TBC O‘zbekistondagi biznesini qayta tashkil etmoqda. Vaqti keldi-de

TBC Bank Group PLC O‘zbekistonda TBC Digital kompaniyasi tashkil etilganini e’lon qildi.

Bu Payme va TBC Bankni o‘z ichiga olgan yangi boshqaruv kompaniyasi bo‘ladi. Unga Nika Kurdiani rahbarlik qiladi.

Vaqti keldi

TBC O‘zbekistonga olti yil oldin Payme to‘lov xizmatining 51 foizini sotib olish orqali kirgan edi.

Bu hali ham mamlakat tarixidagi muhim kelishuv bo‘lib qolmoqda, chunki keyinchalik bunday yirik kompaniyalar bizga kiritilmadi kirmadi.

2020-yilda TBC bu yerda yana bir biznes — bank faoliyatini yo‘lga qo‘ydi. Bu ham muhim voqea edi, chunki O‘zbekistonda ilk bor to‘liq raqamli bank paydo bo‘ldi.

O‘shandan beri Payme va TBC Bank yonma-yon o‘sib, rivojlanib kelmoqda. Lekin biznes kengaygan sari, ularning boshqaruvini birlashtirish g‘oyasi tobora dolzarb bo‘lib bordi.

Aynan shu narsa hozir bo‘lyapti.

XMK va YТТB qolmoqda

2021-yilda Xalqaro moliya korporatsiyasi va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki TBC Bank Uzbekistan’ning 20 foizdan ulushini sotib olgan edi.

Endi ular TBC Digital tarkibiga kirib, 10,15 foizdan ulushga ega bo‘lishdi.

Ko‘rinib turibdiki, har ikkala tashkilot ham O‘zbekiston bozoriga va xususan, TBC biznesiga ishonch bildirmoqda, chunki ular bu yerda faoliyatini davom ettirishga qaror qilgan.

Endi nima bo‘ladi

Yagona boshqaruv kompaniyasining tashkil etilishi Payme va TBC Bank o‘rtasidagi hamkorlik kuchayishini, ikkala biznesni tezroq kengaytirish imkoniyati paydo bo‘lishini anglatadi.

Pirovardida, bu aholi va biznes uchun yangi moliyaviy vositalar va xizmatlarning yaratilishiga olib kelishi kerak.

Asosiy e’tibor hozirda eng tez rivojlanayotgan kichik va o‘rta korxonalarga qaratiladi.

Aynan ular uchun TBC o‘tgan yil oxirida O‘zbekistondagi ilk to‘liq raqamli b2b-bankni ishga tushirgan edi.

Endi bu yo‘nalishda yangi qadamlarni kutish mumkin.

Foto: TBC

@beshtorr

#kompaniyalar #tbcbank #payme #fintex

Market Yandex Go O‘zbekiston bozoriga kirib keldi

Xo‘sh, bu sodir bo‘ldi — bugun, 7-aprel kuni Market Yandex Go O’zbekistonda ish boshladi. Rasman.

Bu elektronika, maishiy texnika, uy-ro‘zg‘or va ta’mirlash buyumlari, kiyim-kechak va poyabzal, go‘zallik mahsulotlarini xarid qilish mumkin bo‘lgan marketpleysdir.

Ham saytda, ham Yandex Go ilovasida mavjud. Turkumlar soni ham, mahsulotlar soni ham to‘ldirib boriladi.

Qizig‘i, Market bilan birga O‘zbekistonga yana ikkita katta loyiha keldi.

⏺ Birinchisi — Yandex Factory. Bu kompaniyaning o‘z ishlab chiqarish yo‘nalishi.

Ular orasida "Lunnen" kompyuter texnikasi, "Commo" elektronika aksessuarlari, "Junion" bolalar tovarlari va boshqalar bor.

⏺ Ikkinchisi — Yandex Split. Bu muddatli to‘lov xizmati. U bilan xarid uchun to‘lovni 2, 4 va 6 oyga bo‘lish mumkin.

Mahsulotlarni kuryer orqali ham, buyurtma berish punktidan ham olish mumkin — hozir ular 60 ta, yil oxirigacha mamlakat bo‘ylab kamida 250 ta bo‘ladi.

Yana bir qiziqarli jihat — bizning bozorimiz uchun yangi bo‘lgan yetkazib berish formati.

Buyurtma avval mini-omborga (Lavka xizmatining eng yaqin dark-storiga) kelib tushadi va foydalanuvchiga u yetkazib berish uchun mavjudligi haqida xabarnoma keladi.

Shunday qilib, Market orqali xarid qilingan mahsulotlarga Lavka mahsulotlari yoki taomlarini qo‘shish mumkin. Unisini ham, bunisini ham birgalikda 15 daqiqada olib kelishadi.

Ha, ekotizimlilik mana shunday ishlaydi.

Hozirda Market Toshkentda va qisman Toshkent viloyatida mavjud, asta-sekin xizmat geografiyasi kengayib boradi.

Tez orada bu mavzuda tahliliy post ham bo‘ladi, hozircha marketpleysni chegirma taqdim etuvchi POCHIN promokodi bilan sinab ko‘rish mumkin.

Rasm: Yandex Uzbekistan

@beshtorr

#ecom #yandex

Trampning qarori O‘zbekistonga ta’sir qiladi, lekin darhol emas

Eshitgan bo‘lsangiz kerak, AQSH prezidenti Donald Tramp boshqa davlatlardan keladigan tovarlarga bojlarni oshirishga qaror qildi.

Bu deyarli hammaga, hatto faqat pingvinlar yashaydigan orollarga ham taalluqli.

O‘zbekiston tovarlari uchun boj endilikda 10 foizni tashkil etadi. Va bu... unchalik muhim emas.

⏺ Birinchidan, AQSH bilan savdo juda kichik. Masalan, 2024-yilda O‘zbekiston u yerga $317,4 millionga mahsulot sotdi — bu davlatimizning umumiy eksportning 1 foizidan sal ko‘proqdir.

⏺ Ikkinchidan, Qo‘shma Shtatlar bizdan asosan xomashyo — minerallar, alyuminiy va shunga o‘xshash narsalarni sotib oladi. Buni bemalol istalgan boshqa davlatga sotishimiz mumkin.

Shunaqa qilib, Trampning qarori hozir qaror O‘zbekistonga deyarli ta’sir qilmaydi, lekin keyinroq...

Savdo urushlari hammaga zarar yetkazadi. Hatto ularda ishtirok etmaganlarga ham

AQSH Yevropa Ittifoqi, Xitoy, Yaponiya, Janubiy Koreya, Hindiston, Vetnam, Tayvan tovarlariga yuqori bojlar (20 foizdan dan 54 foizgacha) belgiladi.

Ularning barchasi uchun AQSH juda muhim bozordir.

Ularning barcha tovarlari endi u yerda qimmatroq bo‘ladi. Bu esa amerikaliklarning ularni kamroq sotib olishiga olib keladi.

Kamroq sotuv —> kamroq tushum —> butun mamlakat iqtisodiyoti sekinroq o‘sadi.

Va bu O‘zbekistonga ta’sir qiladi, chunki biz Xitoy, Yevropa Ittifoqi, Hindiston, Yaponiya va Janubiy Koreya bilan ko‘p savdo qilamiz.

Masalan, birgina Yevropa hissasiga O‘zbekiston tovar aylanmasining 42,3 foizi to‘g‘ri keladi.

Ularning iqtisodiy tanazzuli bizga ham ta’sir qilishi aniq.

Agar bu mamlakatlar ham bojlarni ko‘tarsa yoki AQShga boshqacha javob bersa, salbiy ta’sir ikki baravar oshadi.

Umuman olganda, hozir so‘nggi 100 yil ichida shakllangan tartib o‘zgara boshlashi mumkin.

Yangi jahon iqtisodiy inqirozi yuz berishini hozircha ehtimoldan uzoq, ammo ma’lum vaqtgacha (odamlar, mamlakatlar va kompaniyalar yangi sharoitlarga moslashmaguncha) vaziyat qaltis bo‘ladi.

Yaxshiyamki, biz O‘zbekistonda bunga o‘rganib qolganmiz )

Foto: Reuters / Carlos Barria

@beshtorr

#vaziyat #iqtisodiyot

O‘zbekistonda eng ko‘p yuklab olingan ilovalar. Mart yakunlari

Endi o‘yinlarni hisobga olmaslikka qaror qildim, chunki ulardan hech qanday foydali ma’lumot yo‘q.

Shu sababli faqat ilovalar haqida ma’lumot beriladi — ular hozirgi kunda o‘zbekistonliklarni nima qiziqtirayotganini tushunishga yordam beradi.

Fevral oyiga nisbatan asosiy o‘zgarish — Temu endi yo‘q. Xitoy marketpleysining o‘rnatilishi mart boshida keskin kamaygan edi, bu haqda alohida xabar berilgandi.

Uning o‘rniga Google Play’da birinchi o‘rinni ChatGPT, App Store’da esa Threads egalladi. Aynan shu ijtimoiy tarmoq hozir O‘zbekistonda eng tez rivojlanayotganga o‘xshaydi.

iPhone egalari orasida eng ko‘p yuklab olingan fintech ilovasi Uzum Bank, Android smartfon egalarida esa — Payme. Bu borada vaziyat o‘zgarmagan.

Ammo elektron tijoratda o‘zgarish bor — Uzum Market har ikkala marketda yuqori o‘rinlarga ko‘tarildi.

Eng ko‘p yuklab olingan milliy ilova Soliq bo‘ldi — u Google Play’da ham, App Store’da ham top-5 ga kirdi.

Umuman olganda, ro‘yxatda milliy ilovalar ko‘paydi — Click, Open Budget. Lekin ikkinchisining ommabopligi vaqtinchalik va tez orada pasayadi.

VPN o‘rnatmalari oshganiga e’tibor bering. Bu odamlar shu tarzda Temu’da buyurtma qilishni davom ettirayotganidan dalolat berishi mumkin.

@beshtorr

#mobayl

Yandex Go‘da "Joylar" paydo bo‘ldi. Mana endi O‘zbekiston tayyor

Yandex Go o‘zi faoliyat yuritayotgan barcha shaharlarda (Toshkent, Samarqand, Buxoro, Nukus, Farg‘ona, Andijon, Namangan va Xiva) "Joylar" xizmatini ishga tushirdi.

Qo‘pol qilib aytganda, bu turli joylar — kafelar, restoranlar, sartaroshxonalar va hokazolarning to‘plami.

Kirasiz va reyting, sharhlar, tuman, ish vaqti bo‘yicha keraklisini tanlaysiz.

Ilovani o‘zida darhol marshrut tuzish, taksi yoki yetkazib berishga buyurtma berish, bog‘lanish yoki hatto qabulga yozilish mumkin.

Ilgari bozor tayyor emas edi

O‘zbekistonda shunga o‘xshash loyihalar bor edi — Navigator Uz, "Mening shahrim" va hokazo.

Ularda ham xaritada joyralni ko‘rish va onlayn qabulga yozilish mumkin edi.

Hammasi zo’r edi, lekin muammo shundaki, o‘sha paytda O‘zbekistonda muassasalar soni kam, ularni internet orqali qidiradigan odamlar esa undan ham kamroq edi.

Oqibatda, ma’lum vaqt faoliyat yuritgach, ikkala xizmat ham o‘z ishini to‘xtatdi.

Bozor hali tayyor emasdi.

Endi zamon boshqacha

O‘shandan beri ko‘p narsa o‘zgardi.

O’zbekistonda internetdan foydalanuvchilar soni ham, restoranlar, sartaroshxonalar va boshqa joylar soni ham, xizmatlar aylanmasi ham anchagina o‘sdi.

Natijda yaqin atrofdagi kafe yoki sartaroshxonani tezda topish, ularning reytingini ko‘rish, qabulga yozilish imkonini beruvchi ilovaga talab paydo bo‘ldi.

Mana endi bozor tayyor, sodda qilib aytganda.

Ha, ba’zida biznes keragidan oldin paydo bo‘ladi.

Shuning uchun O‘zbekistonda jamiyatning qanday o‘zgarayotganini kuzatib borish va shu asosda qarorlar qabul qilish juda muhim.

Yandex Go aynan shunday qildi va endi bu bozorning yetakchisiga aylanadi.

Odamlar uchun bu yangi qulay xizmatning, kompaniyalar uchun esa mijozlarning yangi manbasi paydo bo‘lishini anglatadi.

Win-Win-Win.

@beshtorr

#bozor #yandex

Avtomobillar savdosi qanday tushib ketganiga e’tibor bering. Juda sezilarli o‘zgarish — 400 mingdan ortiq.

Bu chinakam voqea, chunki so‘nggi yillarda sotuvlar doimo o‘sib kelayotgan edi.

Yaxshiyamki, nima bo‘layotganini aniq bilamiz, chunki bu haqda postlar bor edi (mana, masalan).

Agar hozir ularni umumlashtirsak, bozor shunchaki sovib qolgan. Bu o‘z-o‘zidan emas, balki avtokreditlar tufayli yuz berdi.

Ha, 2024-yilda banklar 17 trillion so‘mlik avtokreditlar ajratdi — bu 2023-yilga nisbatan qariyb 20 trillion so‘mga kamdir.

Avtokreditlar kamayishi natijasida avtomobil savdosi ham pasaydi.

"Bu narxlarga ta’sir ko‘rsatdimi?"

Albatta.

Narxlar sekinroq ko‘tarila boshladi, ba’zi modellar (masalan, Malibu) esa arzonlashdi. Gap, tabiiyki, ishlatilgan avtomobillar haqida bormoqda.

Aynan ularning savdosi o‘tgan yili sezilarli darajada — 33 foizga yoki 383 ming donaga kamaydi. Yangi avtomobillar savdosi esa deyarli o‘zgarmadi.

"Nega umuman avtokreditlar kamayib ketdi?"

Chunki xavf-xatarlar paydo bo‘ldi. Markaziy bank buni payqab, aralashdi.

Ba’zi avtomobil zavodlariga bu yoqmayapti va ular hamma narsani avvalgi holatiga qaytarishni so‘rashmoqda.

Umid qilamanki, Markaziy bank o‘z pozitsiyasida qat’iy turadi, chunki vaziyat haqiqatan ham nosog‘lom edi va uni endigina biroz yaxshilashga erishildi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markaziga ma’lumotlar taqdim etganligi uchun tashakkur.

@beshtorr

#bozor #avto

Temu bundan buyon O‘zbekistonda №1 emas

Xitoy marketpleysi tez orada yopilishi ma’lum bo‘lgach, O‘zbekistondagi reklamalarni qisqartirdi.

Bu esa ilovaning kamroq o‘rnatilishi va ko‘proq o‘chirilishiga olib keldi.

Natijada, so‘nggi olti oy davomida birinchi o‘rinda turgan Temu, top-100 likning oxiriga tushib qoldi.

Bozorda Temu o‘rnini kim egalladi

Qiziq tomoni shundaki, DHgate, 1688, Pinduoduo, Shein, Banggood, JD va boshqa Xitoy marketpleyslarining o‘rnatilishlari ko‘paymadi.

Ya’ni, "Mayli, Temu endi yoq, boshqa saytlardan xarid qilaveramiz" degan narsa bo’lmadi.

Mana, virusli hayp va agressiv reklamaning ahamiyati — boshqa marketpleyslar deyarli Temu bilan bir xil, ammo ularga qiziqish juda past.

Reytinglarda Temu o‘rnini kim egalladi

ChatGPT.

Ilgari ham ko‘pchilik uni o‘rnatgan edi, ammo birinchi o‘rinni egallashga endigina erishdi.

Ha, bundan buyon O‘zbekistonda eng ko‘p yuklab olinayotgan ilova ijtimoiy tarmoq, marketpleys yoki messenjer emas, balki generativ sun’iy intellektli chat-bot bo‘ladi.

@beshtorr

#mobayl #ecom

💲Uchta startap IT Park Ventures investitsiyalarini jalb qildi. Nega aynan ular

O‘tgan yil oxirida faoliyat boshlagan venchur fondi dastlabki bitimlarni imzoladi. Mablag‘ quyidagilarga beriladi:

⏺ Unitlab AI — $200 000.

⏺ Geomotive — $200 000.

⏺ Datatruck — $250 000.

Nega aynan ular

⏺ Birinchi sabab — ularning barchasi avtomatlashtirish sohasida faoliyat yuritadi.

Masalan, Geomotive brendlarga geotargetlash, avtomatlashtirilgan xaridlar va aniq samaradorlik ko‘rsatkichlari orqali reklama kampaniyalarini boshqarish imkonini beradi.

Datatruck texnologiyasi qo‘lda bajariladigan amallarni 60 foizgacha kamaytiradi, AQShning 9000 dan ortiq banki bilan integratsiyasi esa pul oqimlarini buyurtmalar bilan sinxronlashtirish imkonini yaratadi.

Unitlab AI ma’lumotlarni belgilashni 15 baravar tezlashtiradi, xarajatlarni 5 baravar kamaytiradi va muhandislarning vaqtini 60 foizgacha tejaydi.

⏺ Ikkinchi sabab — ularning barchasi O‘zbekiston bilan cheklanmaydi.

Geomotive MDHda ish olib bormoqda va MENA (Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika) mamlakatlariga kirishni rejalashtirmoqda. Aytgancha, asoschilardаn biri — Paynet yaratuvchisi Botir Orifjonovdir.

Datatruck AQShda faoliyat ko‘rsatmoqda, Unitlab AI’ning asosiy mijozlari esa AQSH, Germaniya, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya va Kanadada joylashgan.

Shunday qilib, agar startap qo‘l mehnatini kamaytirishga imkon bersa va boshqa bozorlarda faoliyat yuritayotgan bo‘lsa yoki kengayish salohiyatiga ega bo‘lsa, investitsiya jalb qilish imkoniyati sezilarli darajada ortadi.

Buni hisobga olish kerak, chunki IT Park Ventures arizalarni qabul qilishni davom ettirmoqda.

P.s. Ha, O‘zbekistonda turib, boshqa mamlakatlar uchun ishlash mumkin.

Aynan shu maqsadda hozirda ko‘plab qo‘llab-quvvatlash dasturlari ishga tushirilgan, ular haqida batafsil ma’lumotni mana bu yerda o‘qishingiz mumkin.

Foto: IT Park Ventures

@beshtorr

#startaplar

Humo’da ilk bor rahbar o‘zgardi

Kompaniya tashkil topganidan buyon unga rahbarlik qilib kelgan Shuhratbek Qurbonov o‘z lavozimini tark etdi.

To‘lov tizimining yangi rahbari etib Aleksey Maksimov tayinlandi (Octobank rahbarining sobiq o‘rinbosari).

O‘zgarishlarning asosiy sababi — xususiylashtirish. Mulkdor o‘zgargach, boshqa narsalar ham o‘zgarmoqda.

Humo’ning ishlari zo’r

Unga turlicha baho berish mumkin, ammo tan olish kerakki, Humo ikkinchi yirik kuchga aylandi.

Chiqarilgan kartalar, bankomatlardagi amaliyotlar, terminallar orqali tushumlar — deyarli barcha asosiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha kompaniya bozorning 50 foizini egallab olgan yoki bunga yaqinlashmoqda.

Natijada, biznes tez sur’atda o‘smoqda. Misol uchun, kompaniyaning birinchi yilgi daromadi 10 mlrd so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 6 yildan so‘ng bu ko‘rsatkich 311,4 mlrd so‘mga yetdi.

2024-yil yakunlariga ko‘ra, sof foyda 168,2 milliard so‘mni tashkil etdi — bu o‘tgan yilga nisbatan 47 foizga ko‘pdir.

Agar shunday davom etsa, kompaniyani $65 millionga xususiylashtirgan Paynet sarflagan mablag‘ini 3-4 yilda qoplaydi.

P.s. Yaqin kelajakda Shuhrat akani biror fintech loyihasi rahbari sifatida ko‘rsak, ajablanmayman. Hozircha uning kurbanoff kanaliga obuna bo‘lish mumkin — qiziqarli narsalar chiqib to’radi.

@beshtorr

#humo #odamlar #fintex

Temu hali O‘zbekistonga qaytishi mumkin

Variantlar quyidagicha: yoki O‘zbekistonda sho‘ba korxonasini ochadi, yoki QQS to‘lovchisiga aylanadi.

Boshqa yo‘l yo‘q, chunki hukumat qarori qabul qilingan, uni hech kim bekor qilmaydi.

Shuning uchun endi hamma narsa Temu’ning o‘ziga bog‘liq. Aniqrog‘i, ular O‘zbekiston bozorini qanday baholashiga.

Hozirgi taxminiy hisob-kitoblarga ko‘ra, marketpleys bizda oyiga $2-3 millionlik savdo qilmoqda. Bu Temu uchun ko‘pmi yoki kammi, buni Temu rahbariyati hal qiladi.

Agar kompaniya O‘zbekistonni istiqbolli, hali o‘sishda davom etadigan bozor deb hisoblasa, u, talablarni bajarib, faoliyatini qayta boshlaydi.

Lekin bu holda Temu o‘z biznes modelini o‘zgartirishi kerak bo‘ladi va xarajatlar ko‘payishi sababli narxlar ham oshadi.

Agar kompaniya "O‘zbekiston bunga arzimaydi" degan xulosaga kelsa, tabiiy ravishda, bloklangan holda qolaveradi.

Nima bo‘lmasin, marketpleys bu yerda bor-yo‘g‘i yarim yil faoliyat yuritdi, ammo shu qisqa vaqt ichida ko‘p narsaga ta’sir o‘tkazishga ulgurdi.

Masalan, u import qiluvchilarga past ustama bilan katta hajmda savdo qilish manfaatliroq ekanligini ko‘rsatdi.

Bir buyurtmadan kam foyda ko‘rasiz-u, lekin umumiy hisobda ko‘proq daromad olasiz.

U yana shuni isbotladiki, hozirgi assortiment o‘zbekistonliklarga yetarli emas — ko‘plab odamlar Temu’ga past narxlar uchun emas, balki bizga umuman keltirilmaydigan tovarlar uchun kirar edi.

Va endi, Temu yo‘q bo‘lgach, bu odamlarning ehtiyojlarini qondirish boshqa birov uchun yaxshi imkoniyatga aylanishi mumkin.

@beshtorr

#ecom

️❗️Temu O‘zbekistonda 20-martdan boshlab cheklanadi

Istiqbolli loyihalar milliy agentligi bugundan boshlab u yerda hech narsaga buyurtma bermaslikni tavsiya qildi.

Agar buyurtma qilingan bo‘lsa, to‘lovni qaytarishni tashkil etish tavsiya etilgan.

@beshtorr

#ecom

O‘zbekistonda eng ko‘p yuklab olingan ilovalar. Fevral yakunlari

Yanvarga qaraganda ba’zi o‘zgarishlar yuz berdi.

Masalan, ChatGPT endi ikkala do‘konda ham ikkinchi o‘rinni egallab turibdi.

Ko‘rinib turibdiki, O‘zbekistonda tobora ko‘proq odamlar sun’iy intellektni o‘z ishi va hayotida qo‘llamoqda.

Uzum Bank katta sakrash qilib, App Store’da 18 pog‘onaga ko‘tarildi.

Bu uni fevral oyida iOS uchun eng ko‘p yuklab olingan milliy ilovaga aylantirdi.

Google Play’da esa bu unvon Payme’ga tegishli.

Shuningdek, Soliq endi ikkala do‘konda ham yuqori o‘rinlarda (yanvar oyida faqat App Store’da edi).

WhatsApp haqida ham xuddi shunday deyish mumkin (yanvar oyida u faqat Google Play’da edi).

Xitoyning DeepSeek ilovasiga qiziqish tez o‘sib bormoqda, ammo u hozircha 18-30-o‘rinlarda turibdi. Ehtimol, martda u top-10 ga kirishi mumkin.

@beshtorr

#mobayl

O‘zbekistonga avtomobil importi keskin kamaydi. Sabablari va oqibatlari

Yanvarda O‘zbekistonga 1 796 ta yengil avtomobil, shu jumladan elektromobil va gibridlar kiritildi.

Bu bir yil oldingi ko‘rsatkichdan 5,6 baravar kamdir.

Bu barcha turdagi avtomobillarga taalluqli: benzinli avtomobillar importi 6,7 marta, elektromobillar importi 2,5 marta, gibrid avtomobillar importi esa 31 marta qisqargan.

Natijada 2024-yil yanvar oyida avtomobil importi uchun $222 million sarflangan bo‘lsa, 2025-yil yanvar oyida atigi $31 million sarflangan. Pasayish 7 martadan ortiq.

Boshqa mamlakatlarda keskin o‘sishdan keyin keskin pasayish odatiy hol. Bu bozor "to‘yinganidan" dalolat beradi.

Biroq O‘zbekistonda buning ehtimoli kam, chunki bizda avtomobillarga bo‘lgan talab taklifdan ancha yuqori.

Shu bois, import Pskentdagi xorijiy avtomobillar sinovdan o‘tishi majburiy bo‘lgan poligon tufayli keskin kamaygan bo‘lishi ehtimolga yaqin.

Chamasi, poligonning quvvati O‘zbekistonga avvalgidek ko‘p avtomobil kiritish uchun yetarli emas.

Bularning barchasi, tabiiy ravishda, import qilinadigan avtomobillarning mavjudligini kamaytirishi va natijada ularning narxini oshirishiga olib kelishi mumkin.

Hozirda narxlar haqida ishonchli ma’lumot to‘playapmiz, tez orada aniq bilib olamiz, stay tuned.

@beshtorr

#avto #bozor #vaziyat

Endi katta omonatlarni qanday ochish kerak

Yaqinda prezident "Banklardagi omonatlarini himoyalash kafolatlari to‘g‘risida"gi qonunni yangi tahrirda imzoladi.

Asosiy o‘zgarish — endi davlat omonatlarning 100 foizini emas, balki faqat 200 million so‘mgacha bo‘lgan qismini kafolatlaydi.

Bu qaror yirik omonatlar bo‘yicha tavakkalchilikni oshiradigandek tuyulishi mumkin, lekin aslida hammasi bankka bog‘liq.

Gap shundaki, omonat bo‘yicha asosiy kafil bankning o‘zi — aynan u sizdan pulni oladi va u sizga qaytaradi.

Davlat faqat bank litsenziyadan mahrum bo‘lgandagina ishga aralashadi.

Shunday qilib, agar siz 400 millionni zo‘rg‘a nafas olayotgan bankka qo‘ysangiz, yarmini yo‘qotish xavfi yuqori bo‘ladi.

Biroq o‘sha 400 million so‘mni ahvoli zo’r bo‘lgan bankka qo‘ysangiz, tavakkalchilik darajasi minimal bo‘ladi.

"Agar birorta bank ham ishonch uyg‘otmasa-chi?"

Bunday holda bir nechta bankda omonat ochgan ma’qul. Masalan, 10 ta bankka 200 milliondan qo‘ysangiz, barcha summa kafolatlanadi.

Ha, bu noqulay bo‘lishi mumkin, lekin bu 10 ta bankning barchasi yopilsa ham, 2 milliardingiz sizga qaytib keladi.

"Umuman, omonat ochishga arziydimi?"

So‘nggi yillarda — ha. So‘m omonati yuqori real foizlar (10 dan 15 gacha) tufayli jamg‘arishning eng yaxshi usullaridan biriga aylandi.

Ehtimol, ko‘plab o‘zbekistonliklar buni payqashgan va pullarini banklarga olib borishgan, chunki 2024-yilda aholining muddatli omonatlari 52 foizga o‘sgan.

Va bu to‘g‘ri — agar pulni javonda yoki kartada saqlasangiz, u yiliga 8-10% ga qadrsizlanadi.

Natijada

Omonatlar har qanday miqdordagi mablag‘larni (10 mln, 500 mln, 1 mlrd, 1 trln) jamg‘arishning eng xavfsiz usuli bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolmoqda, faqat bankni to‘g‘ri tanlash kerak.

Asosiy jihatlar — foiz stavkalari (ular juda yuqori bo‘lmasligi kerak), obro‘ (janjallar bo‘lmasligi kerak), kredit reytingi (qancha yuqori bo‘lsa, shuncha yaxshi), muammoli kreditlar ulushi (qancha past bo‘lsa, shuncha yaxshi), umumiy moliyaviy holat (zararlar va foyda), likvidlik, kapital, aktivlar va hokazo.

Tushunarliroq bo‘lishi uchun tez orada aniq misolda ko‘rib chiqamiz, stay tuned.

@beshtorr

#vaziyat #banklar #pul

Xitoy O‘zbekiston iqtisodiyotida yetakchilikni mustahkamladi

2024-yil yakunlari bo‘yicha Xitoy O‘zbekistonda:

⏺ Eng yirik investor — o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmida uning ulushi 27,9 foizni tashkil etdi. Ikkinchi o‘rinda Rossiya — 13,2 foiz.

Ha, birinchi va ikkinchi o‘rin o‘rtasidagi farq juda katta va u har yili ortib bormoqda.

⏺ Eng yirik savdo hamkori — $12,5 milliard. Ikkinchi o‘rinda Rossiya — $11,6 milliard.

⏺ Kompaniyalar soni bo‘yicha yetakchi — 3 357 ta. Ikkinchi o‘rinda Rossiya — 2 937 ta.

Bu yerda eng katta o‘zgarish yuz berdi — Rossiya kapitali ishtirokidagi kompaniyalar soni 3,5 foizga kamaydi, Xitoy kapitali ishtirokidagi kompaniyalar soni esa 44 foizga oshdi.

O‘zbekistonda hech bir mamlakat bunchalik tez o‘smagan.

Sodda qilib aytganda, Xitoy O‘zbekiston iqtisodiyotidagi yetakchiligini nafaqat saqlab qoldi, balki yanada mustahkamladi.

Ha, Turkiya, Yevropa, Rossiya va AQSh o‘z inqirozlari bilan ovora bo‘lgan bir paytda, Xitoy asta-sekinlik bilan Markaziy Osiyodagi o‘z ulushini oshirmoqda.

Mana shunday raqobat, faqat kompaniyalar emas, balki mamlakatlar o‘rtasida. O‘zbekiston esa bu jarayonning markazida.

@beshtorr

#iqtisodiyot

🚀 Startup Base ishga tushirildi. U yerda nimalar bor

O‘tgan yil oxirida IT Park startaplarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha yangi dasturlarni e’lon qilgan edi.

Hozirda ulardan startupbase.uz saytida foydalanish mumkin.

Asosiy imkoniyatlar — akseleratsiya, inkubatsiya va patentlash xarajatlarini qoplash, venchur krediti, IT-Visa va boshqalar.

Bundan tashqari, yirik fondlardan xorijiy investitsiyalar jalb qilinsa, davlatdan yana qo‘shimcha 100 ming dollargacha mablag‘ olish mumkin.

Bularning barchasi foydalanishga arziydigan foydali vositalardir.

Saytda ro‘yxatdan o‘tib, o‘zingiz haqingizda ma’lumot to‘ldirish va ariza yuborish kifoya.

Yana nimalar bor

Qo‘llab-quvvatlash dasturlaridan tashqari, Startup Base’da quyidagilar mavjud:

⏺ O‘zbekistonning istiqbolli startaplar bazasi. Hozirda u yerda 68 ta loyiha joylashtirilgan. Startapingiz bo‘lsa, uni qo‘shing - investorlar ko‘rib chiqadi.

⏺ Investorlar ro‘yxati — Semurg VC, AloqaVentures, IT Park Ventures, Uzcard VC va boshqalar. Ularning har biri haqida qisqacha ma’lumot, o‘rtacha investitsiya miqdori va aloqa ma’lumotlari keltirilgan.

⏺ Inkubator va akseleratorlar ro‘yxati — Plug and Play, Startup Factory, Startup Garage.

⏺ Tadbirlar taqvimi — mahalliy va xalqaro ekspertlar ishtirokidagi uchrashuvlar, mahorat darslari, seminarlar va xakatonlar. Hozir ko‘plab qiziqarli narsalar bo‘lmoqda.

Oddiy qilib aytganda, Startup Base O‘zbekiston startap sanoatining markazi, yig‘ilish nuqtasi bo’ladi.

Investorlar u yerda qiziqarli loyihalarni, startapchilar esa sarmoya va yangi imkoniyatlarni topishi mumkin.

Startapingiz bo‘lmasa ham, saytga vaqti-vaqti bilan kirib turing — u yerda muntazam ravishda yangiliklar va maqolalar chop etiladi.

Bu esa sohadagi eng so‘nggi yangiliklardan xabardor bo‘lish va hech narsani o‘tkazib yubormaslikka imkon beradi.

@beshtorr

#startaplar #itpark

O‘zbekistonda elektromobillar endi nima bo‘ladi

1-maydan boshlab elektromobillar uchun utilizatsiya yig‘imi bir necha barobarga oshirilib, 45-79 million so‘mni tashkil etishi haqida eshitgan bo‘lsangiz kerak.

Bu haqiqatan ham ko‘p narsaga ta’sir ko‘rsatadigan muhim voqeadir.

Birinchi navbatda, narxlar — utilizatsiya yig‘imi oshgani sababli, elektromobillar ham qimmatlashadi.

Kutilayotgan narx o‘sishi — $2-4 ming va undan yuqori. Daromadi o‘rtachadan past bo‘lgan O‘zbekiston uchun bu sezilarli o‘zgarish.

Narxlardan tashqari, raqobat muhiti ham o‘zgaradi, chunki utilizatsiya yig‘imini hamma ham to‘lamaydi.

Masalan, eng yirik sotuvchilardan biri — BYD Uzbekistan Factory bu to‘lovdan ozod etilgan.

Kompaniya o‘tgan yili O‘zbekistonda 17 132 ta elektromobil va gibrid avtomobil sotgan.

Endi, o‘z imtiyozlari tufayli mahalliy avtomobil zavodlari (ADM Jizzakh ham nimanidir ishga tushirmoqchi) narx ustunligiga ega bo‘lmoqda.

Uchinchi o‘zgarish — investitsiya loyihalari. Tan olish kerakki, O‘zbekistonda elektromobillar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish endi jjozibadorroq bo‘ldi.

Dastlabki ikki yilda hech narsa ishlab chiqarish ham shart emas, chunki mashinalar to‘plami va tayyor elektromobillarni olib kirishga imtiyozlar bor.

Masalan, BYD Uzbekistan Factory 2024-yilda atigi 4 004 ta elektromobil va gibrid ishlab chiqargan. Demak, 13 128 tasi import qilinib, shunchaki qayta sotilgan.

Bu o‘zgarishlarning barchasi O‘zbekistonda o‘zaro raqobatlashadigan 5-6 ta elektromobil ishlab chiqaruvchisining paydo bo‘lishiga olib kelgan taqdirdagina yakuniy natija ijobiy bo‘lishi mumkin.

Aks holda, elektromobillar bozori xuddi benzinli avtomobillar bozoriga o‘xshab qoladi — sun’iy taqchillik, eskirgan modellar, navbatlar va narx ko‘pigi.

@beshtorr

#bozor #avto #elektromobillar

O‘zbekistonda eng ko‘p yuklab olinadigan ilovalar. Yanvar yakunlari

Endi har oyning boshida kanalda shunaqa ma’lumotlar e’lon qilinadi — bu O‘zbekiston aholisini nima qiziqtirayotganini bilishga yordam beradi.

Misol uchun, ChatGPTga bo‘lgan katta qiziqishni ko‘rish mumkin — u Google Play’da ikkinchi, App Store’da to‘rtinchi o‘rinni egallab turibdi.

Ikki do‘konda ham birinchi o‘rinni Temu egallagan. Bu holat sentyabrda boshlangan va yaqin oylarda o‘zgarmasa kerak.

Telegram (eng ommabop messenjer) va Instagram (eng ommabop ijtimoiy tarmoq) ham eng ko‘p yuklab olinganlar ro‘yxatida. Odatdagidek.

Eng ko‘p yuklab olingan fintech ilova esa Payme bo‘ldi — Google Play’da beshinchi, App Store’da esa oltinchi o‘rinni egallagan.

Umuman olganda, o‘zbekistonliklar asosan xalqaro ilovalarni yuklab olishadi. Ro‘yxatga Payme’dan tashqari mahalliy ilovalardan faqat Soliq va Uzum Market bor.

Aytgancha, reytinglarning qanchalik farqlanishiga e’tibor bering.

Google Play’ning yuqori o‘rinlarida o‘yinlar va WhatsApp bor, App Store’da esa na unisi, na bunisi.

iPhone egalari Threads’ni ko‘p yuklab olishgan, Android smartfon egalari esa, chamasi, qiziqishmagan.

Google Play’dagi eng ko‘p yuklab olingan ro‘yxatida YouTube yo‘qligi ajablantirish mumkin, lekin buni ilovaning barcha Android smartfonlariga avtomatik o‘rnatilishi bilan izohlash mumkin.

So‘nggi kunlarda O‘zbekistonda DeepSeek ham tez ommalashmoqda, ammo u yanvar oyining reytingiga kirishga ulgurmadi.

Fevral oyi yakunlari qanday bo‘lishini ko‘ramiz, stay tuned.

@beshtorr

#mobayl

Yaqinda Toshkentdagi o‘rtacha ish haqi 9 million so‘mni tashkil etgani haqidagi xabarni ko‘rgan bo‘lishingiz mumkin.

Tabiiyki, ko‘pchilik bunga ishonmadi va Statistika agentligini aldashda ayblashga shoshildi.

Aslida esa, hamma gap metodikada.

Birinchidan, bu qo‘lga oladigan emas, balki hisoblangan ish haqi. U soliqlarni o‘z ichiga oladi.

Ya’ni, xodim qo‘liga 5 million olsa, statistikada bu 6 millionga aylanadi.

Ikkinchidan, bu mehnat daftarchasi bor bo‘lgan barcha xodimlar uchun o‘rtacha ish haqi.

Oddiy misol: bitta odam 20 mln, ikkinchisi — 15 mln, uchinchisi — 10 mln va yana to‘rt kishi 5 milliondan oladigan kompaniya bor.

Ushbu kompaniyada o‘rtacha hisoblangan ish haqi 10 milliondan oshiq bo’ladi, garchi xodimlarning aksariyati bundan ikki baravar kam olsa ham.

Bundan tashqari, agentlik fuqarolik-huquqiy shartnoma asosida ishlaydigan odamlarni, butun kichik biznesni va qishloq xo‘jaligi sohasini hisobga olmaydi.

Natijada 2024-yil o‘rtacha oylik ish haqini hisoblashda 3,1 mln nafar xodim ma’lumotlaridan foydalanilgan. Bu mamlakat aholisining 10 foizi ham emas.

"Unday bo‘lsa, bu ma’lumotning o’zi nima keragi bor?"

Chunki statistika umumiy tasavvurga ega bo‘lish va o‘zgarishlarni ko‘rish imkonini beradi.

Masalan, yuqori va past haq to‘lanadigan sohalar o‘rtasidagi farq tez sur’atda oshayotganini ko‘rish mumkin — agar 2021-yilda u 4,4 million bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yil yakuniga kelib 11,8 millionga yetdi.

Bu jamiyatning tabaqalanishi kuchayib borayotganidan dalolat berishi mumkin.

Yana bir misol — eng past ish haqi ta’lim, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy sohalarda (asosan ayollar ishlaydigan joylar), eng yuqori esa bank, sug‘urta va IT sohalarida (asosan erkaklar ishlaydigan joylar).

Bu gender tengsizligi tobora ortib borayotganidan dalolat berishi mumkin.

Mana shunday tendensiyalarni ko‘rish uchun ish haqi statistikasi kerak bo‘ladi.

O‘zbekistondagi haqiqiy ish haqlarini bilish kerak bo’lsa, vakansiya e’lonlariga qarash kerak. Va u yerda, albatta, hech qanaqa 9 mln yoq.

@beshtorr

#vaziyat #pul

Payme ustun mavqega ega kompaniya deb tan olindi. Bu nimani anglatadi

Raqobatni rivojlantirish qo‘mitasi Payme’ni onlayn to‘lov tizimlari bozorida ustun mavqega ega kompaniya sifatida e’tirof etdi.

Bu degani, Payme’ni:

⏺ yoki yillik daromadi 37,5 milliard so‘mdan yuqori;

⏺ yoki oylik foydalanuvchilar soni 50 000 kishidan ortiq;

⏺ yoki bozor ulushi 40 foizdan dan ko‘p.

Kompaniyaning o‘zi ushbu ko‘rsatkichlarning biriga yoki barchasiga erishganligini qo‘mitaga xabar qildi.

Endi nima bo‘ladi?

Payme mana bu ro‘yxatga kiritiladi.

U erda Agrobank, Paynet, Yandex Go, Express 24, Tok Bor, Beeline, Uzbekistan Airways, O‘zbektelekom, UzAuto Motors va boshqalar ham bor.

Bu kompaniyalar o‘z bozorlariga ta’sir o‘tkazish qobiliyatiga ega bo‘lganligi sababli, bir qator talablarni bajarishlari shart.

Masalan, ularga o‘z hamkorlariga "men bilan ishlamoqchi bo‘lsang, boshqalar bilan hamkorlikdan voz kechishing kerak" kabi shartlarni qo‘yish man etiladi.

Ustun mavqe monopoliya emas

Blogerlar va OAV ko‘pincha bu atamalar o‘rtasidagi farqni anglamaydi, lekin na Yandex Go, na Payme, na Agrobank monopoliya bo‘la olmaydi, chunki ularning raqobatchilari bor.

Shu bilan birga, bu kompaniyalar shunchalik yirikki, ular raqobatni cheklash imkoniyatiga ega.

Bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun qo‘mita ularni ustun mavqega ega deb e’tirof etadi va ularga bir qator talablar qo‘yadi.

Agar O‘zbekistondagi monopoliyalar ro‘yxati kerak bo‘lsa, u mana bu yerda.

@beshtorr

#payme #kompaniyalar #fintex

Bloklangan TikTok O‘zbekistonda 7,5 mlrd so‘m ishlab topdi

2024-yilda QQS to‘lovchi xorijiy internet-kompaniyalar O’zbekistonda 959 mlrd so‘mlik xizmatlar ko‘rsatdi.

Bu bir yil oldingiga nisbatan 1,5 barobar ko‘pdir.

Odatdagidek, bu raqamlar nima bo‘layotganini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.

Misol uchun, Meta 346 milliard so’m ishlab topdi — 2023-yilga nisbatan 44 foizga ko‘p.

Demak, O‘zbekiston kompaniyalari Instagram va Facebook’da reklama uchun xarajatlarni sezilarli darajada oshirgan.

Google 240 milliard so’mga xizmat ko‘rsatdi (+36 foiz).

Bu o‘zbekistonliklarning Google Play Marketdagi xaridlar va kontekstli reklamaga sarflaydigan xarajatlari oshishini anglatadi.

Apple 227 milliard so’m ishlab topdi (+88 foiz).

Demak, O‘zbekistonda ilovalarni (va ilovalarda) sotib oladigan, developer akkauntiga pul to‘laydigan odamlar ko‘paygan.

Lekin hammasi ham tez o‘smayapti.

Masalan, Netflix sekinlashdi — agar 2023-yilda kompaniyaning O‘zbekistondagi xizmatlari hajmi 2 baravarga oshgan bo‘lsa, 2024-yilda atigi 15 foizga o‘sdi.

Va, eng qizig‘i, top-10 likka TikTok kirdi — kompaniya 2024-yilda bu yerda 7,5 mlrd so‘m ishlab topgan.

Ha, aynan o‘sha TikTok — O‘zbekistonda shaxsiy ma’lumotlar tufayli rasman cheklangan yagona ilova. Buni qanday izohlashni ham bilmayman…

Umuman olganda, 63 ta xorijiy kompaniya 2024-yilda bu yerda 115,8 mlrd soliq to‘lagan — bu ham 2023-yilga nisbatan 1,5 baravar ko‘p.

Bularning barchasidan asosiy xulosa — raqamli bozor kengaymoqda, O‘zbekistonda odamlarning iste’mol qilish odatlari o‘zgarmoqda.

P.s. Agar bloklangan TikTok deyarli 1 mlrd soliq to‘lagan bo‘lsa, bloklanmagan TikTok qancha to‘lagan bo‘lar edi?

Mutasaddilar bu haqda o‘ylab ko‘rishi kerak.

Qolaversa, O‘zbekistonda odamlar TikTokdan qanday foydalangan bo‘lsa, shunday foydalanmoqda. Faqat endi VPN orqali.

@beshtorr

#bozor #kompaniyalar

💰 Yangi venchur fondi tashkil etilmoqda

Nomi — United Ventures.

Ta’sischilari O‘zbekistonning yettita banki: O‘zmilliybank, Xalq Banki, Asaka Bank, Agrobank, Mikrokreditbank, Turonbank va Biznesni Rivojlantirish Banki.

Ularning har biri yangi kompaniyaning 14,28 foiziga egalik qildi.

United Ventures’ning ustav kapitali — 525 milliard so‘m. Rahbar etib "Sug‘urta Bozor" hammuassisi Azizbek Qurbonov ko’rsatilgan.

Boshqa hech qanday ma’lumot yo‘q, chunki jamg‘arma kechagina ro‘yxatdan o‘tkazildi.

Ammo yaqin orada yana bir investitsiya manbai paydo bo‘lishi aniq.

Bundan chiqadigan xulosa o‘sha-o‘sha — hozir O‘zbekistonda startapni ishga tushirish uchun eng zo’r vaqt.

Bozor ham, istiqbollar ham, sarmoya kiritishga tayyorlar ham paydo bo‘ldi.

Bosing.

@beshtorr

#venchur

To‘qqizta bank 2024-yilni zarar bilan yakunladi, xususiy banklarda yetakchi o‘zgardi

Bankers.uz O‘zbekiston banklarining moliyaviy natijalarini e’lon qildi.

Eng daromadli O‘zmilliybank bo‘ldi — 1,7 trillion so‘m.

Bu yangilik emas — eng ko‘p kreditlar (108 trln) va omonatlar (36,8 trln) aynan ushbu bankda.

Bundan tashqari, O‘zmilliybank iqtisodiyotni moliyalashtirishning davlat instrumentlaridan biridir.

Xususiy banklarda esa vaziyat qiziqarliroq, chunki u yerda yetakchi o‘zgardi.

2023-yilda "Kapitalbank" bo‘lgan bo‘lsa, endi yilni 1,4 trillion so‘m foyda bilan yakunlagan "Hamkorbank"dir.

Buning sabablaridan biri — "Hamkorbank"ning xorijiy valyutadagi foydasi sezilarli darajada oshgan.

Eng tez o‘suvchi bank — TBC Bank. Uning sof foydasi 341 milliard so‘mni tashkil etib, bu 2023-yilga nisbatan 748,5 foizga ko‘pdir

Bunday jadal o‘sishning sabablari bu yerda tushuntirib o‘tilgan edi.

To‘qqizta bank yilni zarar bilan yakunladi.

Yangi Bank, Hayot Bank, Apex Bank, Avo Bank va Eurasian Bank uchun bu tabiiy, chunki ular yaqinda tashkil etilgan va ulardan foyda kutish hozircha o‘rinsiz.

Eng ko‘p zarar ko‘rgan Biznes Rivojlanish Banki bo‘ldi (minus 2,2 trillion). Buni bank (ilgari Qishloq Qurilish Banki bo‘lgan edi ku) kechayotgan o‘zgarish jarayoni bilan izohlash mumkin.

Umuman olganda, foyda, albatta, muhim — bu har qanday kompaniyaning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri.

Ammo bank biznesida me’yorlar, zaxiralar va boshqa sohalarda bo‘lmagan ko‘plab omillar tufayli vaziyat biroz murakkabrok.

Shuning uchun ROE, ROA, NIM, LTD, COR, DXX, IIV kabi ko‘rsatkichlarni ham ko‘rib chiqish kerak. Ular bankda nima bo‘layotganini aniq ko‘rsatib beradi.

Yaqinda bitta misolda qivoraman, stay tuned.

@beshtorr

#banklar