𝚖𝚒𝚗: @toplu_admini

Sənə lazım olana toxun və abone ol 💫

➪ 𝙰𝚍𝚖𝚒𝚗: @toplu_admini

Sultan Məhəmməd Təbrizinin "Hilalın görünməsi və Fitr bayramının qeyd edilməsi" əsəri, 1516-cı il

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Müslüm Maqomayev - Şah İsmayıl

https://youtube.com/shorts/kETJ3GAGUvQ?si=vLkkrKI39Yv9WsU6

Avropalı Səyyahın qələmindən #2

#tarix #Şahİsmayıl

Aleksandr Nevski Başkilsəsi (Александро-Невский Собор)

Bu kilsə lll Aleksandrın göstərişi ilə 10 ilə tikilmişdi. Kilsə hazır olarkən artıq Aleksandr həyatda deyildi. Kilsənin arxitektoru Tağıyevin əksər mülklərinin layihəsini hazırlamış Qoslavski idi.

Kilsənin Qızıllı kilsə adlanmasının səbəbi tonlarla ağırlığı olan zənglərinin qızıl-gümüşünün müsəlmanların üzük, qolbaq və xəncər qınları hesabına hazırlanması idi. Müsəlmanlardan yığılan qızıl-gümüşlər Ural zavodlarında hazırlanırdı. Manaf Süleymanov Eşitdiklərim Oxuduqlarım Gördüklərim kitabının 37-ci səhifəsində qeyd edir ki, bu qızıl və gümüşlər xalqın öz razılığı ilə ianə şəklində toplanırdı.

Bu kilsə o qədər hündür idi ki, şəhərin bir çox yerindən görünürdü və Cənubi Qafqazın ən böyük kilsəsi hesab olunurdu. Xalqımızın xristianlaşdırılması prosesinin sürətlə davam etdiyi bir vaxtda bolşeviklər inqilab edərək Azərbaycanı Sovet tərkibinə qatdılar və 1898-ci ildə tikilən bu kilsəni 1936-cı ildə yerlə yeksan etdilər.

T.me/azerbaycan_tarixi_telegram

Həmişəki kimi elmi və dini kanallarla qarşınızdayıq. Aşağıdakı buttonlardan birinə toxunmaqla telegramın ən faydalı və ən böyük kanallarına abunə ola bilərsiniz.

@toplu_admini

Avropalı səyyahın qələmindən...

Azərbaycan tarixi ilə bağlı yeni videolar üçün yutub kanalımıza abunə olun 🔗

https://youtu.be/KLnTP25vn3s?si=SBJtA09qlRJ71JxY

Axtardığınız elmi, dini, motivasiya, xəbər kanlları ilə qarşınızdayıq. Aşağıdakı buttonlardan birinə toxunmaqla ən gözəl və ən böyük kanallardan faydalana bilərsiniz🤩

@toplu_admini

Əfşarilər dövrünə aid silahlar

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram

•Atatürk və Kommunizm

(Rasih Nuri İleri)

Bu kitab tarixi sənəddir. Kitabın 99 və 100-cü səhifələrində türkiyəli tarixçi Atatürkün Azərbaycanı 5 milyona satması haqqında tarixi sənədləri təqdim edib.

✅ T.me/pdf_dini_kitablar

Türkiyə Kommunist partiyasının Ordu komandanı Xəlil paşanın Azərbaycan əhalisinə müraciəti, 27 aprel 1920-ci il.

“Qızıl Ordu Azərbaycan əsgəri tərəfindən müqavimət görmədən Samur, Xaçmaz, Çarxı stansiyalarından keçdi və irəliləməkdə davam edir. Qan tökülməyib. Amma başqa yerlərdə müqavimət qan tökülməsinə səbəb ola bilər. Qızıl Ordu Azərbaycanın müstəqilliyinin tərəfdarıdır. Müsəlman düşməni Antanta müsəlmanlarla Qızıl Ordu arasında qan tökülməsini istəyir. Lüzumsuz təlaşa ehtiyac yoxdu. Yaşasın Rusiya, Azərbaycan, Türkiyə Müttəfiq Şura Cümhuriyyətləri və Qızıl Orduları".

Mənbə: İleri, R. N. (2005). Atatürk ve komünizm: Kurtuluş Savaşı stratejisi. İleri Yayınları.

https://t.me/azerbaycan_tarixi_telegram