چنانکه در تصویر دوم می‌بینید، احسان مهرابی سال 95 در رادیو فردا متنی با عنوان «از حیدربابا تا فراکسیون ترک‌زبان‌ها» منتشر کرد که متن بسیار مفیدی بود. تصویر مسعود پزشکیان ضمیمه آن مقاله بود و نشان می‌داد این مرد سیاست حیدربابا خوانی را در پیش گرفته و همچنان که با حیدربابا خوانی نایب رئیس مجلس و رئیس فراکسیون ترک‌زبان‌ها شده با حیدربابا خوانی نیز مسیر خود را ادامه خواهد داد و از این ابزار حداقلی استفاده حداکثری خواهد کرد.

اواخر تیرماه 1397 جمهوری آذربایجان صد سالگی مجلس ملی آن کشور را جشن می‌گرفت و از روسای مجالس همه کشورها برای شرکت در آن مراسم دعوت کرده بود و از مجلس ایران بجای رئیس مجلس، نایب رئیس مجلس؛ دکتر پزشکیان در آن مراسم شرکت کرد. آن زمان یکی از رسانه‌های نزدیک به دکتر پزشکیان تصویر ایشان و الهام علییئو را در کنار هم منتشر کرده و نوشته بود که الهام علییئو خود را رهبر آذربایجانیان جهان می‌داند و پزشکیان هم می‌تواند نیم نگاهی به این جایگاه داشته باشد.

در آن سفر، پزشکیان مهمانی در میان صدها مهمان الهام علییئو بود ولی او حالا با همان سیاست حیدربابا خوانی در صدر هیاتی روانه آذربایجان است و الهام علییئو از شخص او استقبال کرده و مباحث بسیار مهمی را با او در میان خواهد گذاشت و بعد از بازگشت پزشکیان، نتانیاهو به دیدن الهام علییئو خواهد رفت.

-----------
@ibrahimsavalan

دیروز (دوم اردیبهشت) سالگرد استاد علی سلیمی بود و گفتگویی درباره او داشتیم. اولین آموزشگاه موسیقی آذربایجان بعد از انقلاب، توسط استاد سلیمی در تبریز، خیابان شهناز، بالاتر از کوچه لک‌لر، جنب مسجد مشدی ایمان دایر شده که یک نانوایی نیز کنار آن بوده است. در دوره جنگ، بدلیل مشکل نان فرمانداری‌ها خودشان چند باب نانوایی دایر کرده و رزمندگان جبهه در ایام مرخصی با همان لباس سربازی آن نانوایی‌ها را اداره و بعد از اتمام کار نیز نانوایی را به پاتوق تبدیل می‌کردند و در این مدت، صدای تار علی سلیمی آنها را مجذوب خودش کرده بود.

یک روز ملای مسجد مشدی ایمان، نمازگزاران را بر علیه سلیمی و آموزشگاه موسیقی شورانده و می‌گوید که حتی صدای تار در صحن مسجد هم می‌پیچد. ولی همان رزمندگان شیفته تار علی سلیمی، محکم در برابر آنها ایستادند. اگر آن آموزشگاه برچیده می‌شد شاید دیگر آموزشگاهی در تبریز مجوز نمی‌گرفت و گامهای بعدی مرهون ماندگاری گام اول است.

مخالفان ما همیشه از نیروهای مذهبی بر علیه ما استفاده کرده‌اند. حکومت پهلوی از آنها در مسیر سرکوب حکومت خودمختار آذربایجان بهره‌ها برد و از امثال میرخاص تا آیت‌الله طالقانی همگی در کنار حکومت ایستادند، بطوریکه طالقانی می‌نویسد:

«در سال ۱۳۲۵ روز بعد از ورود ارتش به زنجان، اینجانب از طرف عده‌ای از علما و مجامع دینی انتخاب شدم تا به زنجان بروم. در مرکز ستاد به چشم دیدم که بیشتر افسران غیوری که مأمور رفتن بسوی آذربایجان بودند با چه روحیه پرشور از ایمان و غیرت آماده حرکت و منتظر دستور بودند. عده‌ای از آنان افسرانی بودند که در جلسات تعالیم دینی و قرآن شرکت می‌کردند. در آن شب در سالن مرکز ستاد با حضور فرماندهان، افسران و خبرنگاران، سخنرانی مفصلی کردم و وظیفه اسلامی و ملی همه به‌خصوص سربازان را شرح دادم و افتخار بزرگ فداکاری برای نجات کشور و شهادت در این راه را بیان کردم و افسران اظهار قدردانی کرده و گفتند از این سخنرانی روحیه تازه یافتیم. صبح آن روز که ارتش و قوای چریک حرکت می‌کردند، آنها را از زیر قرآن رد کردم و به گوش یک‌یک آنها دعا خواندم و سر و روی آنان را بوسیدم.»

بعد از انقلاب نیز، فاشیست‌هایی که پیشتر با عنوان ملی فعالیت می‌کردند، خودشان را ملی مذهبی نامیده و از هر دو ابزار مانند دو لبه قیچی برای بریدن حقوق غیر فارسهای ایران بهره بردند و در نهایت با نظریه ایرانشهری، فارسگرایی و شیعی‌گرایی را به هم گره زدند. ولی شاید اتفاقات اخیر اورمیه، باعث شود که گروه مورد بحث، دیگر به ابزار دیگران برای سرکوب ما بدل نشوند.

-----------
@ibrahimsavalan

دیروز هم روز درگذشت پاپ فرانسیس و هم روز درگذشت جوهر دودایف بود و خیلی‌ها مواضع پاپ در قبال جنگ اوکراین را نقاط سیاه و سفید کارنامه او می‌دانند ولی نقطه سیاه اصلی و باعث و بانی جنگ اوکراین همان مواضع آمریکا و اروپا و امثال پاپ در قبال جنگ چچن بود که چشم به آن تجاوز روسیه بستند تا روسیه جری‌تر شده و در خانه‌ی آنها را هم بزند.

با فروپاشی شوروی کشورهای زیادی از چنگال روسیه آزاد شدند که چچن و اوکراین نیز از آنها بود. ولی ماشین جنگی روسیه یک سال بعد از استقلال چچن، قصد اشغال دوباره آن را کرد و ظرف پنج سال کشور مستقل چچن را تماما اشغال کرد. اگر غرب و پاپاهای آن، یک‌دهم حمایتی را که در چند سال گذشته از اوکراین کرده‌اند از چچن می‌کردند، ماشین جنگی روسیه همانجا متوقف میشد و بحرانهای بعدی مانند اشغال گرجستان و اوکراین و شاید اشغال قاراباغ هم پیش نمی‌آمد. آنها از چچن حمایت نکردند ولی همچنان دیر نیست و اگر روسیه را در اوکراین بکوبند، شاید نقطه پایانی بر دویست سال تجاوزگری روس‌ها گذاشته شود و زمینه برای آزادی چچن و کشورهای دیگر نیز فراهم شود.

هفت روز بعد از تولد جوهر دودایف، در سال ۱۹۴۴ استالین فرمان تبعید اجباری و همگانی خلق چچن را صادر کرد و دودایف هفت روزه در آغوش مادر روانه سیبری شد و در سیزده سالگی اجازه بازگشت به وطنش را دریافت کرد. او سال ۱۹۹۰ رئیس کنگره ملی خلق چچن شده و یکسال بعد استقلال چچن را اعلام کرد. ولی روسیه استقلال آنها را به رسمیت نشناخت و سه سال بعد جنگ وحشتناکی را بر علیه آنها شروع کرد و ۲۱ آوریل ۱۹۹۶ دودایف در اثر موشک باران هواپیماهای روسی کشته شد و عمر دولت چچن به اتمام رسید.

و روسیه بعد از قورت دادن چچن، دندان خود را برای سایر جماهیر تیز کرد که ادامه طمع ورزی آنها را در جنگ فعلی اوکراین می‌بینیم. این مواضع خوب و بد پاپ در قبال جنگ اوکراین نیست که عیار آنها را نشان می‌دهد بلکه مواضع بد آنها در قبال چچن ماهیت آنها را نشان می‌دهد و ۲۱ آوریل همچنان روز درگذشت جوهر دودایف است نه روز مرگ پاپاهایی که ورژن شرقی آنها را در تک تک خانه‌های خودمان تجربه می‌کنیم.

--------------
@ibrahimsavalan

فیلم صحبتهای این پیرزن در زمان جنگ آزادیبخش قاراباغ در رسانه‌های ارمنی مدام منتشر می‌شد و هشدار می‌دادند که فرزندانتان را به جبهه نفرستید که هر کس وارد این وادی شود کشته خواهد شد. می‌گفتند شما چیزی جز مرده‌هایتان در قاراباغ ندارید و اینجا مال ماست و اگر فرزندانتان را به این جنگ بفرستید، تعداد مرده‌هایتان بیشتر خواهد شد ولی نتیجه آن نشد که آنها می‌خواستند.

چند روز پیش فیلمی از یک خواننده کرد دیدم که در شعری می‌گفت: ما به شهیدان وعده داده‌ایم؛ اورمیه یا گورستان خواهد شد و هیچ انسانی در آن ساکن نخواهد بود یا مال ما خواهد بود. فیلم آن خواننده را جدی نگرفتم ولی بعد متوجه شدم که آژانس خبری موکریان که در داخل ایران فعالیت می‌کند، هر روز و در همه بخشهای خبری خود بارها و بارها این نقشه را به نمایش گذاشته و آذربایجان غربی را درون نقشه کردستان خودش چپانده است و باید این ادعاها را جدی گرفت و مثل «هورر کروان کئچر» را برای مدتی بایگانی کرد.

----------
@ibrahimsavalan

دست به دامن عمان هستیم تا میانجی ایران و آمریکا باشد و تک تک شهروندان امیدوارند که این مذاکرات نتایج مثبتی داشته باشد و خالد بن سلمان در فاصله بین دو نیمه مذاکرات به تهران آمده و مواضع و احتمالا چراغ سبز عربستان در خصوص این مذاکرات را اعلام کند و آنگاه برخی شعار می‌دهند که ما آریایی هستیم، عرب نمی‌پرستیم.

کسی مجبورتان نمی‌کند که عرب بپرستید، فقط خواهش می‌کنیم برای یافتن علم به ثریا نروید که سنگ بزرگ نشانه نزدن است. در همین کوچه پس کوچه‌های اطراف بگردید و از هر کسی که در همین همسایگی‌ها کار درستی انجام می‌دهد، یاد بگیرید. یاد بگیریم که عربستان و سایر کشورها چهل سال بی‌نتیجه را صرف انرژی اتمی نمی‌کنند تا هم بدبینی و شک جهانیان را برانگیزند، هم فرصت به دیگران بدهند و هم خسارات زیادی به کشورشان بزنند و در آخر، دست از پا درازتر برگردند.

دیگران سراغ کارهایی می‌روند که جامعه جهانی مشکلی با آن نداشته و مشوق آن نیز باشد. عربستان در آن اقلیم نه چندان مساعد، بیست میلیون درخت زیتون کاشته و سال گذشته یازده هزار تن روغن تولید کرد. ابتدا تحقیق کرده و فهمیدند که آب و هوای منطقه الجوف در شمال غربی عربستان سعودی برای تولید روغن زیتون با کیفیت بالا مساعد است و حالا برای بهره‌وری بیشتر در کشت زیتون در حال سرمایه گذاری در فناوری هیدروپونیک هستند. یک باغ زیتون پنج میلیون درختی با مساحت بیش از هفت هزار هکتار متعلق به یک شرکت، در سال ۲۰۱۸ به عنوان بزرگترین باغ جهان در رکوردهای گینس ثبت شد که احتمالا همان ثریا است.

در روش سنتی هر هکتار ظرفیت کاشت ۲۰۰ درخت زیتون را داشت که عربستان با اصلاح نحوه کشت توانسته در هر هکتار چند برابر روش سنتی درخت بکارد و اخیرا آن کشور در بخش روغن زیتون و روغن سفره به عضویت شورای بین‌المللی زیتون (مستقر در شهر مادرید) درآمد که حتما همان ثریا است.

هنوز برخی‌ها اصرار دارند تا به اصلاحات و اقدامات عربستان با نگاه ولخرجی و پول‌پاشی نگاه کنند ولی عربستان می‌داند که در ثریا دانشگاهی وجود ندارد که علم در آنجا باشد و آن حدیث جعلی مردان پارس را به همراه لگوی انرژی اتمی روی اسکناس بی‌ارزش پنج هزاری نمی‌زند، بلکه اسکناس‌هایش را در امر تربیت و پرورش نسل جدید آن کشور خرج کرده و بزرگترین و مدرن‌ترین دانشگاه زنان جهان را در سال ۲۰۱۷ ساخت. آنها با سرمایه گذاری دقیق و کلان، مشهورترین اساتید جهان را برای تدریس در آن دانشگاه دعوت کرده‌اند و در حال حاضر شصت هزار زن در آن دانشگاه تحصیل می‌کنند و نقش زنان تحصیل کرده در تربیت نسل آتی یک جامعه بر کسی پوشیده نیست.

-----------
@ibrahimsavalan

لرها اولین گروهی بودند که در حمایت از تراکتور در کنار آذربایجان ایستادند زیرا مهدی کیانی و فراز کمالوند در میان آنها بسیار محبوب بودند. بعد گروه گروه ترکمن به تبریز آمد و در همه این سالها قشقایی‌ها بیش از همه در کنار ما بودند. هوادارانی از ترکیه و آذربایجان نیز گاهی به تبریز می‌آمدند و در یک ماه گذشته ترکهای عراق، برای حمایت از این تیم مهمان تبریز شدند و دیروزی پسری از بلوچستان آمده بود.

بازی آخر تراکتور در اهواز خواهد بود و شاید قشقایی‌هایی که همسایه اهوازند، مصداق ضرب‌المثل «کار را که کرد؟ آنکه تمام کرد» تمام کننده این ماراتن عشق و حماسه باشند و برای همین مهمان مناظر طبیعی هایقر شدیم که سمبل عشق و حماسه در میان قشقایی‌هاست. بخاطر انعکاس صدا حس می‌کنی که این صخره‌ها همیشه فریاد می‌زنند و شاید نام قشلاق هایقر از فعل هایقیرماق (بمعنی فریاد کردن) مشتق و زمانی محل حماسه قشقایی‌ها در جنگ با انگلیس شده است.

رود قره‌آغاج در هایقر جریان دارد و یکی از دره‌های هایقر به نام «گلین اوچان» به معنای دره پرواز یا سقوط عروس نیز میعادگاه عشق است. در جغرافیای ترکها مکانهایی با اسامی خانیم اوچان، گلین اوچان و قیزاوچان به وفور یافت می‌شود و پرتگاه خئل‌اوچان در حد فاصل اردبیل، نمین و آستارا واقع شده و طبق برخی شعرها، در گذشته دامادها سه سیب سرخ عروس را از جایی در آن حوالی پرتاب می‌کرده‌اند.

سقوط زنان از صخره ماجرای متواتر ادبیات ترکی است. اولین مقتول جلاد محمدقلی؛ کاراکتر مخوف رمان «سحربازلار دره‌سی» اثر کمال عبداله، مادرش بود که در نوجوانی او را داخل چاه حیاطشان انداخت و همسرش پری‌نیسه آخرین قتل اوست که طفل شیرخوارش را تحویل مادرزنش داده و زنش را نصفه شب از پرتگاهی درون دره انداخت. او زمانیکه زنش را برای پرت کردن به دره بر بالای دستانش برده بود، به این فکر میکرد که آیا آن پیرزن خواهد توانست شیرخوارم را بزرگ کند و بعدها آن ماجرا را برای همان پسر چنین تعریف کرد که «خودش میخواست پرواز کند، فقط بال نداشت و مثل سنگ ته دره افتاد. کمی تکان خورد بعد تکان هم نخورد».

پرتگاه گلین اوچان در هایقر نیز داستانی دارد و می‌گویند روزگاری عروسی به همراه کاروان از آنجا می‌گذشت و همراه با اسبش به پایین پرتاب شد و کره‌ی اسب هم که دنبال مادر می‌دوید، به ته دره افتاد. برای همین اینجا هم محل حماسه و هم میعادگاه دخترانی است که با آن داستان بزرگ شده‌اند و آخرین ایلخان قشقایی، ناصرخان (متوفی ۱۳۶۲ آمریکا) نیز وصیت کرده بود که جسدش را در بالاترین نقطه کوه هایقر و در گلین‌اوچان دفن کنند.

------------
@ibrahimsavalan

دوستی می‌گفت: بچه‌های مذهبی وقتی برای میلاد امامی جشن میگیرند، آن را هم شبیه ماتم برگزار میکنند و مولودی را شبیه نوحه می‌خوانند و دست زدن آنها نیز شبیه سینه‌زنی است. چون شادی همگانی را تجربه نکرده‌اند و بلد نیستند شادی کنند.

این جمله احتمالا برای جوامعی که جشن‌های همگانی را تجربه نکرده‌اند صادق باشد و جامعه ایران جز در مواردی که هواداران کاندیداهای پیروز به خیابان ریخته و با بوقهای ممتد باعث آلودگی صوتی شده، جشنهای همگانی و خیابانی را تجربه نکرده است و آخرین بار ۲۷ سال پیش و بخاطر پیروزی تیم ایران برابر آمریکا به خیابان ریختند و مثلا شادی کردند که البته فقط داد و فریاد بود و شباهتی به جشن و شادی نداشت.

اکثر شهرها فاقد میادین بزرگی هستند که بتوان شادی همگانی و خیابانی را آنجا برگزار کرد و جشنهای پیروزی کاندیداها یا در سالنهای ورزشی و با سخنرانی چاپلوسان یا در خارج شهر و در دل طبیعت با بغل کردن هم و تبریک‌گویی برگزار میشود. حتی شهرهای کوچک جایی برای برگزاری یک جشن نوروزی هم ندارند و آنها را به خارج شهرها هدایت می‌کنند که البته به صلاح است. زیرا مردمانی که شادی همگانی را بلد نباشند، در محیط شهری هم باعث مزاحمت دیگران و هم باعث خشم ماموران شده و حلاوت جشن را با تلخی دلخوری آغشته می‌کنند.

کمتر از یکماه تا پایان لیگ مانده و در صورت قهرمانی تراکتور، علاوه بر مردم استانهای آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان که سر از پا نخواهند شناخت، در استانهای تهران، قم، گیلان، قزوین، فارس و گلستان نیز شاهد شادی مردم خواهیم بود و چه خوب است که شهرداری شهرها از همین حالا میادینی را برای جشن و شادی همگانی در نظر بگیرند و حتی از خوانندگانی دعوت کنند که به صحنه رفته و شادی مردم را دو چندان کنند.

اگر مثل دفعات گذشته بامبول در نیاورند، احتمال قهرمانی تراکتور بالاست و اگر باز هم شاهد بامبول باشیم، آن جشن مورد انتظار به ماتم ما و آنها تبدیل خواهد شد.

----------
@ibrahimsavalan

بیش از دویست تن از اساتید ترک دانشگاه‌های کشور، پیش از عید در بیانیه‌ای خواهان تدریس زبان ترکی شدند و بعد از عید بیانیه ۸۰۰ فسیل منتشر شد. ولی بیانیه اساتید دانشگاه بازتاب چندانی نیافت و همگان در مخالفت با بیانیه ۸۰۰ فسیل به میدان آمدند و این نشانگر بی‌میلی ما به عمل و علاقه ماها به عکس‌العمل است. طبعا بیانیه ۸۰۰ فسیل توسط افراد اندکی سازماندهی شده و اکثر امضا کنندگان آن فقط همراهان فاشیسم و افراد دهن بین و شهرت‌طلبی هستند که وقتی احساس بی‌آبرویی کنند، دوباره پیاده نظام جریان فاشیستی نمی‌شوند. پس در کنار فعالیتهای ایجابی کوبیدن این ابزارهای سرکوب نیز لازم است.

این واکنش‌ها نشان می‌دهد که اذهان دیگری برای مقابله با فاشیسم تکان خورده‌اند که ارزشمند است ولی کاش این مخالفان فاشیسم، انسجام فکری لازم برای تشکیل یک جبهه را یافته و در برابر عرصه عمومی انحصارطلبان یک کانترپابلیک دیگری شکل دهند. ولی فعلا مخالفان آن بیانیه، طیفهای بسیار متفاوتی مانند شیخ محمدتقی اکبرنژاد و شادی امین را در خود جای داده و شادی امین در برنامه ولتاژک می‌گوید که این بیانیه از دستگاه سرکوبگر خواسته تا همه ظلمهای موجود بر اتنیکها را شدید و شدیدتر کند.

محمدتقی اکبرنژاد اهل محله امره‌قیز تبریز و برادرزاده شکور اکبرنژاد (نماینده سابق تبریز) است و در سالهای گذشته به یک منتقد جدی تبدیل شده است. او مانند همقطاران نسل قبلی خودش، فارسیزه و بی‌هویت نیست ولی دغدغه‌های هویتی او نیز چندان نیست که با آذربایجان مأنوس‌تر گردد و شاید محرومیت کرمانشاه برایش دردناکتر از محرومیت آذربایجان باشد. ولی واکنش او به این بیانیه می‌تواند جایگاه او را در آذربایجان محکم‌تر کند و کاش علمای ترک، علامه حسن‌زاده آملی را الگوی خود قرار دهند که اسیر فارسگرایی نشد و گامی برای زبان مازنی برداشته و لغت‌نامه‌ای برای آن زبان تألیف کرد و شیخ محمدتقی اکبرنژاد نیز می‌تواند با بها دادن به زبان خودش، گامی در فتح قلوب مردم زادگاهش بردارد.

دکتر پزشکیان از این حیث آدم ارزشمندی است که این همه به زبان خودش ارزش قائل است و همچنان بهترین واکنش به آن بیانیه، متعلق به ایشان است. زیرا آن بیانیه دقیقا پزشکیان و استانداران او را هدف گرفته و گفته بود، مسئولانی که ترکی صحبت می‌کنند باید مواخذه شوند و تهدید کرده بود که در صورت تکرار، به مبارزه ملی و مدنی خودشان با شدت ادامه خواهند داد و پزشکیان دوباره شعر ترکی خوانده و به آنها گفت که می‌توانید به وظیفه ملی و مدنی گوه‌خوری خودتان، با شدت ادامه بدهید ولی نمی‌توانید زبانم را از من بگیرید.

------------
@ibrahimsavalan

در فضایی که کمتر خبری توجه جامعه را به خود جلب می‌کند، چرا شایعه یا خبر «خودکار و غریب آبادی» این همه فراگیر شد و طیف بزرگی از جامعه این موضوع را شنیدند؟ مخاطبان حتی توجهی به تکذیب یا تصدیق آن ماجرا نداشته و فقط آن را بازگویی می‌کنند.

زیرا این داستان نشانگر حماقت و دزدی فردی از این سیستم است و این دو خصیصه بارها و بارها از طرف مردم به دولتمردان نسبت داده شده است. خبر این شایعه حتی بسیار بیشتر از اختلاس‌های کلان دست به دست شد. زیرا مردمی که سالها تحقیر شده‌اند، تمایل عجیبی به مسخره کردن و تحقیر دولتمردان دارند و چون صحت این ماجرا می‌توانست به سمبل بلاهت این افراد تبدیل شود، از آن خبر استقبال کردند تا بگویند که اینها حتی از دزدی یک خودکار هم صرف نظر نمی‌کنند.

زندانیان دارای جرایم سنگین به کسانیکه بخاطر جرایم کوچک زندانی شوند عبارات تحقیرآمیزی مانند قویون اوغروسو (گوسفند دزد) یا کولش اوتلایان و گاهی به اختصار قویون میگویند و یک دنیا خلاقیت ادبی در عبارت کولش اوتلایان نهفته و دارای دو مفهوم است: کسی که کاه و کلش آتش زده باشد و حیوانی که در کاه و کلش بچرد.

یک زندانی برای تسکین خودش هم که شده، دوست دارد تا دیگران را کولش اوتلایان ببیند و همین زندانی به افرادی که خلاف سنگین و حکم سبک داشته باشند، احترام خاصی قائل است و از این حیث با ویلفردو پارتو و طرفداران نظریه نخبه گرایی ایتالیایی هم نظر است که یک دزد خوب، نخبه و یک دزد بد، پخمه می‌باشد و یک خلافکار موفق نخبه‌ای است که اگر دنبال هر کار دیگری می‌رفت، باز هم موفق می‌شد. از این منظر نشر دهندگان و باورمندان ماجرای خودکار، نمی‌خواهند با تکرار اخبار اختلاس‌های کلان اینها را در جایگاه نخبه ببینند و دوست دارند بگویند که اینها همچنانکه دیپلمات خوبی نیستند، دزد خوبی هم نیستند و ما نیز زندانیان چنین افرادی هستیم.

---------
@ibrahimsavalan

در حالیکه آذربایجان و ارمنستان درباره متن یک سند تاریخی صلح توافق کرده‌اند، بی‌بی‌سی فارسی ناراحت است که چرا این توافقنامه شامل وضعیت جنایتکاران ارمنی محبوس در باکو نیست و به این بهانه گزارشی درباره روبن واردانیان نوشته و سعی کرده تا او را یک ثروتمند و کارآفرین معرفی کند تا یک جنایتکار.

این عزیز دل عمه (بی‌بی‌سی در ترکی بمعنی عمه‌اش است) اوایل دهه ۱۹۹۰ اولین بانک سرمایه‌گذاری روسیه را راه‌اندازی کرد و بعد یک خیر مدرسه‌ساز شد. اما تحقیقات «طرح گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد» در سال ۲۰۱۹ نشان داد که بانک سرمایه‌گذاری او در اواسط دهه ۲۰۰۰ یک شبکه مالی ایجاد کرده که از طریق آن، میلیاردها دلار پولشویی صورت گرفته است. واردانیان در آن سالها تابعیت روسیه داشت و مدرسه‌ای را نیز در ارمنستان راه‌اندازی کرد ولی وقتی فساد و ارتباط او با کاخ کرملین آشکار شد، آن میلیاردر تبهکار برای اجتناب از تحریم‌های بین‌المللی در سپتامبر ۲۰۲۲ به قاراباغ آمد و مثلا نخست‌وزیر آرتساخ شد.

بی‌بی‌سی در ادامه به دروغ می‌نویسد که از نظر تاریخی، ساکنان این منطقه را ارمنی‌ها تشکیل می‌دادند و باز جای شکرش باقی است که اعتراف میکند این منطقه از لحاظ بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته شده و ارامنه در دهه ۱۹۹۰ صدها هزار نفر از آذری‌های این منطقه را اخراج کردند.

حالا واردانیان در باکو محاکمه می‌شود و از آنجا به هوادارنش پیام صوتی داده، بر علیه صلح دو کشور شانتاز کرده و محاکمه خودش را محاکمه همه ارامنه قلمداد میکند و دفتر او هم گزارش میدهد که او به دلیل خدماتش در «توسعه طرح‌های صلح» نامزد دریافت جایزه نوبل صلح است تا چشمان عمه روشن شود.

دوقلوی واردانیان الان در اورمیه ساکن است. او یک قاچاقچی بین‌المللی مواد مخدر است که بزرگترین محموله کشف شده تاریخ اروپا متعلق به اوست. اتهاماتی مانند هفده قتل در سه قاره جهان، ربودن مخالفان سیاسی ایران و تحویلشان به تهران و اقدام برای ترور دو نفر از مخالفان تهران در مریلند باعث شده تا از همه جا متواری شده و در اورمیه جاخوش کند و مانند واردانیان خیر مدرسه‌ساز شود. احتمالا صاحبان ایشان نیز به او وعده ریاست بر آرتساخ دیگری را داده‌اند ولی قطعا این واردانیان، پیش از تحقق رویاهایش در یک دادگاه نظامی در تبریز محاکمه خواهد شد و بی‌بی‌سی برایش گزارش خواهد نوشت.

----------
@ibrahimsavalan

اسامی مکانها اغلب مدت مدیدی پس از محو فرهنگ خالق آنها زنده مانده، ردپای گذشته را حفظ میکنند؛ برای مثال پسوندهای اسلاویک اُو، این، زیگ، 1200 سال پس از انقراض اسلاوها از آلمان امروزی، هنوز در آخر اسامی شهرهایی چون تترو، برلین، لایپزیگ باقیمانده‌ و میدانیم که با گذشت هفت قرن از افول زبان عربی در جنوب اسپانیا، پیشوند گوادا بر روی اسامی رودها یادگار واژه عربی وادی بمعنی نهر بوده و گوادال کویی‌ور همان وادی الکبیر است.

کسروی یک‌پنجم مقاله «آذری یا زبان باستان آذربایگان» را به اسامی مکانها اختصاص داده و با تاکید بر این واقعیت که «یکی از چیزهایی که مردم یک سرزمین و زبان آنان را نشان میدهد، نامهای رودها، کوهها، دیه‌ها، شهرها و کوی‌هاست. زیرا هر مردمی این نامها را از زبان خود پدید آورده، بر روی آن چیزها گزارده‌اند» سراغ اسامی مکانها می‌رود تا با تحریف لغات مبرهن ترکی، چند لغت مثلا «آذری» از آنها استخراج کرده آنها را یادگاران روزهای ماقبل حضور ترکها در آذربایجان معرفی کند.

البته کسروی برخلاف «آذریها»ی امروزی، هرگز زبان فعلی مردم آذربایجان را آذری ننامید و همیشه به این زبان ترکی گفت، او فقط میگفت که پیش از آمدن ترکها، این دیار مال «آذریهایی» بوده که نسلشان حالا منقرض شده است. او بدون سند و صرفاً با ظاهراً و احتمالاً میگفت «ظاهرا نام اصلی روستاهایی مانند اشکه سو، یالقوزآغاج، استی بولاغ، سؤگودلو، گردکانلو، قوزلو قزلجه لغاتی مثل آب باریکه، یکه‌دار، گرمخانی، بیدک، گردکانک، جوزدان و سرخه بوده که بعدها به ترکی ترجمه شده‌اند». البته کی و کجایش را خود کسروی هم نمیدانست و فقط حدس می‌زد.

برای کسروی زیاد مهم نبود که برای لغات مورد بحث ریشه‌های ارمنی، یونانی، چینی، هندی بتراشد، بلکه تلاشش در راستای اثبات غیرترکی بودن آنها بود. چون اسامی مکانها راویان گذشته‌اند و سیاست میگفت که باید ترکها را از گذشته آذربایجان حذف کرد. چگونگی ظهور لغات هندی و رومی در دهات آذربایجان نیز برایش مهم نبود. برای مثال او لغت آشکارا ترکی قارقا بازاری را به گیراگی بازاری تحریف کرده، آن را لغتی یونانی گفت و نگفت که از کجا فهمیده که این لغت گیراگی بوده و گیراگی چگونه از یونان به اینجا آمده و به قارقا تبدیل شده است.

اگر اولویت اول کسروی، پهلوی و فعلی، تحریف اسامی مکانهای ما بوده، شاید گردآوری و حفظ این اسامی نیز بتواند از اولویتهای ما باشد.

-----------
@ibrahimsavalan

کسی که عزیزی را از دست داده باشد، هم با شکوفه بهاری و هم با خزان پاییزی به یاد عزیزش می‌افتد و ده روزی است که شکوفه‌های بادام، مرا به یاد فرقه دموکرات انداخته است.

آذربایجان در قرن گذشته بیشتر درختانی می‌کاشت که امکان خشک کردن و نگهداری میوه‌اش وجود داشت و همین علاوه بر تامین میوه زمستانی، باعث رونق صنعت خشکبار میشد. کشمش مقام اول را داشت و میوه‌هایی مانند گردو، بادام، زردآلو، آلوچه و... نیز به وفور کاشته میشد.

تا سال ۱۳۰۵ ایران (اورمیه، مراغه و زنجان) رتبه اول صادرات کشمش جهان را داشت. ابتدا آمریکا و سپس در سال ۱۳۲۵ ترکیه از ایران پیشی گرفت. تجویز حکومتی و گسترش امکانات جاده‌ای باعث رونق سیب شد و تغییر نحوه کاشت توسط وزارت کشاورزی ضربه مهلکی به تولید انگور و کشمش زد. وقتی سیستم قدیمی قانا را به سیستم ستون سیمانی و سیم فلزی تغییر دادند، بازوهای درخت در سرمای ۲۰- درجه زمستان روی سیم آهنی از بین رفت که در سیستم قانا شاخه تاک، زمستان را روی خاک و زیر برف میگذراند.

خشک کردن و نگهداری زردآلو برای زمستان از دلایل وفور آن درخت بود که با رواج نهالهای غیربومی و سرمازدگی از آن نیز محروم شدیم و امروزه به جز تک درختان زردآلوی تبریز و مراغه تنها در شهرستان مرند باغ زردآلو باقی مانده است.

در شهرهای سراب، اردبیل، مشکین، مراغه و توفارقان تک درختان بومی و کهنسال گلابی با وجود پیری باردهی خوبی دارند، ولی حالا فقط در سردری باغ گلابی باقی مانده و درخت کم‌توقع و کم‌آفت بِه (هئیوا) که بخاطر دیرگل‌دهی از سرمای بهاری نیز در امان بود، حالا فقط در خلخال (شهر کویو) بصورت باغ وجود دارد و چند وجب باغ در فاصله بین روستاهای جبدره و توبنه در مشکین.

بادام و گردو از باغات قدیمی آذربایجان بود و بادام بیشتر در تبریز، مراغه و شبستر کاشته میشد و تک درختان پیر گردو هنوز محصول فراوانی میدهند. تصویر دوم یکی از اخطارهای حکومت خودمختار آذربایجان در اهمیت محصول بادام و نحوه برداشت جداگانه انواع بادام است. زمانیکه هنوز ساخت و سازهای امروزی نبود، در سمت راست جاده صوفیان تا شبستر، تا دامنه‌های میشو به درختان پیر بادامی خیره می‌شدم که یادگاران آن دوره و نوستالژی ما بودند.

بعدها وزارت کشاورزی نهالهای غیربومی بادام و گردویی را ترویج داد که در برابر سرمای منطقه مقاوم نبودند، بطوریکه امروزه هیچ باغ بادامی در آذربایجان دیده نمیشود. بادام‌های جوانتر دامنه میشو هر سال سرمازده میشدند و بادام‌های قدیمی همچنان با بی‌توجهی مالکان مهاجرت کرده آن مزارع مبارزه کرده و هر سال میوه می‌دادند تا اینکه آنها نیز یک یک از پا درآمدند.

----------
@ibrahimsavalan

تبریز و اورمو فوتبال و والیبال‌ین مرکزی اولاندا، یزدلی توپا داش توپاسی دئییردی آما ایندی تبعیض و سومورگه اثرینده اللرینه چاتان پوللارا دایاناراق، والیبالدا بیزه قنیم اولوبلار و فوتبالدا دونن اؤز یوکسک کولتورلرینی نمایشه قویدولار.

او مئیدانا آتیلان قابلارین اوندا بیری تبریزده آتیلسایدی، ایندی بوتون مئدیالار بیزه قارشی چیرمانمیشدیلار آما خانیم سیندیران قابین سسی چیخمیر کی چیخمیر.

دونن بو اویونون بهانه‌سینه، یزدده و ایرانین مرکزی شهرلرینده یاشایان بیر نئچه دوستلا اورالارین احوال و دورومونو دانیشیردیق و ایراندا بیزلره قارشی اولان تبعیض‌لرین نه درجه‌ده اولدوغونو آنلادیقدا، کدردن بوغولوردوم.

بیر دوست یزدده اولان رفاهی آذربایجاندا اولان فلاکتله مقایسه ائدنده، دئدی کی دؤولتسیز میللت‌لر، یوخسوللوق اثرینده حتتا سومسوک ایتلره ده شوغذوممه اولورلار و بونلارین ایتلری و قویونلاری دا بیزیم حئیوانلاردان موتلو یاشاییر.

بو فیلم کلبجر داغلاری‌دی و ایشغالدان آزاد اولموش تورپاقلاردا اوتلایان موتلو قویونلار، اوردا یاشایان اینسان‌لارین دا خوشبخت اولدوغونو گؤستریر. اوزون گولسون کلبجر داغلاری و اوزون ایللر ایشغالدان سونرا، بو شن حایات حلالین اولسون آذربایجان. هله‌لیک
آزاد قارداشیم وار، اونونلا خوشام.

----------
@ibrahimsavalan

الله قلی از فداییان روستای ما در سال ۱۳۲۴ بود و در طول آن یکسال حکومت خودمختار آذربایجان، کفش پاشنه بلند فداییان را از پا درنیاورد و برای همین مردم به او دابانی دیک آللاه‌قولو (پاشنه بلند الله قلی) می‌گفتند.
هنگامی که ارتش شاهنشاهی برای اشغال آذربایجان می‌آمد، الله قلی به همراه سی فدایی دیگر، با پناه گرفتن در پشت بوته‌های سمت غربی تپه‌ی خیاو چایی در برابر آنها مقاومت کرده و همگی کشته شدند. فرمانده نظامی دستور داد تا اجساد آنها را در کنار جاده انداخته و اجازه دفن ندهند. می‌گویند که بعد از چند روز میرحسن سیف‌الهی به همراه چند نفر دیگر، جسد الله قلی را برای دفن به روستا آورند، ولی کلاغها چشمها و بینی جسد را خورده بودند.
دیروز در چچنستان پسری هفده ساله با پلیس راه درگیر شد. مزدوران پوتین او را کشتند و رمضان قدیروف دستور داد تا جسد او را یک روز در میدان شهر پرت کنند و کسی حق نزدیک شدن به جسد را ندارد و مردم چچنستان دور میدان نظاره‌گر قلدری ماموران پوتین هستند و کاری از دستشان برنمی‌آید.
وحشیان پوتین می‌خواهند منطقه اوراسیا را به روزگار توحش جنگ جهانی دوم برگردانند و این مردم است که باید به بازگشت به عقب یا در جا زدن در این وضعیت خفت‌بار «نه» بگویند.

------------
@ibrahimsavalan

زمان دانشجویی، بیانیه‌های ما ابتدا از طرف نهاد مرتبط بازبینی میشد و شخص بازبین فقط به وجود و تعداد لغت آزادی در بیانیه حساس بود و یکبار فردی که الان لندن نشین شده و گاهی نیز در بی‌بی‌سی افاضات می‌کند، بعد از شمارش لغت آزادی موجود در بیانیه به شدت قات زد.

تعبیر آنها از آزادی، بی‌بندوباری بود و هر چه می‌گفتیم که مقصود ما، آزادی بیان، گردش آزاد اطلاعات و مطلع شدن مردم از مسائل است، می‌گفتند: آزادی بیان هم در نهایت به تبلیغ بی‌بندوباری منجر خواهد شد. شاید هم آنها با مراجعه به دل خودشان صادقانه میگفتند که اگر آزادی باشد، همه بی‌بندوبار میشوند. ولی مقصود ما، همین گردش آزاد اطلاعات بود و اگر این چند شبکه محدود فعلی نبود، شاید هرگز نمی‌فهمیدیم که بخاطر آبادی مناطق فارس نشین چه فلاکتی بر غیر فارسهای ایران تحمیل شده و این آگاهی را مدیون گردش محدود اطلاعاتی هستیم که فلترشکن‌ها به ما هدیه داده‌اند.

سال ۸۴ اکثریت متهمان بند ما در زندان ائوین، افرادی با اتهام مکاتبه یا مکالمه با تلویزیونی به نام یور تی‌وی به مدیریت فرود فولادوند و توهین به اسلام بودند. هیچ اهل سنتی در میان متهمان آن پرونده نبود. از استانهای یزد، سمنان، کرمان، اصفهان و آذربایجان هم کسی نبود. بیشترین فراوانی متهمان آن پرونده مربوط به لرها، گیلان و استانهای حاشیه تهران بود.

جمعی از وابستگان یک گروه عرفانی نیز که شبکه‌ی مالی و ارتباطی برای خود ساخته بودند، در زندان بودند. سه کرد عراقی وابسته به احزاب اسلامگرا و هوادار اسامه بن لادن نیز حضور داشتند. فردی از روستای قولنجی اورمیه به اتهام قاچاق و استاد فیزیکی به اتهام جاسوسی هسته‌ای نیز در بند ما بود.

دین، بحث اصلی متهمان بند بود. عرفانی‌ها مسیر دینی دیگری را تبلیغ می‌کردند، فولادوندی‌ها منکر دین موجود شده و کردهای عراقی نیز نماینده اصل دین در زمین بودند. من، قولنجی و فیزیکدان که شباهت اسمی هم داشتیم (ابراهیم رشیدی، ابراهیم شیرزاد، احمد رشیدیان) چندان بحث نمی‌کردیم و هواداران اسامه بن لادن در موضوع آزادی زبان و اختیارات منطقه‌ای بسیار آزاد اندیش‌تر از دو گروه دیگر بودند.

یک روز یک عرب و لر فولادوندی از من پرسیدند که اگر یک مناقشه اقتصادی بین ایران و جمهوری آذربایجان در میان باشد، تو طرف کدام هستی؟ گفتم اگر چنین معامله‌ای بین ایران و فلیپین هم باشد، شماها بهتر است طرف فلیپین باشید. چون در چنین ساختاری هر دلاری که دست اینها می‌رسد ابزاری برای چپاول من و شماها و فربه کردن مناطق فارس نشین و انتقال آب شما به مناطق خودشان خواهد شد.

------------
@ibrahimsavalan

پنج روز فوتبالی بی‌نهایت خوبی داشتیم که امیدوارم این روند خوب تا بازی مهم شنبه هفته آینده ادامه یابد. ابتدا تراکتور و هوادارانش صدای آذربایجان را به گوش جهانیان رساندند و ۱۵ فروردین تبریز، تکمیل حماسه دوم فروردین اورمیه بود. در ادامه توقف سپاهان و پرسپولیس شیرینی شکست استقلال را دو چندان کرد و دو باخت پیاپی رئال مادرید نیز حال ما را خوب کرد. در آخر نیز نوجوانان عمان نوجوانان ایران را شکست دادند تا مقدمه‌ای برای بازی روز شنبه عراقچی در زمین چمن عمان باشد.

اگر ایران به بازی عمان نمی‌رسید، جنگنده‌های آمریکا بالای سر ما می‌رسیدند و عراقچی ملتفت است که بازی چماق و هویج به مرحله چماق رسیده و بعد از دوم فروردین اورمیه، همه دست به چماق شده‌اند و اگر عراقچی بدون نرمش صد درصدی وارد بازی شنبه شود، پرواز جنگنده‌ها منتفی نیست و بهترین استراتژی برای همه ما در بازی شنبه، آوردن توپ به روی زمین است تا طرف از گزینه ارسال هوایی و ضربات سر مهاجمانش استفاده نکند.

تصویر ضمیمه، مربوط به روستای کمزار در عمان است که به شکل مثلثی در میان دو کوه و یک دریا محصور است و راه ارتباطش با سایر نقاط عمان از طریق دریاست. مدیاهای ایرانی می‌گویند که کمزاری‌ها ایرانی هستند و به زبانی شبیه لری صحبت می‌کنند ولی خودشان، خدا را شاکرند که در عمان هستند و در آن روستای دور افتاده و لم یزرع زمین فوتبالی دارند که می‌تواند میزبان تیمهای دیپلماسی ایران و آمریکا باشد و همین مثال ساده کافی است تا مالکان روستاهای ما از ادعای مدیریت منطقه دست برداشته و به فکر مدیریت روستاهای خودمان باشند، که لیگ تمام نمی‌شود ولی عمر ما تباه میشود و بازیهای حذفی، مرحله برگشتی نیز خواهد داشت.

---------
@ibrahimsavalan

در ادوار پیش از میلاد، ۳۰۰ قهرمان داوطلب شده‌اند که تا زمان رسیدن قشون یونان، مانع تهاجم بربرها به تمدن یونان و گهواره فلسفه و علم شوند و حالا ۸۰۰ قهرمان بیانیه داده‌اند که تا خیزش ۸۰ میلیون نفر دیگر، در برابر زبان ترکی ایستاده و بگویند که نگران ایرانند.

بیانیه با شمارش بحران‌های بزرگ کشور عزیزمان مانند چالش‌های اقتصادی، گرانی، تورّم، کاهش شدید ارزش پولِ ملّی، سردرگمی سیاستِ خارجی کشور، خطرِ احتمالی بروز جنگ، مهاجرتِ نخبگان، خروج سرمایه‌های مادی و معنوی کشور آغاز میشود ولی درد اصلی، همان مهیا شدن شرایط کشور و منطقه، برای احقاق حقوق غیرفارسهای ایران است.

اگر با یک اسلامیست ایدیولوژیک از نزدیک آشنا باشید، می‌بینید که نگران هیچ یک از مشکلات این جامعه نیست و تنها قصد دارد در هر فرصتی نماز جماعت را برپا کند و در مناطق مختلف مسجد تاسیس کند.

ایرانیست ایدیولوژیک هم چنین است و مشمول الذمه هستید اگر فکر کنید که امضا کنندگان این متن دردمند وضعیت فعلی ایران، گرانی و تورم هستند. اینها فقط می‌خواهند «هیات عزاداران نگرانان ایران» را برپا کنند و چیزی که پشیزی برایشان ارزش ندارد وضعیت و خواستهای مردم ایران است. آیا اینها گامی برای حقوق زنان در ایران برداشته‌اند؟ اصلا و ابدا. آیا خشکی دریاچه اورمیه اینها را ناراحت کرده است؟ حاشا و کللا. آیا درد هموطنان مناطق محروم را درک می‌کنند؟ به قول حسام بیگ، التماس نکن این یکی محاله.

برای همین مردم ایران نیز سالهاست که اینها را به زباله‌دان تاریخ راهنمایی کرده‌اند و اگر مخالفان این بیانیه اقدام به بازنشر آن نمی‌کردند، حتی خواهرزاده‌های خود این افراد نیز از نشر چنین بیانیه‌ای مطلع نمی‌شدند. حتی افراد نالایقی مانند حسین روغنی و جواد خیابانی؛ بخاطر آنکه گاهی در کنار مردم ایستاده و حرفهایی گفته‌اند، بیش از همه این ۸۰۰ نفر مورد تایید و احترام جامعه هستند و اینها فقط می‌توانند با خزیدن در لایه‌های حکومت، چوب لای چرخ دولت پزشکیان بگذارند.

عزت‌الله سحابی قائد اعظم «هیات عزاداران نگرانان ایران» و بخاطر این نگرانی همیشه همراه حکومت بود و در طول عمرش یکصدم گوهر عشقی اعتراض نکرده و در برابر منتقدانش می‌گفت که عدم اعتراض من، نه به دلیل این است که در نظام هیچ اشکالی نمی‌بینم. بلکه به این خاطر است که اندک فتوری در اقتدار حکومتی ایران، باعث آشوب و بلوا از اطراف و اکناف می‌شود و فروپاشی یا تضعیف حکومت مرکزی، مساوی است با فروپاشی ایران.

-----------
@ibrahimsavalan

بو شکیللر و داها دوغروسو بو فتیرلر مشکین‌ین قیلچیق‌لی کندینه عاییدیر. فتیر یاغلی، شیرین و قالین بیر چؤرک آدی‌دی و اونو لاواش، یوخا و اکمک‌دن فرقلندیرن قالینلیغی‌دیر. اونا گؤره، بعضی شهرلرده فتیره قالین دا دئییرلر. فتیردن علاوه ال‌چؤرگی، سومو و کؤکه ده قالین اولور، آما اونلار یاغلی و شیرین اولمور و بیرده کی، فتیرین بزه‌مه‌سینده گول و گول‌یارپاقلارینا بنزر ناخیشلاردان، آما ال‌چؤرگی، سومو و کؤکه‌نین بزه‌مه‌سینده یالنیز بارماق شکیلیندن یارارلانیریق. یوردوموزون بوتون اوشاقلاری چؤرگه پپه دئییرلر و بو پپه لوغتیندن فایدالاناراق، ماکی شهرینده قالین چؤرکلره پاپان دئییرلر.

بعضیلری فتیری "فطیر" شکلینده یازیب، اونو عربجه‌دن آلینمیش افطار و فیطیر کلمه‌لرینه باغلاماق ایسته‌ییرلر کی بو چابا تملدن یانلیشدی.

آذربایجان تورکجه‌سینده فتیر و تورکمن تورکجه‌سینده پتیر سؤزجوکلری "بتیر" کلمه‌سیندن تؤره‌نیبلر. "برک" لوغتی دیوان الغات الترک‌ده "برت" فورماسیندا دا قلمه آلینسا دا، محمود کاشغری‌یه گؤره، ر حرفی سونرالار بو لوغته اضافه اولوب و بو لوغتین اصلی فورمو "بت"دیر و "بت" لوغتی قالین، محکم و غلیظ آنلامیندادیر و بتیر/ فتیر/ پتیر بو چؤرگین قالینلیغی‌نی گؤستریر. هله تورکمنلر بو چؤرگه پتیردن باشقا "قاتیلما" دا دئییرلر کی قاتی (محکم و قالین) کؤکوندن اولاراق ائله همن آنلامی گؤستریر.

آما بوتون قالین چؤرکلره فتیر دئمک دوغرو دئییل، چونکو فتیرین باشقا بیر آنلامی دا واردیر. جرالد کلاوزن قدیم تورکجه ده "ناخیش و بزک" آنلامی وئرن "بتیز" یا "بدیز" کلمه‌سیندن خبر وئریر کی او لوغته دایاناراق، بتیر ناخیشلی و بزکلی چؤرک دئمکدیر. قدیم تورکجه‌ده رسام لوغتی‌نین معادلی بتیزچی یا بدیزچی ایمیش کی فتیرچی یا بتیرین اوستونه ناخیش و بزک ووران آداما دا بتیزچی دئمک اولار.

بلکه بوگونکو دیلیمیزده بزه‌نیب برتنمک ایفاده‌سینده ایشلنمیش «برتنمک یا بتنمک» فعلی ائله همن بتیز لوغتی ایله ایلگیلی‌دیر. اؤرتونمک ساده‌جه گئیینیب و بدنی اؤرتمک آنلامیندادیرسا، برتنمک؛ گئیینیب و بزنمک آنلامیندادیر و فتیر باشقا چؤرکلرله مقایسه ده بزنیب برتنمیش چؤرکدیر.

-----------
@ibrahimsavalan

رمان جدید حسن کرمی قراملکی با نام «آزغین» از زبان ماهی‌ها نقل شده که نوشتن مفصل درباره آن را به وقت دیگری حواله می‌کنم. فقط خوشحالم که چنین نویسندگانی داریم و خواندنش را به ادبیات دوستان توصیه می‌کنم و فعلا روزهایی را که این کتاب برایم زنده کرد، با شما در میان می‌گذارم:

خیاوچایی رود شرقی شهر خیاو و مشکین‌چایی رود غربی ماست که زمینهای پایین دست روستای ما نیز به مشکین‌چایی چسبیده است. اگر ماهی در دریا تخمگذاری کند، تخمهایش خوراک ماهیان دیگر میشود و نوزادان باید روزهای آغازین زندگی را در جایی دور از ماهی‌های بزرگ و در سرچشمه رودها سپری کنند. برای همین پیش از نابودی طبیعت، ماهی تقریبا اواخر آذرماه و در فصل جفتگیری و تخمگذاری خودش را از خزر به آراز رسانده و خلاف جهت آب بالا می‌آمد.

مهمانان آراز در دو کیلومتری غرب آصلاندوز و در مرز منطقه مغان و قاراداغ وارد قاراسو می‌شدند که البته بسیاری از آنها پیشتر برای جفتگیری و تخمگذاری وارد رود کور شده بودند. نام این رود و رودهای کور دیگر گویای همه چیز است زیرا ما به هر نوع تخم و بذری کور میگوییم. به خاویار ماهی کورو، به نوعی از حبوبات کوروشنه (گاودانه)، به کره اسب در حال بلوغ کورن، به طلب نر از طرف مادیان کوره‌مک، به سگ ماده در فصل جفتگیری کورسک و به طلب جفتگیری از طرف گربه‌سانان ماده، کورسه‌مک می‌گوییم.

ماهیهایی که وارد قاراسو میشدند، یا در پایین روستای کؤجنه، با یک تغییر مسیر نود درجه در بستر قاراسو می‌ماندند تا به ارتفاعات شرقی ساوالان و کوههای باغرو بروند، یا تغییر جهت نداده در بالای روستای کؤجنه یکی از دو رود اهرچایی یا مشکین‌چایی را برای ادامه مسیر انتخاب می‌کردند. مسافران اهرچایی به سوله‌جر و اله‌زر می‌رفتند و مسافران مشکین‌چایی از مقابل نگاه ما رد شده و به ارتفاعات غربی ساوالان و ۱۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می‌رفتند. آنها از لحظه خروج از آراز، دویست کیلومتر راه را تا محل تخمگذاری می‌رفتند ولی آن روزها کسی ماهیان در حال جفتگیری و آماده تخمگذاری را صید نمی‌کرد و نوبت صید بعد از تخمگذاری و هنگام بازگشت به دریا بود.

در منطقه ما محل تخمگذاری، رودی به نام چکی‌چایی بود و این لغت چکی نیز از فعل چکدیرمک بمعنی رساندن حیوان ماده به نر برای جفتگیری مشتق شده و ما به مرحله‌ای از رشد ماهی که بین تخم و بچه است، چکی بالیغی می‌گوییم. نوزادان از اوایل اسفند یا همان بالیق آیی (حوت در تقویم قدیم) به سمت دریا حرکت می‌کردند، تا اینکه سدسازی‌ها، سد راه آنها شد و چرخه هزاران ساله طبیعت را برهم زد.

------------
@ibrahimsavalan

دهباشی در میانه‌ی دعواهای آبی یزد و اصفهان، از اقدام تجزیه طلبانه دکتر پزشکیان برای جداسازی معدن مس سونگون از شرکت مس ایران یادی کرده و برای همین ما هم از دوران ریاست آقای رئیسی یادی می‌کنیم که امثال دهباشی برای گفتن دو کلمه، ابتدا ده بار دم تکان داده و بعد با کلی ترس و لرز کیرکه‌گاردی، حرف خودشان را سربسته عرض می‌کردند و وقتی برخی از هواداران آقای رئیسی در پاسخ به آن توییت دهباشی نوشتند: «سربسته عرض می‌شود آقای دهباشی! آقای رئیسی به صبوری آقای روحانی نیست. حد خودتان را بدانید» دهباشی جلدی توییت خود را پاک کرد. آری این جماعت همین‌اند که اگر چماقی در دستانت ببینند، برایت دم تکان می‌دهند و اگر نجابت به خرج بدهی، دم در می‌آورند.

مثل اینکه تجزیه طلبان چنان زیاد شده‌اند که رئیس‌جمهور مملکت نیز در دایره شمول آن لغت قرار گرفته است. براهنی می‌گفت زمانی که به خود من هم تجزیه طلب گفتند، تازه فهمیدم که تجزیه طلب بودن پیشه‌وری هم دروغ بوده و شاید حالا دکتر پزشکیان بداند که اتهام تجزیه طلبی، اسم رمزی برای عقب نشاندن ما از مطالبات و اهدافمان بوده است.

می‌توان صدها ورق درباره مظالمی که تنها در موضوع مس سونگون بر آذربایجان تحمیل می‌شود، نوشت. اما فعلا چرایی ظهور ناگهانی مس سونگون در توییت دهباشی، آن هم در میانه‌ی دعوای یزد و اصفهان مهمتر است. دهباشی از افراد مطلع داخل سیستم محسوب میشود که سرورانش او را در جریان برخی اخبار درز نکرده قرار می‌دهند تا به نفع آنها پروپاگاندا کند. احتمالا صاحبان دهباشی او را مطلع کرده‌اند که پزشکیان برای اتمام کار ناتمام خود درباره مس سونگون مصمم است و باید پارسی کرده او را عقب برانند که اگر استقلال مس سونگون محقق شود، چیزی شبیه قطع ید استعماری کمپانی هند شرقی و رهایی هندوستان از یوغ بردگی انگلیس خواهد بود.

حالا ما در میانه‌ی این دعوا، یادی کنیم از سگهای قدیم که به دزد پارس می‌کردند و با ایستادن در کنار غارتگر، به طرف صاحبخانه و صاحب معدن، یعنی آذربایجان پارس نمی‌کردند و دوباره یادی کنیم از چرایی تقریر توییت سربسته دهباشی.

تابستان ۱۴۰۰ همین اصفهان و یزدی دست به یکی کرده و آب عربهای اهواز را دزدیدند و صدای عربها بجایی نرسید. آذربایجانی که امروزه مورد افترا و بهتان بوته‌های بی‌ریشه شده، به عنوان وارث آنهایی که هزار سال این مملکت را عادلانه اداره کرده و آب بر روی کسی نبسته، دوم مرداد در حمایت از عربها، قیام کرد و دهباشی این توییت را خطاب به آقای رئیسی زد و حالا ما به خودش می‌گوییم که هشدار...

------------
@ibrahimsavalan

کتاب تواریخ آل سلجوق (سلجوقیان و غز در کرمان) نهصد سال پیش توسط افضل الدین ابوحامد کرمانی نوشته شده و حدود چهارصد سال پیش توسط میرزا محمدابراهیم خبیصی تحریر و سی سال پیش، محمدابراهیم باستانی پاریزی آن را چاپ کرده است. این کتاب نشان می‌دهد که از هزار سال پیش ترکها سهم قابل توجهی از اهالی کرمان بوده و حکومت بر کرمان در اختیار داشتند و ترکهای کرمان حکومتی با نام سلجوقیان کرمان یا آل قاوورد برخی خود داشته‌اند.

به اذعان همه منابع تاریخی ترکهای افشار به مدت چهارصد سال و در دوره‌های صفوی، افشاری و قاجاری حکومت بر کرمان را در اختیار داشتند و بنا به نوشته وزیری کرمانی مورخ قاجاری، چهار پنجم از قشون کرمان از ترکها و یک پنجم آن از فارسها بود و حتی در اوایل دوره پهلوی نیز قشون کرمان؛ خصوصا سواره نظام آن در اختیار ترکها بود. ولی وارثان نهصد سال حکمرانی امروزه به کارگران معادن کرمان تبدیل شده‌اند.

آخرین باری که از ترکهای کرمان در صفحات تاریخ نامی به میان آمد، نبرد جانانه ترکهای کرمان به رهبری حسین خان بچاقچی با قشون انگلیس در جنگ جهانی اول بود و ستاره ترکهای کرمان نیز به مانند همه ترکهای ایران با ظهور حکومت پهلوی افول کرد و حالا بعد از صد سال در بازی تیم گل گهر سیرجان و تراکتور آذربایجان دوباره نام حسین خان بچاقچی زنده شد. برای همین است که ما از تراکتور با عنوان رستاخیز مجادله ملی ترک در ایران یاد می‌کنیم و امروز نیز دوباره ارتش سرخ آذربایجان به سمت قبله‌گاه تبریز روان شده تا رو در روی استقلال مرکز صف آرایی کند.

----------
@ibrahimsavalan

محل سکونت طایفه بایبورد در ضلع شرقی اهر، پر از محوطه‌های تاریخی و باستانی است و تپه‌ای به نام قوربان تپه‌سی در روستای شاه‌وئردی قشلاقی، قلب این منطقه است. تقریبا در همه شهرهای ما محوطه‌هایی باستانی با نام قوربان تپه‌سی وجود دارد که قوربان تپه‌سی واقع در روستای خوراموو در مشکین از معروفترین آنهاست. این نام شاید با لغات تقرب و قربانی در زبان عربی و با انجام مراسم‌هایی برای تقرب به خدایان و اهدای قربانی در ارتباط باشد. ولی چون قوربان تپه‌ها (مانند تپه روستای خوراموو) مربوط به ادوار پیش از میلاد و دوره سکایی یا ایشغوز می‌باشند، احتمالا ریشه این اسامی به پیش از حضور فرهنگ و زبان عربی در منطقه ما برگردد.

قورماق در ترکی بمعنی ساختن و برپا کردن است و تفاوتش با تیکمک در این است که تیکمک؛ پی‌کنی و ساخت ریشه‌دار یک سازه است ولی در قورماق خبری از ریشه نیست و سازه روی زمین و اکثرا بدون ملات ساخته میشود. تیکمک در اصل جمع اکمک (کندن و کاشتن) و قورماق (برپا کردن) است. به چیزهایی که روی هم سوار شده باشند، قوراشدیرما و به چیزهایی مانند پل و ساختمان که ریشه‌دار هستند، تیکینتی می‌گوییم.

در همه قوربان تپه‌ها به گورهایی سنگچین برخورد میکنیم و از آنجا که نام روستای خورامو/ قورامو نیز با فعل قورماق و ساختن بدون ملات و خشک‌چین مرتبط است، شاید نام قوربان تپه‌سی نیز از فعل قورماق گرفته شده باشد. از طرف دیگر لغت قوربان در ترکی بمعنی صندوق و غلافی چرمی برای اشیای قیمتی است و به تیردان تیرهای معمولی در ترکی ساداق و به تیردان تیرهای طلایی قوربان می‌گویند و عمادالدین نسیمی در شعری می‌گوید:
قاشینلا گؤزلرین یارب نه فتتان یای و اوخدور کیم
فلک‌دیر تیرینه ترکش، ملک‌دیر یایینا قوربان.
و چون در گورهای مربوط به قوربان تپه، اجساد متعلق به شاهان، شاهزادگان و فرماندهان به همراه اشیای قیمتی یافت میشود، شاید قوربان تپه بمعنی صندوق اشیای قیمتی باشد، خصوصا که ترکها بعضاً به قبرستانلیق، قارا صاندیق نیز میگویند.

سال ۷۵ ده‌ها کتیبه باستانی در نزدیکی قوربان تپه‌سی در روستای شاه‌وئردی قشلاقی یافت شد و روزنامه کیهان و روزنامه‌های دیگر تصاویر و اخبار آن را منتشر کردند و دو تصویر از آن کتیبه‌ها در ص۳۱۱ جلد اول کتاب ایران تورکلری‌نین اسکی تاریخی نیز درج شده است. آن کتیبه‌های سنگی سه سال در زیرزمین موزه تبریز ماندند و بعد ناپدید شدند. آن کتیبه‌ها از طلا نبود که احتمال دزدی و فروش آن وجود داشته باشد و تنها فرض ممکن تلاشی سیستماتیک برای نابودی تاریخ ترکهاست.

----------
@ibrahimsavalan

وقتی از اهر به سمت مشکین حرکت میکنی روستاهای زیادی مانند تزه‌کند، شمس‌آوا، یوزباشلی، قالاباشی، شاه‌وئردی قشلاقی، آلپ‌اووت، قورچوکندی، صفی‌خانلی، نجف‌خانلی، خیذیرکندی، اولوخانلی و روستاهای دیگری مانند افیل، بؤهول، نوغدوز، انداب، آللی، آلمان، ابریق، زی‌لیک، قیزیل گئچیلی، خونیق، گوراوان، کوسالار و انبرلی را می‌بینی که اکثریت مردم آنها از طایفه بایبورد هستند و نام برخی از همین روستاها نیز یادگار اسامی بی‌ها و خانهای آن طایفه است. در حال حاضر کاپیتان و ستاره تیم ملی فوتبال ترکیه، هاکان چالاهان‌اوغلو مشهورترین و جهانی‌ترین فرد طایفه بایبورد است که نامش حتی از نام قاراجا الیاس نیز فراتر رفته است.

در برخی نوشته‌هایم به ریشه تاریخی مردم بخشی از آذربایجان متمرکز می‌شوم، زیرا وقتی مردمی بداند که از طوایف بیات، افشار، قاجار یا تاتار است دیگر هیچ یاوه‌گویی نمی‌تواند به آنها آذری یا ترک‌زبان بگوید و برای مثال افشار بودن اکثریت مردم اورمیه مهری طلایی برای ترک بودن آنهاست.

همچنانکه چند روز پیش سراغ طایفه قاراچورلو رفته بودیم، امروز هم سراغ بایبوردها رفته‌ایم که یقینا همه ساکنان اهر و تبریز با افرادی با نام فامیلی بایبوردی آشنا هستند. بایبورد یکی از ۳۲ طایفه قیزیل‌باش است که حاجی پاشا ملافناری، پزشک نامداری که با تدریس در مصر شهرت فراوان یافت، شیخ اکمل الدین محمد بن محمود بایبوردی، بدرالدین بن قاضی سِماوْنِه و شاعر ذهنی بایبوردلو از مفاخر این طایفه در طول تاریخ است و زنجیره افتخار آنها فعلا به هاکان چالاهان‌اوغلو رسیده است.

طایفه بایبورد در طول تاریخ امیرانی مانند قاراجا الیاس بی، قاراخان بی، الله‌وئردی سلطان، نظرخان سلطان، شاه‌نظر سلطان، شاه‌وئردی بی، مهدی‌خان بی، حاق‌نظر بی، حاق‌وئردی بی، کلبعلی بی، اولوخان بی، موسی‌خان بی، شاه‌قولو بی، پیری بی، اولتان بی، صفی‌خان بی، تیمورخان بی، جعفرخان بی، بکتاش بی، شمسی بی، ایسمی‌خان بی، آسلان سلطان و... داشته است که نام برخی از آنها در گذر زمان به نام روستایی بایبورد نشین تبدیل شده است.

و فعلا با گذر از اسامی باشکوهی مانند اولوخان، بکتاش و اولتان (همنام روستای بسیار تاریخی اولتان در مغان) به سراغ نام ایسمی‌خان به معنی گرمی و نور می‌رویم. زیرا در شهرهایی مانند مشکین، اردبیل، مراغه و اورمیه به افرادی با نام فامیلی ایسمی‌خانی برخورد می‌کنیم که فامیلی آنها برگرفته از نام جدشان بوده و نشانگر متواتر بودن این نام در دوره‌های قبلی بود.

ایسمی‌خان همچنین نامی متواتر در داستانها و رمانهای آذربایجان است که اسناد رسمی ایران آن را بصورت اسمخان نوشته و فردی به نام ایسمی‌خانی در اکثر برنامه‌های اسماعیل حیدری مراغه‌ای در ردیف اول قهقهه می‌زند و اسماعیل حیدری خطاب به او می‌گوید که آقای ایسمی‌خانی، مرگ حق است و زندگی فانی.

-------------
@ibrahimsavalan

اواخر ماه مارس ۱۹۱۸، ارمنیهای داشناک کشتار گسترده‌ای را در همه‌ی شهرهای آذربایجان به راه انداختند و برای همین ۳۱ مارس (یازده فروردین) در تقویم جمهوری آذربایجان به عنوان روز نسل‌کشی یاد شده و هر سال در این روز خاطره‌ی قربانیان آن فاجعه، زنده نگهداشته می‌شود.

احتمال وقوع چنین فجایعی در آذربایجان ما نیز وجود دارد و آگاه کردن مردم نسبت به این خطرات، شاید راه تکرار چنان فجایعی را ببندد. ولی شاید برخی‌ها می‌خواهند چنین تاریخ‌هایی فراموش شود و آن بلاها دوباره تکرار گردد و دهم فروردین ۱۳۸۵ ماموران نیروی انتظامی اهر ما را به اتهام زنده نگهداشتن فاجعه ۳۱ مارس دستگیر کرده و بیست روز در بازداشت نگهداشتند.

تادیوش سویتوخوفسکی می‌نویسد: در سال‌های فروپاشی حکومت تزار، داشناکهای ارمنی و بلشویکها در کشتار ترک‌های آذربایجان همداستان شدند و ترک‌ها بدلیل سیاست تزاری چیزی از نظامی‌گری ندانسته و تجهیزاتی نداشتند. در ژانویه ۱۹۱۸ گروه‌های مسلح ارمنی ۲۱۱ روستای پیرامون ایروان را به ویرانه تبدیل کرد. هزاران نفر کشته شد و ده‌ها هزار نفر به جاهای دیگر گریختند.

بخشی از آن فراریان به ممالک محروسه قاجاری گریختند و برای همین امروزه به نام خانوادگی «ایروانی» در تبریز، تهران، شیراز و کرمان برخورد می‌کنیم و افرادی مانند محمدجواد ایروانی؛ وزیر اقتصاد کابینه میرحسین موسوی و عضو شورای مصلحت نظام، محمدرحیم متقی ایروانی؛ بنیانگذار کفش ملی ایران، شهین ایروانی؛ استاد مبانی فلسفی و اجتماعی آموزش و پرورش در دانشگاه تهران، شاهرخ ایروانی؛ فوق تخصص گوارش و کبد و هزاران فرد دیگر، فرزندان کسانی هستند که از کشتار ایروان بدست ارمنی‌ها جان سالم بدر برده‌اند.

صمد سرداری‌نیا می‌نویسد: احد ایروانی، مدیر کل امور استان‌ها در وزارت معادن و فلزات به نقل از پدرش قاسم ایروانی می‌گوید، یک روز مادرم به من گفت که نیروهای مسلح ارمنی به داخل خانه‌ها می‌ریزند و همه را می‌کشند، تو داخل چاه برو تا مصون بمانی. من بعد از رفتن اشرار از چاه بیرون آمدم و دیدم پدر و مادر و همه بستگانم را کشته‌اند و با آن وضع دلخراش شبانه به سوی جلفا حرکت نموده و وارد تبریز شدم. (قتل عام مسلمانان در دو سوی ارس، ص۱۵)

بعد از کشتار ایروان، داشناک‌ها در باکو، شاماخی و سایر شهرهای آذربایجان نیز صدهزار نفر را به قتل رساندند، ولی ارتش ترکیه که پاکسازی قومی ایروان را دیده بود به کمک باکو آمد. تحقیقات سیدآغا عون‌الهی نشان می‌دهد که اگر ارتش ترک‌ها به باکو نیامده بود، بدون شک باکو نیز به سرنوشت ایروان دچار می‌شد.

----------
@ibrahimsavalan

نیوکاسل با شکست لیورپول بعد از ۷۰ سال قهرمان کاپ اتحادیه شده و رژه قهرمانی برگزار کرد و همین دلیلی برای تقریر یک پست فوتبالی و هشداری غیر فوتبالی شد. تا سال ۹۳ تیم فوتبال لیورپول ۱۸ بار قهرمان انگلیس شده بود و منچستر یونایتد فقط هفت قهرمانی داشت. بیست سال بعد این رقم برای لیورپول همان ۱۸ مانده بود و یونایتد ۲۰ قهرمانی داشت و هواداران لیورپول در آن سالها بسیار درد کشیدند.

بیش از سی طول کشیده بود تا لیورپول دوباره قهرمان شده و تعداد قهرمانی‌های خود را از ۱۸ به ۱۹ برساند و حق داشتند که حسابی شادی کنند ولی از بخت بدشان کرونا نگذاشت تا آنها بازیهای تیمشان را از نزدیک ببینند و بخاطر قهرمانی در خیابانها برقصند.

مثل اینکه حکومت ایران نیز بعد از ۵۵ سال رضایت داده تا امسال تراکتور قهرمان شود و ترکها در سراسر ایران به خیابان بریزند ولی بخت ترکها نیز شبیه لیورپول است و حالا ترامپ می‌گوید که همین روزها ایران را بمباران خواهد کرد و آرزوی شادی خیابانی هواداران تراکتور به دلشان خواهد ماند. آن هم در حالیکه شور سراسری ترکهای ایران، بعد از قهرمانی تراکتور می‌تواند تعیین کننده خیلی چیزها در فردای بمباران باشد و نباید آن را از دست داد.

فتوت تیم فوتبالی در استان دیرالزور سوریه و اسامه عبدالمحسن یکی از مربیان آن تیم بود. وقتی که تروریستها به سمت دیرالزور حرکت میکردند، اسامه نیز مانند مردان زیادی دست زنش را گرفته و پسرش را کول کرده و از مرزها گریخت و هنگام عبور از مرز مجارستان یک خبرنگار لگدی به او زده و باعث شهرتش شد و همین باعث شد که باشگاه رئال مادرید او را استخدام کند.

بخشهایی از دیرالزور همچنان در اشغال نیروهای وابسته به پ.ک.ک است و حالا که آن لحظه‌ی مقرر حمله هوایی و نا امنی زمینی برای ایران نزدیک و نزدیکتر میشود، باید تصمیم بگیریم که آیا بچه‌ها را کول کرده و از مرز فرار کنیم یا بمانیم. نمیشود به آنهایی که فرار خواهند کرد خرده گرفت. چون نا آرامی تنها برای چند روز نخواهد بود که تحملش کرد و آنهایی که در دیرالزور ماندند، هنوز هم روی آسایش ندیده‌اند.

ولی همه‌ی یک شهر نمی‌تواند فرار کند و باید همگی باهم در برابر گروه‌هایی که به سمت شهرهایمان پیشروی خواهند کرد بایستیم و شک نکنیم که آنهایی که امروز بامبول درمی‌آورند که چرا با فلانی‌ها همراه شده‌اید، آب در آسیاب دیگران می‌ریزند و ما باید همگی باهم و در کنار هم از سالهای نا امنی پیش‌رو بگذریم.

------------
@ibrahimsavalan

هفته گذشته رئیس جمهور ترکیه در سالگرد نبرد تاریخی چاناق‌قلعه گفت: «از سوریه تا غزه، از حلب تا تبریز، از موصل تا قدس، شهدا از چهارگوشه جغرافیای معنوی‌ ما در چاناق‌قلعه آرمیده‌اند.»

ایشان در هفته گذشته دو خبر خوب نیز تقدیم جغرافیای معنوی ما کردند. اول اینکه عید نوروز جز تعطیل‌های رسمی ترکیه درآمد و دوم اینکه خرداد امسال در نشست مجارستان، سران همه کشورهای ترک عید نوروز را به عنوان عید مشترک همه ترکهای جهان تصویب و تقدیم مجامع بین‌المللی خواهند کرد.

این خبرهای خوش، جای تبریک دارد و این خبرها بیش از همه گوارای علوی‌ها و خصوصا علوی‌های ترکیه، جماعت اهل حق یا همان یارسان‌ها باد که بیش از دیگران در روشن نگهداشت اوجاق این عید کوشیده‌اند. زیرا در دنیای قدیم یک عید ملی و طبیعی نمی‌توانست بدون تقارن و حمایت یک عید دینی و مذهبی دوام یابد و برای همین در متون فارسی، با تاکید بر ریشه‌های زرتشتی این عید، خواسته‌اند با کمک آن دین این عید را زنده نگه دارند. تقویم‌های فعلی جهان نیز ریشه در ادیان دارند و تقویم هجری شمسی ما بر هجرت پیامبر از مکه به مدینه استوار شده و تقویم میلادی با میلاد حضرت عیسی گره خورده است و در ادواری که دین اصلی‌ترین منبع هویتی محسوب می‌شد، بعید بود عیدی بتواند بدون داشتن ریشه‌های مذهبی، در میان توده‌های جامعه دوام و قوام یابد.

شیعیان و خصوصا علوی‌ها دلشان می‌خواست علاوه بر هجرت پیامبر، آغاز امامت علی (ع) را نیز به مبدا تقویم خودشان اضافه کنند و از آنجا که واقعه غدیر خم در ۱۸ ذیحجه سال دهم هجری، با ۲۸ اسفند مصادف بوده است، شیعیان از این تقارن استقبال کرده و عید نوروز را عید آغاز امامت حضرت علی فرض کرده‌اند و زمانیکه بسیاری از ملل مسلمان شده، مراسمها و اعیاد قبل از اسلام خودشان را طرد کرده‌اند، عید بهار به دلیل تقارنش با جشن امامت، در میان شیعیان و علوی‌ها ماندگار شد.

پررنگی این عید در آذربایجان و کمرنگی‌اش در میان ترکهای سنی مذهب مربوط به همین است و در میان کردها نیز، کردهای سنی توجه خاصی به این عید نداشتند و کردهای شیعه خصوصا جماعت یارسان این عید را با جان و دل حفظ کردند و کردهای ترکیه نیز با تقلید از علوی‌های آن کشور این عید را گرامی داشتند و در ایران برگزاری دولتی این عید به دولت علوی صفوی برمی‌گردد.

هنوز هم تکمچی‌های قدیمی آذربایجان در چرایی بزرگداشت این عید، به نامه جبرئیل مبنی بر امامت علی در روز غدیر خم اشاره کرده و می‌گویند:

جناب جبرئیل نامه گتیردی
گتیرجه‌یین پئیغمبره یئتیردی،
موبارک قوللارین گؤیه گؤتوردو،
سیزین بو تازه بایرامیز موبارک،
آییز، ایلیز، هفته‌ز، گونوز موبارک

---------
@ibrahimsavalan

برخی از فعالان کرد و آنهایی که میخواهند بین ترک و کرد دشمنی ایجاد کنند، ادعا میکنند که «فرماندهان ترک سپاه» در دهه شصت کردستان را سرکوب کرده و دروغگویی به نام خالد عزیزی، سخنگوی رسمی حزب دموکرات کردستان در تاریخ 15 بهمن 1402 ضمن تشریح مواضع حزب خودش، ترکها را سرکوبگران کردستان معرفی کرده و میگوید: رژیم از این فرصت استفاده کرد و توسط «فرماندهان ترک» از مردم ترک برای سرکوب کردستان استفاده کرد. هم مردم ما از ترکها زخم خورده هستند و هم ترکها کردستیز شده‌اند. هنوز این فرماندهان سپاه پاسداران در منطقه در راس قدرت هستند و برای کردستیزی همچنان تلاش میکنند.

برای بررسی این ادعا نگاهی گذرا به حوادث بعد از انقلاب این منطقه را لازم دیدم که متن کامل آن را می‌توانید در لینک بخوانید و ببخشید که حجم این مطلب دو و نیم برابر حجم مطالبی شده است که هر روز منتشر می‌کنم ولی شاید ارزش خواندنش را داشته باشد...

👇👇👇


https://www.tribun.one/uncategorised/4108-abrahym-sawalan-f-alan-krd-w-syah-nmayy-trkha?fbclid=IwY2xjawJTw1BleHRuA2FlbQIxMQABHZrLm3XztRkY9u-VXZuBH_QEn8GOG2a78pz45f1OOCsZfsKc3Go9G_0pHg_aem_KwRX-Cn0qLCPMaD-3cLwZw

اگر کسی تنها یک عیب فاحش داشته باشد، ما ترکها می‌توانیم او را تحمل کنیم ولی وقتی چندین عیب در کنار هم قرار بگیرد، درباره آن فرد می‌گوییم: قاچ قوتار (فرار کن و رها شو). مثلا با یک نفهم می‌توان سر کرد و می‌توان یک بی‌حیا را تحمل کرد ولی در مواجه با یک نفهم بی‌حیا، قاچ قوتار.

عباس آخوندی هم پرونده سیاهی دارد و هم نفهم است. درباره پرونده سیاهش همین بس که در انتخابات مجلس دوم، شورای نگهبان فردی به نام زابلی را در سیستان رد صلاحیت میکند و این باعث اعتراض هواداران آن کاندیدا میشود. در آن زمان علی اکبر ناطق نوری وزیر کشور و عباس آخوندی معاون سیاسی اجتماعی وزارت کشور بود و ناطق نوری در خاطرات خود که با تدوین مرتضی میردار و از طرف مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ شده، می‌نویسد:

«جمعه ظهر بود به آقای آخوندی که برای تشکیل شورای تامین ویژه به اورمیه رفته بود، گفتم مستقیما از همان‌جا به زاهدان برود و آقای شمخانی نیز به اتفاق او به زاهدان پرواز کردند و آقای فلاحیان روز بعد به آنها پیوست. آنها آقای زابلی را به زندان انداختند و با اغتشاش‌گران نیز برخورد کرده، سه نفر را کشتند. آقای حسینی، نماینده‌ی سیستان در مجلس، جوسازی به راه انداخت. لذا به مجلس رفته و ماجرای زاهدان را برای نمایندگان تشریح کرده و گفتم من دستور دادم تا پانصد نفر را بکشند، اما برای پانصد و یکمین نفر باید مجددا دستور بگیرند.»

حالا همین آدم که بخاطر اعتراض هواداران یک کاندیدا، با دستور کشتار پانصد نفر راهی سیستان شده بوده، در واکنش به گفتگویی ترکی پزشکیان در اورمیه، خطاب به پزشکیان میگوید که «شما در مجامع تنها باید به زبان رسمی فارسی گزارش دریافت کنید و سخن برانید. بی‌توجهی شما به این امر نهایتا کار دست ملت می‌دهد.»

وقتی میگوییم که این آدم نفهم است یعنی اینکه او تا حالا نفهمیده است که بر اساس قانون اساسی این کشور، فقط «اسناد و مكاتبات و متون رسمی باید با زبان و خط رسمی فارسی باشد» و طبق قانون افراد در انتخاب زبان «مکالمه و گفتگوی خود» آزادند و کسی که فرق بین مکاتبه و مکالمه را نمیداند، نمیتواند شهروندان این مملکت را مجبور به مکالمه به زبان فارسی کند.

پس جناب دکتر پزشکیان و جامعه آذربایجان، قاچین قوتارین از دست افرادی که هم نفهمند و هم دستور کشتار دارند.

----------
@ibrahimsavalan

شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل در واکنش به اتفاقات اورمیه نوشت: «اگر هزاران بار دیگر هم بر این گزاره تاکید کنیم که ایران کشوری متکثر، چند صدایی و چند زبانی است، هنوز کافی نیست. ایران با مردمان متفاوت از اتنیک‌های متفاوت، با زبان‌های متفاوت و نگاه‌های متفاوت، به آنچه امروز هست تبدیل شده است. بدون حضور، همراهی و هم آهنگی همه این مردمان، وطن ما آسیب‌پذیرتر و شکننده خواهد بود‌»
سایت انتخاب گزارشی کاملا ضدترک درباره این وقایع تهیه و در اثر کامنت‌های اعتراضی ترکها آن را حذف کرد، ولی عذرخواهی نکرد. حامد بهداد، دارنده جایزه پرتقال طلایی فستیوال فیلم آنتالیا نیز ابتدا اورمیه را تقدیم هموطنان کرد کرده و بعد عذرخواهی کرد که باید به آنها پرداخت.
در کنار ضررهای تنش، ولی محال بود که بدون تنش، اهمیت موضوع تا این حد به همگان انتقال یابد. اگر کردها صد روز می‌رقصیدند و ترکها هزار نامه با امضای هزار فعال مدنی تقدیم شیرین عبادی می‌کردند، ایشان بر چند زبانی بودن این کشور چنین تاکید نمی‌کرد و اینها برای پذیرش بدیهی‌ترین امور نیز نیاز به چماق دارند.
همه آنهایی که تغییر موضع داده‌ یا نظرات خودشان را پاک کرده‌اند، ابتدا در مخالفت با ترکها نوشته بودند و این نشانگر خصومت همه این مغزها با ترکهاست که حالا مجبور به ادیت خودشان یا مطالبشان می‌شوند و این گویای عمق تنهایی ترکها در ایران بوده و نفع دیگر این وقایع برای ماست.
زمان کاندیداتوری پزشکیان، خارج‌نشینی گفت که او در برابر قالیباف رقمی نیست و می‌خواهند با آوردن او کمی به این انتخابات رونق بدهند و بعد از پیروزی پزشکیان نیز یکی از باسوادهای داخلی گفت که باید قدر ظریف را بدانیم که در چنین فضای سردی هم می‌تواند ۱۶ میلیون نفر را پای صندوق بیاورد. اینها نشانگر جهل اکثر نویسندگان از فضای ایران است در حالیکه شاید حکومت به عنوان تنها منبع دیتا و معلومات همه این مراحل را از پیش می‌دانست.
دو هفته پیش از اعتراض مردم اورمیه که سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری اورمیه به درخواست جشن نوروزی ترکها در تاریخ ۲۱ اسفند جواب منفی داد، در جایی نوشتم که حافظه تاریخی ترکها مبنی بر قتل و غارت دوباره زنده می‌شود و آنها از ترس ناامنی، سایه حکومت مرکزی را بر هر ناامنی دیگری ترجیح داده، باعث بقای عمر سرورانمان می‌گردند و حق هم دارند.
بعد از اعتراض اورمیه نیز همان جهل نویسندگان از فضای این شهر خودش را نشان داد و خاک بر سر نویسندگان دیگر که گزارش تسنیم با وجود مواضع عمیقأ حکومتی‌اش همچنان بهترین گزارش است و بیانیه آدداپ بدترین موضع ممکن می‌باشد و باز دم پزشکیان گرم که در روزهایی که از زمین و آسمان عنر عنر بر سر اورمیه می‌بارید، هوای شهرش را داشت.

----------
@ibrahimsavalan

داستانهای حزب دموکرات کردستان و ما بیش از سریال مختارنامه تکراری شده و آنها هر از گاهی ادعاهایی مطرح کرده و بخشهای از آذربایجان را ضمیمه نقشه‌های خودشان می‌کنند و به محض واکنش ترکها دم از همزیستی و همسایگی دو ملت می‌زنند و دوباره بعد از مدتی که آبها از آسیاب افتاد و ترکها به خواب رفتند، باز سخنی پرانده و باعث آشفتگی خواب و بیداری ترکها می‌شوند و دوباره با مشاهده واکنش ترکها، پای لغات همزیستی و همسایگی را به میان می‌کشند.

گاهی در بخش اخبار هواشناسی، بخشهای وسیعی از آذربایجان را کردستان می‌نامند و گاهی هنگام اعلام کشته‌های کرونا، اخبار آذربایجان را مثل ضمیمه رایگان روزنامه خودشان منتشر می‌کنند و در برابر هشدار ترکها می‌گویند که ما دوستانه خواستیم تا آستین بالا زده و خبر کشته‌های شما را هم منتشر کنیم تا اخبار اجساد شماها بر زمین نماند.

گاهی نیز افرادی حقیقی (مانند فردی به نام رامبد) در مصاحبه با ارگان مرکزی حزب دموکرات اراجیف تحویل می‌دهد و آنها در پاسخ به اعتراضات می‌گویند که آن مطالب موضع آن فرد بود و مواضع حزب نمی‌باشد و مرکز نشر این حزب و روزنامه کردستان در نشر آن اشتباه کرده و توضیح خواهیم داد. آنها در بیانیه‌های مربوط به موارد قبلی، می‌گفتند که نخیر، آنجا آذربایجان است و در آذربایجان دو ملت کورد و ترک محکوم به زندگی هستند ولی در بیانیه اخیر، دیگر نیازی ندیدند که اورمیه را آذربایجان بدانند.

آنها در ماجرای معدن اورانیوم خوی نیز شهرستان خوی را به صراحت کردستان نامیدند و گاهی نیز نام خوی برایشان مثل بسم الله برای اجنه می‌شود و تصمیم می‌گیرند که آن لغت را به زبان نیاورند و حتی هنگام نشر خبر کمک به زلزله‌زدگان خوی نیز نام آن شهر را ننوشتند و تنها گفتند که مردم به مناطق زلزله‌زده کمک کردند.

برای فهم خشم اورمیه و آذربایجان نیازی به آسمان و ریسمان نیست و این مردم از دست کسانیکه در یکسال گذشته دو بار، یکبار بعد از انتخابات مجلس و بار دیگر در مراسم نوروزی، شعار اورمیه کردستانه را بر زبان آورده‌اند خشمگین‌‌ هستند و دیگر نمی‌توانید بازی کودکانه «من نبودم دستم بود، تقصیر آستینم بود» را اجرا کرده و به ما درس همزیستی و همسایگی بدهید.

و اگر دلخوش به این هستید که همه نهادها به نفع شما بیانیه داده‌اند، بدانید که این مردم توان بر هم زدن همه نقشه‌ها را دارند و آن دسته از گروه‌هایی که هر روز بیانیه می‌دهند بهتر است یا صریحا بگویند که با گویندگان آن شعار همداستانند و پای لرزش بنشینند و یا اینکه بجای خسته کردن لغات همزیستی و همسایگی، آن شعار را محکوم کنند و برای ما نقش عیسی مسیح بازی نکنند که جیمز کاویزل آن نقش را بهتر از همه بازی کرده و ما از تماشایش لذت برده‌ایم.

----------
@ibrahimsavalan

بو اوغلانین آدی اوغوزدو و من بیلن اورخان آدلی بیر قارداشی‌ دا وار. البته ایندی هر ایکی‌سی بؤیوک کیشی‌دی‌لر و اوغوز تقریبا اوتوزا ایل اؤنجه، آتاسی «نعمت پناه»ین بو شعرینی ائولرینده اوخویوب و ضبط ائدیبلر.

اوغوزون بو ایفاسی غرور وئریجی و روح جوشدوراندی و بوتایین دیکلمه‌چی‌لری و اوخویانلاری طرفیندن ایفا اولارسا، چوخ فایدالی اولار. آخیر چرشنبه آخشامی اورمویا طرف چکیلن قوشونون هلهله‌سینی گؤروب تکرار و تکرار اؤز اؤزومه «دؤیوشه قالخ، آذربایجان!» دئدیم و خالقین مئیدان ظفریندن سونرا، مین اوزلو دوشمنلر خالقیمیز علیه‌ینه قارا یاخمالارینی سانال دونیادا ایره‌لی سوردولر و بو آچی‌دان «حایات سونسوز بیر ساواشدی، دؤیوشه قالخ، آذربایجان!»

یئتر اولدون سن زارینجی،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!
چال قوپوزو، چک قلینجی،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

ییخیلدی بورج قالالارین،
تاپداندی ائل-اوبالارین،
اسیر اولدو بالالارین،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

داغلاری سیس دومان آلیب،
دوشمان بیزی تورا سالیب،
شوشا، تبریز، اسیر قالیب،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

نه یاتمیسان اویان، اویان،
چیخ ظولمتدن، نورا بویان.
بویون اه‌یمه، مغرور دایان،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

بسدی باخدین ساغا، سولا،
قویما، قوردو قویون آلا،
«میصری»، «جنگی» چالا-چالا،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

اولدوز دوغوب، بولاق قاینار،
قیرات شاهه قالخیب اوینار،
قوچ کوراوغلو بیزی هایلار،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

آنا یوردوم، اوبام، ائلیم،
دوغرانمیسان دیلیم-دیلیم.
یا آزادلیق، یا دا اؤلوم،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

ووقارلی توت سن باشینی،
آغلاما، سیل گؤز یاشینی،
آنلا دؤورون ساواشینی،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

یئنی ائرا، یئنی دؤور،
یارالارین ائیله‌ر قؤور،
گل، اوزونو حاققا چئویر،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

گاوورلار حددینی آشدی،
نعمت، صبریم دولوب داشدی،
حایات سونسوز بیر ساواشدی،
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!
دؤیوشه قالخ، آذربایجان!

-----------
@ibrahimsavalan

زمانی تیم ملی فوتبال آلمان بازیکن ترک تباری به نام محمت شولد داشت که ذره‌ای ترکیت در وجودش نبود. هر چند شولد دورگه آلمانی و ترک بود و شاید مثال مناسبی نباشد ولی سایر ترکهای همدوره او هم آش دهن سوزی نبودند تا اینکه نسل عوض شد و ترکهایی وارد تیم ملی آلمان شدند که ترک بودن برایشان از هر چیزی عزیزتر بود و مسعود اؤزیل سمبل آن نسل شد و ترکیه را برای ادامه زندگی و فعالیت برگزید.

ایلکای گوندوغان؛ بازیکن مورد علاقه پپ گواردیولا و منچستر سیتی که پیش از جام جهانی روسیه با شرکت در مراسم افطاری رئیس جمهور ترکیه خبرساز شده بود، نه تنها تعلق خاطر عمیقی به ترکیه دارد، بلکه یار و یاور بازیکنان ترک سایر کشورها نیز شده است. چندی پیش عبدالقدیر خوسانوف اوزبک در اولین بازی خود برای منچستر سیتی اشتباهی مرگباری کرده و روحیه خود را باخت و گواردیولا در جواب خبرنگاران گفت که خوسانوف انگلیسی بلد نیست و هنوز نتوانسته‌ام با او صحبت کنم. وقتی خبرنگاران پرسیدند که چکار خواهد کرد؟ به شوخی گفت که شاید مجبور شوم خودم ازبکستانی یاد بگیرم و در ادامه گفت که ایلکای با او کار می‌کند.

منچستر سیتی در برابر رئال مادرید حذف شد و در حالیکه منچستری‌ها داغون و رئالی‌ها مشغول شادی بودند، آرادا گولر پیش از پیوستن به حلقه شادی رئالی‌ها، به سمت خوسانوف ناراحت رفت و او را در آغوش گرفت و این نسل جدید ترکها در همه کشورهاست.

همزمان با محمت شولد، ترکهای زیادی نیز در تیم ایران بازی می‌کردند که علی دایی و کریم باقری مشهورترین آنها بودند و صد رحمت به محمت شولد. اینها اودو گؤتوروب، اوجاغا اوتورموشدولار. ولی حالا بازیکنان تراکتور و ترکهای والیبالیست از کوچکترین فرصتی برای بیان هویت خود استفاده می‌کنند و جایی که نتوانند حرفی بگویند، دست و پایشان را به علامت رقص آذربایجانی تکان می‌دهند تا بگویند در کدام جبهه ایستاده‌اند.

و از آنجا که دختران در هر کاری پیشگام و پیشروتر شده‌اند، دختران فوتبالیست تراکتور نیز گل‌های سر سبد جامعه فعلی آذربایجان هستند و پریا خلیل‌زاده؛ کاپیتان آن تیم می‌تواند الگوی مناسبی برای جوانان باشد. پس نیازی به همدوره‌های محمد شولد نداریم و مزاحم نسل قدیم فوتبالیستهای ترک نشویم که آنها متعلق به گذشته هستند و اجازه بدهیم آرام آرام پیر شده و خرقه تهی کنند که نسل آینده واس ماس.

----------
@ibrahimsavalan

تقسیمات استانی شوروی با مرزهای تاریخی و طبیعی قومیتها منطبق نبود تا روس‌ها از آن به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت و تنش دایمی استفاده کنند و روسیه حتی بعد از فروپاشی شوروی نیز در پشت پرده تنشهای منطقه قرار داشت و از آنها برای مداخلات خود بهره می‌برد. تا اینکه اوکراین تمام هوش و حواس روسیه را به خودش متمرکز کرد و در این چهار سال، دولت تجزیه طلب قاراباغ محو شد و آذربایجان و ارمنستان بسوی انعقاد قرارداد صلح دایمی رفتند و خیلی زود مرز ارمنستان و ترکیه باز خواهد شد.

قرقیزستان و تاجیکستان، اختلافات ارضی و خصوصا در موضوع آبهای مرزی خودشان را حل کردند. شوروی بخشی از اراضی تاریخی ازبکستان را به قرقیزستان داده بود و روسیه آتش بیار معرکه ادعای ازبکستان و مقاومت قرقیزستان بود. ولی چندی پیش در یکی از جلسات سران کشورهای ترک، ازبکستان با تشویق رهبران کشورهای ترک، اراضی مورد مباحثه را به قرقیزستان بخشید و قرارداد صلح امضا شد.

طبیعی است که این توفیقات جهان ترک باعث تکاپوی دیگران خواهد شد و شاید بخواهند تاوان آن را به ما به عنوان ضعیفترین و ضربه پذیرترین منطقه جهان ترک، تحمیل کنند که هیچ زایمانی بدون درد نیست.

زمینگیر شدن روسیه، در خارج از شوروی سابق نیز نتایجی داشت. جنگ خونین سیزده ساله سوریه با سقوط رژیم اسد پایان یافت و کردهای سوریه تابع دولت مرکزی آن کشور شدند و جنگ چهل ساله کردهای ترکیه و دولت نیز به پایان رسید که علاوه بر ترکها، موفقیت بزرگی برای کردها نیز محسوب می‌شود و شاید دشمنان صلح، جبهه جنگ دیگری در خارج از کردستان ترکیه و سوریه و در همسایگی ترکیه تدارک ببینند.

اگر روسیه بیش از این ضعیف شود، تمامیت ارضی گرجستان و مولداوی دوباره احیا خواهد شد. ژاپن دوباره مالک جزایر شمال غربی خواهد شد و اوکراین مالک مناطق شرقی. احتمالا تولید سلاح در جهان نصف خواهد شد و تقریبا پانزده کشور منطقه و برخی از کشورهای دور دست نیازی به خرید سلاح نخواهند داشت.

ایران همان شوروی کشورهای اسلامی است و خرید سلاح توسط کشورهای جنوب خلیج بیشتر از ترس ایران است و در حال حاضر، در هر گوشه‌ای از خاورمیانه که جنگی هست، بی‌ارتباط به ایران نیست و اگر ایران نیز راه روسیه را برود، تعدادی از ملتهای مسلمان مانند لبنان، سوریه، عراق، یمن و... روی آرامش خواهند دید و شاید جنگهای موجود در آن ممالک، به مناطق دیگر منتقل خواهد شد که هیچ زایمانی بدون درد نیست و این نیاز به آمادگی دارد.

----------
@ibrahimsavalan

صلاح‌الدین خدیو در کانال تلگرامی خود نوشته است که «پایتخت نوروز جهان یکی از القاب سنندج است. اما پس از آنکه ارومیه زیر پای دهها هزار دوستدار نوروز لرزید، سنندج باید فروتنانه تاج پادشاهی امپراتوری نوروز را بر سر ارومیه نهد.»

احساس کردم که منظور نویسنده از نوروز همان کردهاست و می‌خواهد بگوید که سنندج پایتخت کردها بود و بعد از ۲۸ اسفند پایتخت امپراتوری کرد به اورمیه منتقل شد. در پاراگراف بعدی نیز منظور نویسنده از نوروز، عیدی نیست که هزار سال در میان ملل و اقوام مختلف و فعلا در سیزده کشور وجود داشته، بلکه میتینگ‌هایی است که توسط پ.ک.ک ابداع شده است:

«در دهەی نود میلادی در پرتو روند احیای فرهنگی و بازیابی قومی کردهای ترکیه، نوروز به قسمی هویت سیاسی شده گره خورد. با وجود ممنوعیت، میتینگهای نوروزی به یک سنت مقاومت تبدیل و کردهای دیگر کشورها را هم تحت تاثیر قرار داد. الگوی فعلی بزرگداشت آن در کردستان ایران اقتباسی از سنت مذکور است.»

یعنی در کردستان ایران، سنت نوروزی وجود نداشت که نویسنده نوروز را مترادف میتینگ‌های کردهای ترکیه گرفته و نشان می‌دهد که واقعا از انتقال پایتخت به اورمیه سخن می‌گوید و همچنانکه هرگز دغدغه خشکی دریاچه اورمیه را نداشتند، اینجا نیز محبت و احترامی به اورمیه قائل نبوده و از لرزیدن اورمیه زیر پای دهها هزار کرد سخن می‌گوید که به مفهوم لرزیدن شهری در اثر رژه اشغالگران است.

در آخر، نویسنده متوجه می‌شود که نباید جوگیر شده و اهداف خود را چنین بی‌پرده بگوید و به سنت قبلی خود برمیگردد تا کلاغ را رنگ کرده و به جای قناری قالب کند و می‌نویسد: «اجتماع امروز ارومیه، فرصتی برای یادآوری تنوع زبانی و مذهبی آن است. چهار راهی فرهنگی در شمال غرب ایران که بیش از هر زمان شایستەی رواداری و کثرت گرایی فرهنگی و سیاسی است.»

نه آقای خدیو، کسی که از لرزیدن شهری در زیر پای قومی و از انتقال پایتخت سخن گفته، دیگر نمی‌تواند از رواداری و کثرت گرایی فرهنگی و سیاسی سخن بگوید. البته جای تحسین است که شما حتی در فضای احساسی نیز ادبیات سیاسی خود را کنترل می‌کنید و مانند طیفی از ترکها، از ادبیات نژادپرستانه استفاده نمی‌کنید. ولی طیفی از ترکها سالها بود که از اهداف شماها سخن می‌گفتند و بخش اعظم ترکها بی‌خیالانی بودند که فکر می‌کردند، زور هیچ کس به آنها نمی‌رسد و ایران دستشان است. ولی حالا آنها نیز «اعلان جنگ» شما را وصول کردند و بهتر است جای دیگری را به عنوان چهارراه انتخاب کنید. اینجا شهری است که مردم در آن زندگی می‌کنند و چهارراه هر راه گم کرده‌ای نیست.

----------
@ibrahimsavalan

با تشکر فراوان از مجموعه تریبون و جناب محسن رسولی

----------
@ibrahimsavalan

فکر نکنید که خبرنگار ایران وایر شمارش بلد نیست و پنج هزار را با ۱۵۰ هزار نفر اشتباه گرفته، بلکه آنها وظیفه خود را انجام می‌دهند. فکر نکنید که این جمعیت اهل اورمیه باشند و طبق تایید خود گزارشگر، از شهرها و استانهای همجوار تشریف آورده‌اند و با این سفرشان نیز موفق به دیدن اورمیه نشدند. زیرا مجریان برنامه از نشان دادن اورمیه به مهمانان خود واهمه دارند و می‌ترسند دروغشان درباره جمعیت اورمیه با یک دیدار چند ساعته نیز برملا شود. برای همین برنامه در خارج آن شهر و در سمت روستاهای کردنشین و با حضور اهالی همان روستاها و مهمانان برگزار شد تا اورمیه به آنهایی که مباحث را از فضای مجازی تعقیب می‌کنند، شهری کردنشین قالب شود.

اجتماعات نوروزی کردها بسیار بزرگتر از اجتماعات نوروزی سمنان، اصفهان، یزد، کاشان، تبریز و اورمیه است که این موضوع به نحوه زیست آن جوامع ارتباط دارد و جمع کردن این چنینی انسان شهرنشین اصفهانی و اورمیه‌ای برای برگزاری یک مراسم نوروزی تقریبا محال است و تنها در جوامع انقلابی، بسیج‌گر و عشیره‌ای ممکن است. وگرنه اصفهانی و اورمیه‌ای نیز نوروز را گرامی می‌دارند ولی در چهار دیواری خانه و در جمعی چهار نفره.

و اما چرایی برگزاری این مراسم در اورمیه و حمایت تمام قد حاکمیت و اپوزیسیون از آن.

سال ۱۳۰۶ رضاشاه به نخست وزیر مهدیقلی هدایت مأموریت داد تا قراردادهایی با همسایگان و دول بزرگ منعقد کنند و او نیز وزیر امور خارجه علیقلی مسعود انصاری را برای این کار به مسکو فرستاد. انصاری با حفظ سمت شش ماه در مسکو ماند و در مهر همان سال قرارداد تجارتی ایران و شوروی منعقد شد و بعد نوبت تنظیم روابط با ترکیه رسید. وزیر خارجه از محمدعلی فروغی سفیر کبیر ایران در ترکیه خواست تا گزارشی از ترکیه و پیشنهادات خود را ارائه دهد و فروغی دوم آذر ۱۳۰۶ نامه‌ای به علیقلی مسعود انصاری ارسال کرد.

فروغی در آن نامه محرمانه می‌نویسد که دولت ترکیه فهمیده است که ما یک منطقه حائل کردنشین بین ایران و ترکیه ایجاد می‌کنیم.

چنانکه می‌بینید بحث بر سر این نیست که ایران این کار را بکند یا نکند، بلکه بحث بر سر این است که ایران این کار را انجام می‌دهد و ترکیه متوجه شده است. از طرف دیگر مگر کردها ایرانی نیستند که از آنها به عنوان حائل بین ایران و ترکیه استفاده می‌شود؟ پس اینجا حائل بودن به معنی قرار گرفتن در میان دو منطقه ترک‌نشین می‌باشد.

سند دوم نامه‌ای است که محمد ساعد مراغه‌ای وزیر امورخارجه ایران به نخست وزیر علی سهیلی نوشته است. در این نامه محرمانه و فوری آمده است که کاردار شوروی روز ۲۲ مرداد ۱۳۲۲ به وزارت امور خارجه آمده و اظهار داشته است که کردها در خوی و شاپور مردم را غارت و چپاول می‌کنند و ژاندارمری هیچ اقدامی در جلوگیری از آنها به عمل نمی‌آورد و در صورت تداوم این بی‌عملی ژاندارمری، آنها آنها جری‌تر شده و اهالی حدود آذربایجان را قتل و غارت خواهند نمود.

نکته اول این اسناد این است که با کوچاندن و کشاندن کردها به آذربایجان غربی، منطقه‌ی حائلی بین ترکهای ایران و ترکیه ایجاد شود تا در صورت لزوم بتوان ترکهای ایران را براحتی خفه کرد. دوم اینکه با توجه به اقدامات ترامپ و بیشتر شدن احتمال ناامنی در ایران و خاورمیانه، نمایش‌های متعددی از لشگرکشی کردها به شهرهای آذربایجان راه انداخت تا حافظه تاریخی ترکها مبنی بر قتل و غارت، دوباره زنده شود و آنها از ترس ناامنی دو دست دیگر قرض کرده و از دامن حکومت مرکزی آویزان شوند و سایه آن را بر هر ناامنی دیگری ترجیح داده، باعث بقای عمر سرورانمان گردند. ولی نکته‌ی سومی که نمی‌دانند این است که در صورت ناامنی قریب الوقوع، سفارت ترکیه مانند سفارت شوروی فقط اطلاع رسانی نخواهد کرد، بلکه فعالانه وارد عمل خواهد شد. پس خواهش می‌کنیم که خانه و کاشانه مردم را جولانگاه الجولانی‌ها نسازید که نتیجه آن باخت- باخت است.

----------
@ibrahimsavalan

بوگون آخیر چرشنبه آخشامی و مارتین ۱۸ی؛ چاناق‌قالا ظفر گونودور. نئجه کی چاناق‌قالادا خوی‌دان، اورمودان، تبریزدن و شیرازدان شهیدلریمیز وار، اورمو، تبریز و شیرازین دار گونلرینده ده، چاناق‌قالا مظفرلریندن بکلنتی‌میز وار.

ائله لاپ بوگون اورمودا بیر مانور و رژه مراسمی وار، اشغال مانورو و اشغال سونراسی‌نین رژه‌سی.

آما بو تورپاق، فقط یاخین یوز ایلده نئچه دفعه اشغال اولوب، سونرا قار چیچکلری کیمی باش قالدیریب و شن گونلری باغرینا باساراق، بایرام ائدیبدیر و اونلاردان بؤیوک ظفرلره ده حاضیردیر. آزاد گونلر و بوتون مزاحملردن دینجلمک اومودونا، چاناق‌قالا ظفر بایرامی و ایل آخیر چرشنبه‌نیز موبارک اولسون.

----------
@ibrahimsavalan

بوگون آخیر چرشنبه آخشامی و مارتین ۱۸ی؛ چاناق‌قالا ظفر گونودور. نئجه کی چاناق‌قالادا تبریزدن و شیرازدان شهیدلریمیز وار، تبریز و شیرازین دار گونلرینده ده، چاناق‌قالا مظفرلریندن بکلنتی‌میز وار.

ائله لاپ بوگون اورمودا بیر مانور و رژه مراسمی وار، اشغال مانورو و اشغال سونراسی‌نین رژه‌سی.

آما بو تورپاق، فقط یاخین یوز ایلده نئچه دفعه اشغال اولوب، سونرا قار چیچکلری کیمی باش قالدیریب و شن گونلری باغرینا باساراق، بایرام ائدیبدیر و اونلاردان بؤیوک ظفرلره ده حاضیردیر. آزاد گونلر و بوتون مزاحملردن دینجلمک اومودونا، چاناق‌قالا ظفر بایرامی و ایل آخیر چرشنبه‌نیز موبارک اولسون.

----------
@ibrahimdavalan

روزگار عجیبی است نازنین
•••
جمعی از اهالی اورمیه دو هفته پیش به سازمان فرهنگی- ورزشی شهرداری اورمیه مراجعه کرده و درخواستی مبنی بر برگزاری مراسم چهارشنبه آخر سال را تقدیم آنها کرده‌اند. این درخواست کنندگان برای اینکه مراسم اود چرشنبه‌سی با شب‌های قدر و ضربت و شهادت حضرت علی تداخل نداشته باشد، سه‌شنبه هفته گذشته (۲۱اسفند) را زمان برگزاری مراسم خود مطرح کرده بودند ولی آن سازمان با برگزاری آن مراسم به ضرص قاطع مخالفت کرد.

جالب آنکه درخواست کنندگان حتی ریز برنامه‌های خود را در اختیار نهادهای دولتی قرار داده و خودشان مسئولیت کامل آن را بر عهده گرفته بودند. آنها فقط از گروههای موسیقایی و هنری مجوزدار اداره ارشاد دعوت کرده و هزینه‌ها و فاکتورهای مربوطه را نیز تقدیم کرده بودند.

قرار بود آتش افروخته شده به قطر دو متر و ارتفاع چهار متر باشد. قرار بود گروه هنری اورمو جلمان و گروه رقص سارای به سرپرستی آرش حسینلویی، گروه هنری ساری‌تئل به سرپرستی قربان پورولی و گروه موسیقی حبیب بابایان اجرا کنندگان رقص و موسیقی باشند و مراسم آیینی تکمچی و سایاچی توسط گروه هنری ایلقار به سرپرستی وحید حصاری برگزار شود و گروه هنری کودکان سارای نیز مراسم آیینی آوردن آب از چشمه را برگزار کنند. محل برگزاری این مراسم نیز پارک گوللر باغی تعیین شده بود.

آنگاه پادوهای تهران (مستقر در اورمیه) که با این مراسم مخالفت کردند با برگزاری مراسم کردها در ۲۸ اسفند و در شهرک فجر اورمیه (پشت مسجد نور) موافقت کردند تا شاید ما بیدار شویم، که کاش خوابمان سنگین نباشد.

-----------
@ibrahimsavalan

دوباره مسابقات مردان آهنین ایران برگزار می‌شود و محمود قراچورلو مانند ۲۵ سال گذشته حامی مالی و رئیس این مسابقات است که می‌گویند ۱۵ میلیارد فقط برای مسابقات امسال هزینه کرده و تکرار هر روزه نام قاراچورلو از تلویزیون، دلیلم برای معرفی این ایل تاریخی شد.

ایل ترک قاراچورلو در آذربایجان، شمال خراسان و مناطق مرکزی ایران زندگی می‌کنند و نامشان از آغاز کتابت تاریخ در ایران دیده می‌شود و چون تاریخ نویسی ایران ترکها را مهاجران بعدی این مملکت فرض کرده با دیدن نام قاراچورلو در اسناد اولیه اسلامی، مثل همیشه داستان بافی می‌کند که حتما قاراچورلوها غیرترک بوده و بعدا ترک‌زبان شده‌اند. ولی پروفسور احمد جعفراوغلو، ایل قاراچورلو را از ترکهای ایران معرفی کرده و منابع آذربایجانی نشان می‌دهند که آنها از شاخه‌های خزرها بوده و همزمان با ساسانیان در این مناطق ساکن بوده‌اند. منابع عربی اوایل دوره اسلامی نیز خزرها را به دو گروه قاراخزر و آغ‌خزر تقسیم کرده و نام دیگر قاراخزرها را قاراچور قید کرده‌اند.

در دوره افشاری قاراباغ از مراکز ایل قاراچورلو بود و هنوز در آنجا ماحالی به نام قاراچورلو وجود دارد و قاراچورلوهای منطقه ماوازخان در قاراداغ نیز از آنجا آمده‌اند. ایل قاراچورلو به طوایف برگشاد، کولانی (کولانلی)، آلی‌یانلی و پسیان تقسیم می‌شود که طایفه پسیان در بخشی از دیزمار ساکن شده و به تیره‌های سودبانلی، بابایلی، سلطانلی و پوتانلی تقسیم می‌شوند و عباسقلی‌خان پسیان (حاکم شاهرود) و کلنل محمدتقی خان پسیان از آن طایفه هستند.

قاراداغ، مراغه و قوشاچای از مراکز عمده قاراچورلوها هستند که بر اساس اسناد در اوایل قاجار ۲۵۰۰ خانوار یا ۱۲۰۰۰ نفر بوده‌اند و در شمال مشکین و اهر نیز حدود ۳۵ روستا به مرکزیت هوراند، مجیدآوا، ورگهان و گنچ‌اوبا قاراچورلو هستند که امروزه فرخ خانلی، محمدبیلی، میرخانلی، قوتانلی، نورولو، کولانلی، غریبه، آغاجفرلی، نادرخانلی، صلاحلی و آشیقلی نامیده میشوند و در جای جای آذربایجان نیز طوایف قیرلی‌لی، کیچیکلی، شابلو، گاروس، باسداملی (بسطاملو)، بایراملی، شیخ‌خلیللی، شنبه‌لر، کیجیلانلی، بانالی، عمله، ایتمانلی، قاچانلی، مینچاشلی و آتمییانلی قاراچورلو هستند

رستم بی و نظر سلطان قاراچورلو از فرماندهان قشون نادرشاه بودند و بدیرخان از فرماندهان قشون عباس میرزا بود که خودش در حمله تزار به گنجه و پسرش علیخان نیز در جنگ هرات شهید شدند. جعفرقلی‌خان قاراچورلو در دربار قاجار مقام بزرگی داشت و وقتی درباریان خواستند تا کس دیگری را جانشین محمدشاه کنند، مهد علیا دست به دامن جعفرقلی‌خان شد و او ناصرالدین را به مقام شاهی رساند و بولود قاراچورلو نیز شعر ترکی را به تخت پادشاهی رساند.

---------
@ibrahimsavalan

بوگون سوسن نواده رضی‌نین اؤلومونون ایکینجی ایل دؤنومودور و بو مناسبتله اونون «اننه‌م‌نن من» کیتابینی اله آلماق ایسته‌دیم.

کیتابین یازی دیلینه اولدوقجا اعتراضیم وار و کیتابی اوخوماقدا عینادلی اولماسایدیم، بو ۱۴۲ صحیفه‌لیک متنی ۱۴۲ دفعه یاریمچیق بوراخاردیم. طبیعی کی اننه و نوه آراسیندا گئدن دیالوقلار شیفاهی دیلده اولمالیدی. آما بو کیتابین دیالوقلاردان خارج و یازی دیلی ده، میثال اولاراق «محلله‌ده اوشاخلار ائله حسرتینن باخاردیلا کی منیم چخ سورمه‌ییمه» (ص۱۰۵) غیر ضرور بیر اصرارلا شیفاهی دیلده اولوب و باخاردیلار سؤزونون ر حرفی ایتیب و بوردا چخ یازیلدیغینا باخمایاراق نئچه کلمه سونراسی چرخ یازیلیبدی. آما کیتاب فولکلور نمونه‌لری آچیسیندان چوخ دولو و گؤزلدیر و سوسن نواده رضی بئله بیر مجموعه‌‌نی توپلادیغی اوچون تقدیره لاییقدیر.

شیفاهی ادبیاتین شهردن شهره و ماحالدان ماحالا فرقلنمه‌سی چوخ طبیعی حالدیر و بونلارین بوتون ورژن‌لری توپلانیب و بیر بیری ایله توتوشدورولمالیدی و بو کیتاب، بو فولکلورلارین تبریز ورژنی حساب اولدوغونا گؤره، داها اؤنملیدی. میثال اولاراق بعضی یئرلرده «کئچل کئچل بامییه» (ص۵۳) و بعضی یئرلرده «کئچل کئچل بانییه» دئییلیر و محمدعلی فرزانه بو قوشمانین بانییه فورمونو یازیب کی سونراکی میصراع‌نین مریض‌خانییه سؤزو ایله قافیه اولور. یا دا «آی بوز سن نه ظالیم‌سان» (ص۲۸) شعری بعضی یئرلرده «آی بوز سن نه یامان‌سان» دئییلیر کی بونلارین هامیسی طبیعی فرقلردی.

آما من بو کیتابدا گئدن تبریز فولکلورلارینی، اؤز بؤلگه‌میز و باشقا بؤلگه‌لرله توتوشدوراندا، داها دییشمیش و غیر اصیل گؤردوم. مثلن ص ۱۴ده وئریلن «هاپوشالا بیر قوش ایدی» شعری اورمیه ده «اگیل بگیل قوش ایدی» کیمی اوخونور. دده قورقود کیتابیندا بکیل بیر شخص آدی‌دی و میرعلی سیدسلامت‌ین آراشدیرمالارینا گؤره، بکیل عینی حالدا قوش آدی‌دی و هله انگلیس دیلینده قارتالا اگیل دئییلیر و بونلارا دایاناراق، اگیل بگیل لوغتی هاپوشالادان داها اصیل بیر قوش آدی اولمالیدی.

بیز هاببان هوببان اویونونو بئله اوخویاردیق: قام آغاجی، قاتیر کئچی. شام آغاجی، شاتیر کئچی. هاببان، هوببان، ییریل، ییرتیل، سو ایچ قورتول، دره‌دن بیر آتلی چیخدی، هالدیر دئدی، هولدور دئدی، بو وور دئدی، بو چیخ دئدی.

هله بو اویونون آردیجا «دره‌ده نه اؤلوب؟ آت‌. باشینا نه ییغیشیب؟ قارغا» کیمی شعرلر ده وار ایدی.

من اؤنجه‌لر قام آغاجی و شام آغاجی و بو اویونون شامانیسم ایزلری حاقدا بیر متن یازمیشام و اوردا «دره‌دن بیر آتلی چیخدی» کیمی میصراعلارین، شامانلارا عایید اولدوغونو دانیشمیشام و اویونون آردیجا دره‌ده اؤلن آت اؤزو ده باشقا علامتدیر.

آما بو اویونون تبریز ورژنی او کؤکلرین هامیسیندان محرومدور و یالنیز «هاپبان، هوپبان، یاریل، ییرتیل، سو ایش قورتول، یئدی، ایشدی، مطلبینه یئتیشدی» (ص۴۶) شعرینه محدود اولوب و هئچ نه‌یی گؤرستمیر. دره‌ده اؤلن آت و قارغا بو اویوندان مستقل و باشقا اویوندا اورتایا چیخیر و داها عجایب بوراسیدیر کی دره‌ده ایت‌ اؤلور (ص۶۶).

ایتین دره‌ده اؤلمه‌سی کامیل طبیعی حادثه‌دیر و اونونلا ایلگیلی اویون و شعر قوشمازلار. آما آتین دره‌ده اؤلمه‌سی بو ناغیلین اساطیری کؤکلرینه دایانیر و آذربایجانین هر یئرینده آت‌اؤلن آدلی دره واردیر.

«ننه‌یه ده‌یمز بابایا ده‌یر، خالایا ده‌یمز عمه‌یه ده‌یر. آللاها ده‌یمز بیللاها ده‌یر» تاپماجاسی‌نین جاوابی «دوداقلار»دی (ص۱۱۸). یانی ننه، خالا و آللاه سؤزلری تلفظ اولاندا دوداقلار بیربیرینه ده‌یمیر، آما بابا، عمه و بیللاه سؤزلرینده دوداقلار بیربیرینه ده‌ییر. بیز بونو «خالایا ده‌یمز بی‌بی‌یه ده‌یر» دئییربک و گؤروندویو کیمی بابا و بی‌بی سؤزلری بابا و عمه‌دن داها آرتیق اویغوندو.

بیز بو قوشمانی بئله ساییریق: بیر ایکی بیزیمکی، اوچ دؤرد قاپی‌نی اؤرت، بئش آلتی داش آلتی. آما بونون تبریز ورژنی «بیر ایکی نلبکی، اوش دؤؤت قاپینی اؤؤت، بئش آلتی سموار آلتی» اولوب کی منجه بئش آلتی داش آلتی، بئش آلتی سموار آلتیندان داها چوخ ریتملی و اصیلدیر. بیز بو سایی‌لاری «دوققوز اون، قیرمیزی دون» دا قوتاریریق و تبریز ورژنی اوندان سونرا بیر میصراع دا ادامه وئریب «اون بیر اون ایکی، ارمنی بؤرکی» (ص۱۴۸) دئییر کی اصلن بو شعرین هاواسی ایله اویغون دئییل.

-----------
@ibrahimsavalan

شاید داغ‌ترین خبر دیروز، بازی رئال و اتلتیکو و مردود شدن پنالتی اتلتیکو بود و حتی یوفا اعلام کرد که این قانون خود را تغییر خواهد داد.

ما با این تیم اتلتیکو خاطره‌ها داریم و زمانی جمهوری آذربایجان اسپانسر مالی این تیم مادریدی بود و تماشای این نام بر سینه فالکائو، آردا توران و غیره از انگیزه‌های ما برای تماشای فوتبال بود. این نام همان قدر که برای ما لذتبخش بود، برای پسران سیمئونه خوش‌یمن بود و دو بار آنها را به اوج رساند. و برای دشمنان دردآور بود و خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های ایران از جمله روزنامه جام جم هنگام گزارش بازی‌های آن تیم، نام آذربایجان را سانسور می‌کردند.

تا اینکه طاقتمان طاق شد و وقتی در بازی نیمه‌نهایی لیگ قهرمانان اروپا در سی آوریل ۲۰۱۴ بین اتلتیکو و چلسی، دوباره شاهد این خباثت شدیم، میلیونها ترک ایران، در صفحات فیسبوکی خود با انعکاس این خبر نوشتند که «ایران تحمل کلمه آذربایجان را نداشت».

و خبر به دست مسئولان باشگاه اتلتیکو رسید و آنها در واکنش به این سانسور ایرانی در سایت رسمی خود نوشتند: «هدف این باشگاه از این قرارداد، تبلیغ وجهه آذربایجان و کمک به ارتقای شهرت این کشور نزد مخاطبان بین‌المللی است. نام آذربایجان به همه جای دنیا خواهد رسید.»

یکی دو هفته است که حدود ۵۰ نفر مقابل مجلس بست نشسته‌اند تا به نمایندگان بگویند که با لایحه حجاب و عفاف موافقند. ولی اینجا جام جم و تلویزیونی که نام آذربایجان را از سینه بازیکنان فوتبال پاک می‌کند، به بچه‌های خود اجازه داده تا در تمام این مدت بنر زردی که نام آذربایجان و تبریز روی آن نوشته شده، بالا برده و طوری بچرخانند تا در اکثر عکسها دیده شود. فرمایشی بودن اینکار و نادانی عوامل آن، در نوشتن عبارت آذربایجان و تبریز کاملا عیان است و شبیه آن است که بنویسند: از طرف ایران و اصفهان.

------------
@ibrahimsavalan

عمادالدین باقی برای نسل ما آدم مهمی بود و حالا لااقل نماینده طیفی از روشنفکران و سیاسیون این کشور است که رویکرد آنها درباره زبان ما، بی‌اهمیت نیست. برای همین بخشهایی از مقاله‌ی ایشان (۱۴۰۳.۱۲.۲۲ روزنامه ایران) را باهم می‌خوانیم:

«برای برخی از هموطنان ما مشکلاتی در برقراری ارتباط از طریق زبان وجود دارد و گزارش‌های زیادی حاکی از این است که در مناطقی مانند خوزستان، آذربایجان، کردستان و بلوچستان، کودکانی که در خانه زبان محلی را آموخته‌اند، وقتی وارد مدرسه می‌شوند امکان فراگیری ندارند و از دانش‌آموزان دیگر عقب می‌افتند. افزون بر افت آموزشی، آنان مشکلاتی در ارتباط با سایر دانش‌آموزان پیدا می‌کنند که آثار آن تا سال‌ها بر روان و رفتار آنان باقی می‌ماند. ممکن است برخی بگویند این مسأله اقلیت کوچکی است و در این حد اهمیت ندارد که آن را در فهرست مسائل مهم قرار بدهیم. اما ... در مسأله حقوق انسان‌ها «کمیت» مطلقاً معنا و موضوعیت ندارد و حتی اگر یک نفر حقوقش پایمال شود، بر ما واجب است از حقوق او دفاع کنیم.

کنوانسیون یونسکو علیه تبعیض در آموزش، حق استفاده و آموزش زبانهای قومی را تضمین کرده که در حقوق بین‌الملل الزام‌آور است و مجلس ایران نیز آن پیمان را تصویب کرده و وظیفه دولت است که آن را به صورت قانون عادی برای اصل ۱۵ قانون اساسی به مجلس ارائه کند.»

دو روز بعد از طوفان مردم اورمیه بر علیه روزنامه ایران، ۴ خرداد ۱۳۸۵ از پارک لاله در محله قاسمیه اورمیه رد می‌شدم که علیرضا جوانبخت قولنجی را داخل اتوبوس شرکت واحد دیده و صدایش کردم و او متوجه و پیاده شده و گفت: ماموران به خانه ما ریخته‌اند، ولی من خانه نبودم. وقتی خانواده نگران علیرضا برای پیگیری به دادگاه رفته بودند، بازپرس پرونده گفته بود که ما حکم دستگیری جوانبخت و رشیدی را صادر کرده‌ایم ولی آنها هنوز دستگیر نشده‌اند و این خبر تکلیف مرا هم روشن کرد.

صبح دهم خرداد سری به دکه مطبوعاتی سه‌راه دخانیات زدم. روزنامه شرق متنی به قلم عمادالدین باقی با عنوان حقوق متهم در دوره بازداشت منتشر کرده بود که می‌توانست برای آن روزهایم مفید باشد. بعد از خرید روزنامه مطلع شدم که دانشگاه اورمیه برنامه‌های کانون شهریار را لغو کرده و اکبر پاشایی (دبیر کانون) معاونت دانشجویی را تهدید به تجمع کرده است. برای همین فورا به دانشگاه رفتم و ماموران حراست به محض دیدنم، مرا محاصره کرده و ماموران اداره اطلاعات را خبر کردند.

عصر روز اول بازداشت، حسرت این را داشتم که چرا مقاله‌ی باقی را به موقع نخواندم تا شاید به دردم بخورد و شاید زمانی نه چندان دور، خیلی‌ها حسرت بخورند که چرا مطالبات حقوق زبانی را به موقع نشنیدند.

----------
@ibrahimsavalan

حدود ۱۴ سال پیش پیرمردی در زنجان درگذشت و برخی نشریات از فوت نوه باقرخان سالار ملی خبر دادند. همه چیز نشانگر صحت ادعای آن خانواده بود که باقرخان اهل روستای گزمه (جزیمق) در منطقه قره‌پشتلو در زنجان بوده و همسر اول و فرزندانش را آنجا ترک کرده و در تبریز مشغول بنایی شده و پیرمرد زنجانی، نوه دختری او بوده و نوه‌های پسری باقرخان نیز ساکن گیلان هستند. روستای زادگاه باقرخان در مرکز مثلث زنجان، تبریز و اردبیل واقع شده و با شهرستانهای خلخال و میانه همسایه است.

آن ادعا بسیار جدی و واقعی بود و منابع مربوط به دوره مشروطه نیز در حالیکه از اصالت قره‌داغی ستارخان و سکونت او در محله امره‌قیز تبریز گفته‌اند، درباره اصالت باقرخان چیزی نگفته و حتی او را تبریزی نیز خطاب نکرده و تنها به سکونت او در تبریز اکتفا کرده‌اند و در حالیکه از بستگان ستارخان گفته شده، از بستگان باقرخان در دوره مشروطه خبری نیست.

انعکاس زنجانی بودن باقرخان و نبرد دوشادوش او با مبارزان تبریز در عهد مشروطه، می‌تواند آورده‌هایی برای زنجان امروزی داشته باشد ولی سئوال اصلی این است که چرا تاریخی تا این حد نزدیک، تا این حد ناقص و نامعلوم است؟

امروز سالروز قتل قاچاق نبی است که ۱۲ مارس ۱۸۹۶ (۲۲ اسفند ۱۲۷۴) هنگام ورود از خاک عثمانی به خاک قاجاری، در یکی از روستاهای آذربایجان جنوب آراز کشته شد و ۵۰ روز بعد از او نیز ناصرالدین شاه در تهران کشته شد. با آنکه زمان زیادی از دوره قاچاق نبی نمی‌گذرد، مطالب مربوط به او نیز مبهم است. برخی‌ها تعداد پسران نبی و هجر را دو یا سه نوشته‌اند و چیزی درباره نوادگان آن پسران نمی‌گویند ولی همگی در این نکته که نبی یک دختر داشته، هم نظرند و مدعیان فعلی نیز خود را نواده همان دختر می‌دانند و همه می‌گویند که آن دختر از محدوده امپراطوری روسیه خارج شده بود.

مشهورترین نواده نبی، محمد ائل‌توران و ساکن استرالیا است و می‌گوید پسران نبی مبارزه را ادامه دادند و مادربزرگ ما (دختر نبی) بعد از ازدواج، روسیه را به مقصد عثمانی ترک کرد. او پسران نبی را خلیل و احمد ذکر کرده و نامی از محمد نمی‌گوید. خاندانی نیز در اردبیل هستند که می‌گویند مادربزرگ ما (دختر نبی) روسیه را به مقصد ممالک قاجاری ترک کرده و با مردی به نام سلیمان، ساکن روستایی در پنج کیلومتری اردبیل ازدواج کرده است.

خاندان دیگری در ماکو و خوی می‌گویند که نبی و هجر پسری به نام محمد داشتند و او را برای نجات از دست دشمنان به ماکو فرستادند و این تنها پسر نبی است که جان سالم به در برده و صاحب پسری به نام نجف شده و او هم پسری به نام زلفعلی داشته و لطیف پسر زلفعلی هنوز زنده است.

-----------
@ibrahimsavalan

اورارتولار حاقدا آراشدیرمالار تقریبن بوردان باشلاندی و ائو اوغلو اراضیسی و بسطام منطقه‌سینده یئرلشن بو قالادا، ۱۹۱۰.جو ایلده تهرانداکی بیر آلمان سفیرلیگی ایشچیسی واسیطه‌سیله، بیر داش کتیبه تاپیلدی. بو داش قازما آنیت، میلاددان قاباق ۶۶۵.جی ایله عایید و اورارتو شاهی ایکینجی آرقیشتی‌نین اوغلو ایکینجی روسانین ایدی کی، خالدی معبدینی تیکدیرمک مناسبتیله اونو قازدیرمیشدی.

بو تاپینتی آوروپا عالیملرینین دیقتینی آذربایجانین بو منطقه‌سینه جلب ائتدی و آلمان علمی هیاتی ۱۹۶۹ دان ۱۹۷۱.جی ایله قدر بو منطقه‌ده قازینتی ایشلری آپاریب و تاپیلان داش قازما آنیتلاری ایله برابر، دؤرد حربی قالانین قالیقلاری دا اوزه چیخدی کی بیز بوگون اونلاری گؤروروک و بیز قاراچورلو طایفاسی‌نین قوللاریندان بیری اولان تورک بسطاملو طایفاسی حاقدا باشقا متنده دانیشاجاغیق.

سونرا، قاراداغدا ورزقانین بئش کیلومتر شرقینده، سیغین‌دیل کندی‌نین زاغی داغیندا، میلاددان قاباق ۷۵۰.جی ایله و بیرینجی آرقیشتی اوغلو ساردوری‌یه عایید باشقا بیر کتیبه تاپیلدی و ائله همن ۱۹۷۱.جی ایلده، آلمان علمی هیاتی سارابین ۱۲ کیلومتر شمالیندا یئرلشن رازلیق بؤلوگونون زاغان داغیندا باشقا بیر کتیبه تاپدی کی میلاددان ۷۰۰ ایل قاباق و بیرینجی روسانین اوغلو ایکینجی آرقیشتی‌یه عایید ایدی. سون زامانلار، تورکییه‌ده وان حؤوزه‌سیندن تاپیلان اورارتو اثرلری، بوتون باخیشلاری اورا جلب ائدیبدیر و پروفسور اوکتای بللی دونیا اورارتوشناس‌لاری اورتاسیندا بیر اوزوک قاشی کیمی پارلاییر.

اورارتو خلقی، بوتون آوروپا تاریخ‌چیلرینین گؤستردیگی و تاریخی سنده‌لر اساسن، اورتا آسیادان گلمه و «آسیانی» خلقرین بیری و التصاقی دیللی اولموشلار و اورتا آسیادان گلن بوتون خلقلر کیمی مختلف آللاهلارا اینانیرمیشلار. اونلارین ۸۷-یه قدر آللاهلارینین آدی معلوم اولموشدور. بو آللاهلارین ان بؤیوگو «خالدی» ایدی کی، دؤولت و محاربه آللاهی ایمیش. اورارتو شاهلاری‌نین داش قازما آنیتلاری «خالدی» آدیلا باشلاناردی و شاهلار اوندان یاردیم و غلبه دیلرمیشلر و بیز اورارتولارا عایید کتیبه‌لرین چوخونو او آللاها بورجلویوق و او آللاها خاطیر اولماسایدی اورارتولارا اؤزلریندن یازی یادگار قویمازدیلار.

-----------
@ibrahimsavalan

بازی رفت دو تیم تراختور و التعاون در استادیوم قورد دره‌سی به تساوی کشید و فردا بازی برگشت، تکلیف تیم صعود کننده را مشخص خواهد کرد.

لقب هر دو تیم تراختور و التعاون، گرگها می‌باشد. نام مکانی که استادیوم تبریز در آن ساخته شده، قورد دره‌سی بود و تصویر گرگ در لگوی تیم التعاون نقش بسته است. التعاون رسماً لقب الذئاب را یدک می‌کشد ولی کاربرد نام سابق استادیوم قورد دره‌سی و لقب قوردلار برای تراختور ممنوع است و شاید همین داشتن و نداشتن اختیار برای کاربرد لقب تیم، خیلی چیزها را مشخص کند.

راستی چرا از لغت قورد، ترسان و گریزانند و لغت قوردلار به عنوان لقب برای تراختور ممنوع شده ولی لقب الذئاب برای التعاون ممنوع نیست. آن هم در حالیکه قورد جایگاه خاصی در فرهنگ ترکها دارد و تا همین امروز نام یکی از طوایف ایل دره‌شوری قشقایی و نام یکی از طوایف ایل شش بلوکی قشقایی، قورد است که نشانگر جایگاه این لغت در فرهنگ ماست و مرکز استان گلستان نیز گرگان (قوردلار) نام دارد و هیچ اتفاقی نیافتاده است.

نام مادر بزرگم (مادر پدرم) فاطمه بود که نامش را مطابق قانون اصوات زبان ترکی، فاطما می‌گفتند و ما نیز با تلفظ کودکانه خودمان، او را بابباننه صدا می‌کردیم. بابباننه از طایفه قوردلار شاهسون بود و پسوند قوردلار در فامیلی اقوام مادری پدرم (مانند بهشتی قوردلار) دیده می‌شود. در قرآن نیز به صداقت گرگ اشاره شده و اعترافات ذئب مهمتر از شهادت ده پیغمبرزاده تلقی شده است؛ وقتی که گفت من یوسف را نخورده‌ام و ده پسر یعقوب گفتند که گرگ یوسف را خورد و هنوز در زنجان زیارتگاهی به نام قورد اوجاغی وجود دارد که مردم محل آن را زیارت می‌کنند.

لغت قورد در اسامی جغرافیایی ترکها بی‌نهایت بار تکرار شده و دو روستا در مشکین و روستایی در اورمیه با نام قورت تپه وجود دارد. بای‌قورد نام روستایی در ملکان، قورت‌تپه‌سی نام محله‌ای در قلعه حسن‌خان، قورد میدانی در تبریز و مراغه و نامهایی مانند جنوار داغی و قورد دره‌سی، نشانه‌هایی برای آنان است که می‌توانند بفهمند.

ظروف زیادی، منقوش با نقش گرک از ادوار مختلف تاریخ ترکها، امروزه زینت موزه‌های جهان شده و تصویر دوم ظرفی متعلق به ترکهای هون (در ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ سال پیش) را نشان می‌دهد که در موزه هنر کلیولند ایالت اوهایو نگهداری می‌شود. فردوسی نیز پرچم قشون ارجاسب را با عبارت «درفش گرگ پیکر» شرح می‌دهد که نشانگر قداست این توتم در آن دوره است و سکاها یا همان ایشغوزهای سه هزار ساله، زنی به نام بوریستن را نیای مشترک خود می‌دانستند که هردوت او را گرگی اساطیری دانسته است.

-----------
@ibrahimsavalan

دروغ و انکار غیر فارسهای ایران، شاخص اصلی کسانی است که خودشان را دلواپس زبان فارسی می‌دانند. برای مثال علی اصغر حکمت که در دوره رضاشاه وزیر معارف، اولین رئیس دانشگاه تهران و وزیر کشور و در دوره محمدرضا شاه نیز وزیر بهداری، وزیر دادگستری، وزیر پیشه و هنر، وزیر مشاور و وزیر امور خارجه بود، وقتی در سال ۱۳۳۶ گزارشی از سالها تلاش برای آموزش نوین مردم ایران ارائه می‌کرد، نوشت:

«مردم بعضی نقاط دور دست آذربایجان، کردستان و دیگر نقاط مرزی به لهجه‌ای از زبان فارسی آمیخته به عربی و ترکی صحبت می‌کنند. بلوچها هم لهجه خاص خود را دارند. اما این لهجه‌ها به دلیل در نظر گرفتن اکثریت، یعنی ۹۵ درصد جمعیت که به زبان امروزین فارسی صحبت می‌کنند و به خط امروزین فارسی می‌نویسند، نادیده گرفته می‌شوند... شاخصهای فرهنگ ایران، واحد و فاقد تنوع نژادی است و هیچ شباهتی به فرهنگهای دیگر کشورهای آسیایی یا اروپایی ندارد.» (مهدی اختیاری میاب، مسئله اتنیکی در ایران، نشر وارلیق، ص ۲۴۳)

حتی یک نفر هم نمی‌تواند صحت این جمله را تایید کند که ۹۵ درصد جمعیت ایران به فارسی صحبت می‌کنند. ولی آنها می‌خواستند با نوشتن چنین اکاذیبی، برای آینده سندسازی کرده و در آینده بگویند که ایران از همان دوره ساسان و سامان یکدست بود. حکمت زمانی از فارسی نویسی ۹۵ درصد جمعیت ایران سخن می‌گوید که سال قبل از آن، اولین سرشماری رسمی ایران تعداد باسوادان این کشور را ۱۵ درصد نشان داده و ۸۵ درصد قادر به نوشتن به هیچ زبانی نبودند.

دلواپسان فارسی همواره چنین القا می‌کردند که غیر فارسها با عشق و علاقه از فارسی استقبال کرده‌اند، که آن هم دروغی بیش نبود و خوشبختانه حالا موضع قبلی خود را ترک کرده و با گرفتن حالت تدافعی درون سنگرهاشان خزیده‌اند و چند هویت ستیز از قبیل یک تاجیک، یک گیلک، یک ایرانی ارمنی‌تبار، یک تبریزی و یک ایرانی آذری‌تبار از اردبیل هر یک سنگری برای خود ساخته‌اند تا در آن سنگر از زبان فارسی دفاع کرده و این آخرین سنگر تک صدایی، انحصار و استبداد را حفظ کنند.

این آدمها آن قدر ذوق و سلیقه ندارند که برای هشتگ‌ خودشان نیز از کلمات بهتری مانند منوفارسی استفاده کنند و از عبارت سنگر استفاده می‌کنند که به مفهوم چاله و گودالی است که سربازان در مناطق جنگی برای حفظ خود حفر می‌کنند تا ضمن حفاظت خودشان، از آنجا به تیراندازی یا دیدبانی مشغول شوند. در زبان فارسی به سنگر مورچال می‌گفتند که به دو نوع تک نفره و گروهی ساخته می‌شد که به سنگر تک نفره نیز حفره روباه می‌گفتند.

-----------
@ibrahimsavalan

- نه‌دیر آدین؟
- آدیم قادین.
بو بویدا بشریت منیم ائولادیم.
سونرا منه قاداغا قویدو
اؤز قولوم، اؤز قانادیم.

من بوگون ائله بو «قادین» لوغتینی تامسینیب، بو لوغتدن یولا چیخاجاغام. قدیم یازی طرزینده، قاذین شکلینده یازیلان بو لوغتین «بوتون سببی قوهوملار او جومله‌دن حایات یولداشی، کوره‌کن و اونلارین قارداشلاری» آنلاملاری وار ایمیش. سونرالار «ذ» حرفی «د» و «ت» حرفلرینه چئوریله‌رک قادین، خاتین، قاتون و خاتون کیمی سؤزلری تؤره‌دیر و «ذ» حرفی «ی» حرفینه چئوریلیب قایین، قایین‌آتا، قایین‌آنا، قایین‌ننه کیمی سؤزجوکلر یارادیر. قاذین لوغتیندن دوغان قایین و خاتین لوغتلری عینی سؤز اولماقلا، یان یانا اوتوروب قایین‌خاتینی اولوبلار.

ناغیللارین بیرینده، مقدس مئشه‌ده هر آداما مخصوص بیر آغاج وار کی او آغاج اونون همذاتی حساب اولور و او آغاجین آدی قایین آغاجی‌دی و قایین لوغتی بوردا، اؤز و ذات آنلامیندادیر و قادین قارداشینا دا قایین دئییلیر کی ائله همن قادین لوغتی ایله بیر آنلامدا و قاذین سؤزونون بالالاری‌دیلار. پس قادین و اونون قارداشی اولان قایین بیر مفهومدا و بیر ذات حساب اولور و اونلارین آتا و آناسینا، قادین‌آتا و قادین‌آنا عوضینه، قایین‌آتا و قایین‌آنا دئییب و قایین لوغتینی «اؤز و ذات» آنلامیندا توتوب، اونلاری اؤز آنامیز و اؤز آتامیز کیمی دوشونموشوک بیز.

ائله بونا گؤره مین ایل مددتینده، تورک خاتونلاری دا تورک خانلاری کناریندا ایرانین حاکیملری اولوب و بو ایشدن ناراضی اولان فارس تاریخچیلری، کیتابلاریندا تورکان خاتون‌لارین مملکت و اداره ایشلرینه قاریشمالاریندان ناراضیلیق بیلدیریبلر. آما آتا آنالار دئییب: آدام وار ائل دولاندیرار، آدام وار ائو دولاندیرار، آدام وار اؤز باشینی دولاندیرار. آدام وار اونو ائو دولاندیرار، آدام وار اونو ائل دولاندیرار. و بیزجه بونلارین هامیسی‌نین باشیندا بیر قادین دورار. دورار و هامیسینی دولاندیرار. چونکو قادین لوغتی‌نین آنلامی؛ بوتون قوهوملار و قوهوملارین قوهوملاری قدر اوزانار و ائل آنلامی تاپار و دولاندیرار ...

----------
@ibrahimsavalan

اواخر فروردین ۸۴ بود و دوره ریاست خاتمی تمام می‌شد و دو ماه بعد انتخاباتی بود که به پیروزی احمدی‌نژاد منجر شد. آن روزها انتشار متنی با امضای سیدمحمدعلی ابطحی، مبنی بر تلاش دولت برای تغییر بافت جمعیتی مناطق عرب‌نشین، به اعتراضاتی در آن مناطق منجر شده و صدای ما را بلندتر کرده بود.

اکبر اعلمی هم کاندیدای ریاست جمهوری بود و در شهرهای آذربایجان میتینگ برگزار می‌کرد. موضع ما در قبال اعلمی حمایت همراه با نقد بود که آن سالها انتقادمان پررنگتر بود و در طول سالیان، مقبولیت او افزایش یافت ولی همچنان مقبولیت توام با نقد سر جایش است. ما شرکت در جلسات اعلمی را تبلیغ کرده و با حضور در تریبون‌های پرسش و پاسخ، او را به چالش می‌کشیدیم.

همزمان با طوفان ۲۹ فروردین اهواز، تاج‌زاده از طرف ستاد دکتر معین در مشکین جلسه داشت که ماحصل آن سرمقاله‌ای به نام «سه نوع فدرالیسم» به قلم او در روزنامه شرق شد. فردای آن روز، اعلمی در اردبیل بود و من همراه دکتر افشار عباسی (ساکن آلمان) برای شرکت در سخنرانی او به دانشگاه اردبیل رفتم که گفتند «جلسه صرفا برای دانشجویان است» و ما دو ساعت مقابل دانشگاه منتظر ماندیم تا در پایان، از دانشجویان حال و هوای مراسم و از همراهان اعلمی محل جلسه‌ی بعدی را بپرسیم و مطلع شدیم که اعلمی بعد از نماز عصر، در مسجد سرچشمه اردبیل سخنرانی خواهد داشت.

در مسجد ما کنار اصحاب مطبوعات اردبیل مانند آقایان نظری، شیخ‌الاسلامی و... نشستیم. اواسط مراسم من با مراجعه به مسئولان، درخواست تریبون آزاد کردم که به من تریبون ندادند و من مجبورا و بدون اجازه در وسط مسجد ایستاده و با صدای بلند شروع به صحبت کرده و مطالباتمان را مطرح کردم. گفتگوی من و اعلمی بیش از بیست دقیقه طول کشید و برخلاف گشاده رویی دکتر اعلمی، انتظامات تلاش زیادی می‌کردند تا مرا ساکت کنند و از همه طرف بر سرم ریخته بودند.

صدایی مانند رعد و برق در مسجد منفجر شده و فریاد زد که بگذارید حرفش را بزند و نزدیک آمد. صدا متعلق به ودود اسدی بود و این آغاز آشنایی من و ودود بود. دانشجوی دیگری به نام علیرضا (اهل سراب) نیز به کمک ما آمد و صدای اعتراض از همه جای مسجد بلند شد و من دیگر نه به سمت اعلمی، بلکه رو به جمعیت سخن گفتم.

ودود اسدی اهل رشت است و آن روزها دانشجوی دانشگاههای اردبیل بود و همواره صدای رسایی بر علیه ظلم داشت. ماه آینده، آشنایی من و ودود بیست ساله می‌شود و حالا او روانه زندان ائوین شده تا محکومیت ۹ ماهه خود را تحمل کند و پرونده دیگری نیز در دادگاه رشت دارد.

-----------
@ibrahimsavalan

برای قلبی که ۷۱ سال و یک ماه و ۶ روز برای آذربایجان تپید و ۷۰ سال پیش در چنین روزی از تپش ایستاد:

محمدامین رسول‌زاده در ۲۵ سالگی و تنها دو سال در ایران ماند و در آن مدت کوتاه و با آن جوانی، باعث اعجاب همگان شد. او در تهران سردبیر روزنامه ایران نو شد که بنا به نوشته ادوارد براون «بزرگترین، مهمترین و مشهورترین نشریه یومیه ایران بود که سبک روزنامه‌نگاری اروپایی را وارد ایران کرد و سرمشق مطبوعات دیگر شد».

فریدون آدمیت در ص ۹۵-۹۸ کتاب «فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران» می‌نویسد: متفکر برجسته دموکرات ایران محمدامین رسول‌زاده بود، او اندیشه‌گری بود بامایه، با ذهنی فرهیخته و فکری منظم و منطقی، به علاوه در فضیلت اخلاقی از بافضیلت‌ترین مردان بود.

عبدالحسین نوایی می‌نویسد: انسان مؤثر در تاریخ انقلاب ایران و از عوامل بیداری و توجه ایرانیان به مظاهر مشروطیت و حریت محمدامین رسول‌زاده است. محمدامین از مردان فکور و خردمند شرق است. وسعت اطلاع و حجت قوی و خونسردی فراوان، او را در میان کلیه احرار زمان خود مشخص نموده و انصاف عجیب وی در انتقاد قضایا و جریانات وجهه خاصی برای او فراهم نموده بود (مجله یادگار، سال ۵؛ ص ۵۸-۵۹).

استالین با آنکه دشمن قسم خورده او بود ولی باز بزرگی و عظمت او را می‌ستود. صفر حسینوف؛ دبیر شاخه جوانان حزب کمونیست آذربایجان، می‌گوید که استالین سالها بعد با حسرت گفت: «محمدامین رسول‌زاده از دوستان نزدیک من در باکو بود». من برای خوش‌آیند استالین گفتم: «فرومایه درآمد، رهبر مساوات بود و به خارج گریخت». استالین سیاهِ سیاه شد. نگاه چپی به من کرده، یواشکی و خشمگینانه گفت: «درباره کسی که نمی‌شناسی بدگویی نکن» و دیگر با من حرف نزد.

سیدحسن تقی‌زاده که با اکثر اندیشمندان و چهره‌های سیاسی ایران، قفقاز، عثمانی، لبنان، سوریه و مصر از نزدیک آشنا بود، درباره رسول‌زاده می‌نویسد: رسول‌زاده یکی از مردان نامدار فوق‌العاده بود که اگر بگویم من در تمام عمر خود نظیر او را در مشرق ندیده‌ام هیچ نوع مبالغه نکرده‌ام. او از جریان امور عالم بااطلاع و نویسنده زبردستی بود. قوت ایمان و قدرت بیان او حیرت‌انگیز بود و من خوشبختم که او را شناختم. هر ملتی که چنین رجالی دارد خوشبخت است. او پیشوای کامل‌العیاری بود و به پیروان خود القای شور و ایمان می‌کرد (مجله سخن، شماره ۶، سال۱۳۳۴).

تقی‌زاده در ص ۳۵۵ زندگی طوفانی درباره محمدامین می‌نویسد: او پیامبر آذربایجانی بود. صد سال دیگر مثل گاندی برای آذربایجان شوروی است.

-------------
@ibrahimsavalan

لخ والسا، رئیس‌جمهور اسبق لهستان نامه خود خطاب به ترامپ را با اشراف به روانشناسی ترامپ نوشته است. زیرا ترامپ دنبال کاری برای جاودانگی نامش است و هر کاری که انجام می‌دهد آن را کار قرن مانند معامله قرن می‌نامند و ممکن است رسوایی قرن برایش بماند. والسا از ویلسون، روزولت و ریگان نام برده و گفته است که مجسمه ریگان در ورشو پایتخت لهستان نصب شده تا شاید از این طریق تپه‌گؤز قرن حاضر را از چشمش زده و او را به راه راست هدایت کند. زهی خیال باطل.

اما نام لخ والسا و سرزمین لهستان داستانی اساطیری را برایم زنده کرد که در آن داستان لخ، چخ و روس سه برادر بودند و ملاحظه می‌کنید که لغات لخ و چخ شبیه هم و روس کمی با آنها متفاوت است و لخ پدر لخیا یا همین لهستان، چخ پدر ملت چک و روس پدر روس‌هاست و دو برادر بر علیه سومی هستند.

در داستان اساطیری دیگری حضرت نوح سه پسر به نامهای حام، سام و یافث دارد که اینجا نیز لغات حام و سام شبیه هم و یافث کمی با آنها متفاوت است و حام پدر هندیان، سام پدر عربها و تاریخ طبری و تاریخ فضل الله همدانی یافث را ابوالترک یا پدر ترکها نامیده و نوح فرزندان حام و یافث را عاق کرد که تا قیام قیامت غلامان فرزندان سام باشند.

در داستان دیگری تارقیتای امپراطور سکایی سه پسر به نامهای آلپ اوک سای، آرپ اوک سای و کول اوک سای دارد و در داستان دیگری اوغوزخان دو زن و از هر زن سه پسر به نامهای آیخان، گونخان، یولدوزخان، یئرخان، گؤیخان و دنیزخان دارد و اینها پدران طوایف مختلف ترک هستند و نشانی از نبرد آنها در داستانهای اساطیری نیست.

در داستان دیگری فریدون سه پسر به نامهای سلم، ایر و تور یا همان ایرج و تورج دارد که لغت سلم با دو لغت دیگر متفاوت است و طبق نظر فردوسی لغتی عربی و بمعنی سلامتی است و ایر پدر ایران و یا طبق نظرات بعدی آریان و تور پدر توران یا ترکهاست و اینجا دو برادر متحد شده و دیگری را می‌کشند.

حسن پیرنیا در صفحه ۱۵۷ کتاب ایران باستان می‌نویسد: وقتی که آریان‌ها به فلات ایران آمدند، در اینجا مردمانی را یافتند که زشت و از حیث نژاد، عادت، اخلاق و مذهب از آنها پست‌تر بوده‌اند و آریان‌ها مردمان بومی را تور نامیده‌اند ... بنابراین در ابتدا هیچ نوع حقی برای آنها قائل نبوده‌اند بلکه با آنها در ستیز دائمی بوده‌اند و هر جا آنها را می‌یافتند، می‌کشتند.

و جنگ بین برادران همچنان ادامه دارد.

----------
@ibrahimsavalan

وقتی مترجم کارتال بخشی از سخنان او را سانسور کرد، من نفهمیدم که می‌خواهد چه چیزی را از چه کسی قایم کند. احتمالا اینها قصد داشتند تا کارتال نداند که ترکهایی در ایران ساکنند و او فهمیده و آن را به زبان آورد. حالا مترجم با سانسور آن می‌خواهد این امر را از چه کسی مخفی کند؟ یعنی می‌خواهد ایرانیها ندانند که در ایران ترک هم وجود دارد؟

رفسنجانی و باهنر، مشترکا کتابی به نام «جهان در عصر بعثت» نوشته و در آن کتاب اوضاع حجاز، روم، ایران، چین، هند و ژاپن را در قرن هفتم میلادی و مقارن با بعثت پیامبر بررسیده و با آنکه ادعا کرده‌اند که کتابشان شامل تاریخ جهان در قرن هفتم است ولی در آن کتاب خبری از ترکها و دو حکومت گؤک تورک یا همان خانات ترک و امپراطوری بزرگ خزران نیست که به اذعان اکثر مورخان، سه حکومت خزر، روم و چین ارکان تاریخ در قرن هفتم بوده‌اند و برخی از مورخان خانات ترک، ساسانیان و هندوستان را نیز به عنوان اجزای تاریخ آن دوره دانسته‌اند که همدیگر را به رسمیت شناخته و با هم روابط دیپلماتیک و تجاری داشته‌اند.

در فارسنامه ابن بلخی (ص ۹۷، چاپ کمبریج ۱۹۲۱) آمده است که در بارگاه انوشیروان سه کرسی برای امپراطور بیزانس، فغفور چین و خاقان خزر گذاشته بودند که نشانگر روابط دیپلماتیک این چهار حکومت بوده است. در تاریخ بلعمی (ص ۱۰۹۹، به تصحیح ملک الشعرای بهار ۱۳۵۳) آمده است که در دربار خسروان ایران چهار مترجم بود که وظیفه ترجمه نامه‌ها و پیغامها با پادشاهان روم و خزر و ترک و هندوستان را برعهده داشتند که در این جمله علاوه بر خزرها، به گؤک تورکها نیز اشاره شده و خبری از چین نیست. البته در تاریخ بلعمی به ترجمه دکتر مشکور (چاپ ۱۳۳۷) عبارت «ملوک عجم» بکار رفته که بهار آن را «خسروان ایران» نوشته است.

همچنین در تاریخ بلعمی می‌خوانیم که در دربار روم سه مترجم از بهر خزران و ترکان و هندوان بود که زبان ایشان را دانستند و خط ایشان را توانستند و جواب نامه‌ها را نوشتند و ملاحظه می‌کنید که در دربار روم خبری از مترجم برای ساسانیان نبوده و روابط با هر دو حکومت ترک (خزرها و خانات ترک) مورد تاکید بوده و دانلوپ می‌نویسد که امپراطوران روم شرقی، نامه‌های خاقان خزر را با سه مهر طلایی ممهور می‌کردند که ارزشی به مراتب بیشتر از مهری داشت که برای نامه‌های پاپ روم یا جانشینان شارلمانی بکار می‌بردند. ولی رفسنجانی و باهنر، مانند مترجم کارتال سعی کرده‌اند تا آن امپراطوری را مخفی نگه دارند.

----------
@ibrahimsavalan

حتی نمایندگانی که با تدریس ادبیات زبانهای محلی موافق بودند، درباره اینکه این درس دو واحد درسی باشد یا دو درس درون کتاب ادبیات فارسی باشد یا اینکه دو صفحه، دو پاراگراف، دو جمله، دو سطر یا دو کلمه حرف حساب باشد، با هم اختلاف دارند که در میانه‌ی این آتش و خون ۱۴۲ نفر از اساتید دانشگاههای آذربایجان تیر خلاص را شلیک کرده و در نامه‌ای به رئیس جمهور خواهان تدریس زبان مادری از مهد کودک تا دانشگاه شدند.

یادش بخیر، جواد طباطبایی زمانی می‌گفت که كل منابع ادبی موجود آذری را می‌توان در دو ترم در دانشگاه براي پان‌تركيست‌ها تدريس كرد. ایشان در ادامه می‌فرمودند که چون هیچ چیزی در زبان ترکی تولید نشده، تركی خواندن محروم كردن فرد از سرمايه عظيم فرهنگی است كه زبان فارسی توليد كرده يا به اين زبان منتقل شده است. زبان‌های محلی ايران، اعم از زبان‌های ايرانی و غيرايرانی، آذری يا كُردی زبان‌های فرهنگی مهمی نيستند و شاهكار زبان آذری كنونی همان حيدر بابايه سلام است و بيش از آن نمی‌توان بسطی به آن زبان داد.

فرض اول این است که چون پروژه و همه تلاش طباطبایی در عمر بی‌بارش این بود که زوال اندیشه به مفهوم عام و اندیشه سیاسی به مفهوم خاص را در ایران حلاجی کند، همین باعث زوال عقل ایشان شده تا چنین مهملاتی را درباره زبان و ادبیات ترکی بگوید. فرض دوم و فرض اصلی ما این است که ایشان از قدرت نرم زبان ترکی به خوبی آگاه بود و می‌دانست که تدریس دو کلمه حرف حساب به زبان ترکی، همه تلاش صد ساله آنها را به باد خواهد داد و دانسته سعی در تحقیر زبان ترکی کرده است.

حالا ما در کنار احترام به خواست اساتید دانشگاههای آذربایجان و با علم به قدرت نرم زبان ترکی به مذاکره کنندگان این موضوع می‌گوییم که مقدمتا همین دو واحد، دو درس و دو صفحه را از شما قبول می‌کنیم تا مشتری شوید. اصلا چطور است فقط همین دو شعر بو قالا داشلی قالا و جیپ جیپ جوجه‌لریم، به صورت اصولی به شاگردان مدارس تدریس شود و اگر تا پایان هشت ساله دکتر پزشکیان، بچه‌های غیر ترک نیز شیفته‌ی شعرها و آهنگهای ترکی نشدند، ما قید این خواسته را زده و گزینه‌های دریاچه اورمیه و مس سونگون را روی میز می‌گذاریم.

از یک طرف، ترکی روح و روان ماست و ما را به آرامی با خود می‌برد، از طرف دیگر آنها از تهی بودن کیسه‌ی فرهنگی خودشان و قدرت نرم زبان ترکی آگاهند و از وجود دو جمله‌ی ترکی در کتب درسی می‌ترسند ولی مجبورند دیر یا زود و یا خیلی زود با ترسشان مواجه شوند.

----------
@ibrahimsavalan

اسفندین ایکیسینده مجلس سئچیملری اولاجاقدی. اونا گؤره ایران حکومتی بوتون کارشناسلارین نظرینه رغمن، کرونانین یاییلماسینی گیزله‌دیب، سئچیملردن بیر گون سونرا کرونا خبرلرینی رسمی اولاراق دیله گتیریب، آما لازیم تدبیرلری گؤرمه‌دی و بعضی آداملار ائله همن گونلرده حایاتینی ایتیردی کی اورمولو شاعیر «علی احمدی آده» اونلاردان بیری ایدی.

هامی او سوسقون شاعیری ع. اورمولو آدیلا تانیردی. ائله اونون وفاتی دا سس‌سیز کئچدی و کرونانین قیزقین زامانلاری اولدوغو اوچون، اونا لاییقی یاس تؤرنی یا آغیرلاما قورولمادی و بوگون اونون بئشینجی ایل دؤنومودور. من ده او گونلر کرونا خسته‌لیگینه گؤره یاتاقدا ایدیم و اونون کیتابلاری حاقدا بیر متن یازا بیلمه‌دیم.

آذربایجان یازارلاری ع اورمولونو ۱۳۶۹ دا چیخان یول مجله‌سیندن تانییر و او گونلردن خاطیره‌لر سؤیله‌ییرلر. آما من اورمولونو ۱۳۷۸ ده نشر ائتدیگی «چیله‌ییر آی ایشیغی» کیتابی ایله تانیدیم. اورمولو هله چوخ اؤنجه‌لر و ۱۳۶۹ دا «گؤزو یاشلی کوچه‌لر» آدلی شعر کیتابینی یاییملامیشدی و سونرا ۱۳۷۹ دا «نارگیله» و داها سونرالار ۱۳۸۷ ده «و زامان بیر بهانه‌دیر» کیتابلارینی یاییملادی. آما ع. اورمولو منه همه‌شه «چیله‌ییر آی ایشیغی» کیمی قالدی.

اورمولو بو کیتابدا نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و سهراب سپهری دن ۳۱ شعری تورکجه‌یه چئویرمیشدی و بو ایشی چوخ دا گؤزل گؤرموشدو. کیتابین مقدمه‌سینی یازان رضا سیدحسینی، مترجم‌ین بو ایشده اوغورلو اولدوغونو وورغولامیشدی و داها دوغروسو اورمولو او ترجمه‌لرله، شاعیرلری یئنی بیر دیلله تانیش ائتمیشدی کی او گونوموزون احتیاجلاریندان بیر ایدی.

صمد بهرنگی کیمی بیر نابغه، واختیندا فارسجا یئنی شعرلری دیلیمیزه چئویرمیشدی و بو ایشین اؤنمینی صالح عطایی «بو ائکیزلر» آدلی اثرینده یاخشیجا آچیقلاییبدیر (نشر عنوان، تهران ۱۳۹۹، ص ۱۳۵-۱۳۸) و بو آچیدان ع اورمولونون ایشینین اؤنمی داها دا بللی اولور.

و سونوندا او مرحومون عزیز خاطیره‌سینه، اونون شعرلریندن بیرینی اوخویوروق:
قوزئیده یولا چیخان
گونئیده آسیلدی دؤرد قناره‌دن.
کولک دؤرد دروازادان آت سوردو
گؤیردی دؤرد دسته گول.
قیرمیزی‌لار اوددا بیتدیلر
قارالار سودا ایتدیلر
آغ‌لار تورپاغی منیمسه‌دیلر
یاشیل‌لار یئل قوجاغین.
و او گون
انسانلیق اؤلن چاغدا
عشق آسیلدی بئشینجی دروازادا.

---------
@ibrahimsavalan

هفته گذشته نوشتم که ترامپ می‌خواهد از این جنگ، سودی مشابه خرید آلاسکا دشت کند که این نقشه‌ی راه اوست. نقشه‌ی راه ما ابتدا طرفداری از صلح، دوم تضعیف روسیه و روزنه گشایی برای ملل اسیر و ملتهای تحت فشار آن دیکتاتوری است. در گام سوم خواهان خوشبختی ملت اوکراینیم که ۱۶۰ سال به همراه ملت آذربایجان گاهی در برابر تزار و گاهی در برابر شوروی ایستاد که در آن سالها پشت آنها به اروپا گرم بود و آذربایجان میان دو آتش مانده بود که کاش حالا آنها با الهام از مدیریت جنگی آذربایجان، برای مدتی آتش‌بس را پذیرفته، میان دو آتش نمانند و امیدوار به تقویت خود و تضعیف روسیه باشند که ترامپ همیشگی نیست.

دوستی ما با اوکراین به روزی برمی‌گردد که محمدامین رسولزاده و سیمون پتلیورا، جنبشی به نام پرومته (جنبش غیرروسهای شوروی) را بنا نهادند تا ملل غیرروس شوروی را در مبارزه با شوونیسم روسی متحد و همسو کنند. آن جنبش توسط روسای جمهور اوکراین، گرجستان و آذربایجان (پتلیورا، ژوردانیا و رسولزاده) تاسیس شد و با ایجاد شبکه‌هایی در سراسر شوروی و کشورهای دیگر مخاطبانی یافته و دفاتر ثابتی در ترکیه، لهستان، آلمان و فرانسه دایر کرد ولی اتحاد اروپا و استالین برای مقابله با هیتلر، باعث شد غرب پشت پرومته را خالی کند.

سونشه، چولیک و چاکماک؛ اعضای دولت قفقازشمالی، ذکی ولیدی توغان؛ رئیس جمهور باشقیرد، صدری مقصودی آرسال؛ رئیس جمهور ایدیل- اورال، آلکساندر شولگین؛ وزیر خارجه اوکراین و اسمال استاکی؛ دیگر عضو آن دولت، کیتا چنکلی؛ از اعضای دولت گرجستان، علیمردان توپچی‌باشی؛ رئیس پارلمان آذربایجان، مصطفی چوکای؛ از اعضای دولت آلاش‌اوردا و بسیاری دیگر از نخبگان ملتهای غیرروس شوروی به آن جنبش پیوستند و تنها ارامنه ابزار مسکو شده، از پیوستن به آن جنبش سرباز زدند.

لهستان و ژنرال پیلسودسکی بزرگترین حامی آن جنبش محسوب می‌شد و نویسندگان بزرگی مانند عبداله باتال تایماز، احمد جعفراوغلو، عبدالقادر اینان، آیاز اسحاقی ایدیللی و میرزا بالا محمدزاده در دل آن جنبش پرورانده شدند. سال ۱۹۲۶ که عوامل شوروی، پتلیورا را در شهر پاریس به قتل رساندند، نقش محمدامین رسولزاده در زنده نگهداشت آن جنبش بیشتر شد. احمد جعفراوغلو و میرزابالا محمدزاده نیز از اعضای پرومته بودند که محمدتقی زهتابی با آنها آشنایی داشت و شاید خودش نیز آخرین پرومتئی روزگار ما بود که می‌گفت:

بلی! منم ایندی اوجا داغلاردا پرومتئی؛
افسانه ایمیش‌سه،
قافقاز داغینا میخلانان او قانلی پرومتئی.

----------
@ibrahimsavalan

فضای حاکم بر کتب فارسی قدیمی و معاصر متفاوت است و زمانیکه هنوز شوونیزم ایرانی اختراع نشده بود، کتب فارسی مملو از مطالب ترک ستیزانه نبود. برای مثال لغتنامه غیاث اللغات (تالیف دویست سال پیش) به ترکی بودن لغات زیادی اشاره کرده که لغتنامه‌های معاصر ترکی بودن آنها را انکار می‌کنند. آن لغتنامه نه تنها نسبت به شاهان ترک، عبارات نادرستی بکار نبرده بلکه در اکثر موارد از صفت عظیم القدر برای آن شاهان استفاده کرده و لغت آذربایجان را چنین معنی کرده است که به ترکی آذر؛ بلند را گویند و بایقان؛ جای توانگران را گویند (ص ۶) و چون هنوز کوروش کشف نشده بود، لغت ذوالقرنین را نیز لقب اسکندر پسر فیلقوس (ص ۳۹۳) دانسته است.

ولی در فارسی معاصر چنان جهادی برای ترکی زدایی به راه افتاده که ابتدا به نظر می‌رسد هدفشان جایگزینی آن لغات با لغات فارسی و تقویت فارسی است ولی موارد بسیاری هست که ارتباطی به تقویت فارسی نداشته و هدف فقط ترکی زدایی است.

مثلا همه می‌دانند که پر آب‌ترین رود اروپا به مدت دو هزار سال آتیل یا ایتیل نام داشته و روس‌ها نام آن را به ولگا تغییر داده‌اند و هنوز در مکتوبات اکثر کشورها و حتی خود روسیه، در کنار نام رسمی ولگا به نام تاریخی آتیل نیز اشاره می‌شود ولی از روزی که این تغییر نام صورت گرفت، جهاد نامقدسی در حیطه زبان فارسی برای زدودن آتیل صورت گرفت و در این راه، حتی آثار کلاسیک خودشان را نیز نادیده گرفتند. زیرا همه آثار دوره اسلامی در زبانهای ترکی، عربی و فارسی نام آن رود را آتیل نوشته بودند.

ابوعلی احمد بن رسته، ابن فضلان و ابوسعید گردیزی نام آن رود را اتل و اصطخری نامش را اثل نوشته است. نام آن رود در حدود العالم، آتل و در مجمع التواریخ و القصص، ایتل آمده است و نمی‌دانم که مسعودی؛ مورخ بزرگی که از او بعنوان هرودوت عرب یاد شده، در کتاب مروج الذهب نام آن رود را چگونه نوشته، زیرا ابوالقاسم پاینده؛ مترجم فارسی آن کتاب، نام آن رود را امل نوشته و در یکی از چاپهای بیروت آن کتاب (به تصحیح شارل پلا) نام آن رود آتل آمده است.

لغت آتل در شعر فارسی نیز جایگاهی داشته و چون محل زیست خاقانی شیروانی نزدیک آن رود بوده، بیش از سایرین به آن رود توجه کرده و می‌نویسد:

گر سوی قندز مژگان نرسد آتل اشک
راه آتل، سوی قندز به خزر بگشاید.

گه چو بگشاید، جیحون سوی آموی شود
گه چو بسته شود، آتل به خزر می نرسد.

برخی بر این باورند که آتیلا؛ امپراطور بزرگ هون نیز نام خود را از نام آن رود گرفته و شاید همین گناه آن رود را در میان نویسندگان فارس سنگین‌تر کرده است.

-------------
@ibrahimsavalan