Шу чоққача Эдмонтонда мошинасидаги давлат рақами белгисига исми ёки фамилияси, юрти номи, тахаллуси, лақаби, севимли рақами, улови тури, севганининг исмини ёзиб олганларни кўргандим.

Бугун оқ айиқ шаклидаги белгини кўриб қолдим. Канаданинг Шимоли-ғарбий ҳудудлари (Northwest Territories)га тегишли экан. Ўзига хос белги 1970 йилдан бери амалда экан.

@chnizomiddinova

Таклиф учун раҳмат! Тошкентда бўлганимда албатта борардим. Хуршид Даврон каби устозлар ҳам ғанимат. Имконингиз бўлса, гурунгга ўтинг...

Эдмонтондаги боғ, парк, айрим маҳалла, дарё, кўл бўйларида мана бунга ўхшаш ўриндиқлар кўп. Оддий: ёғочу темирдан ясалган. Фақат ундаги металл тахтача(лар) эътиборимни тортарди. Унга вафот этган кишининг исм-шарифи, аҳли оиласи, дўстлари, яқинларининг илиқ гаплари ёзиб қўйилади. Мисоли хотиранома.

Яхши экан-ку, ҳаммаям шундай қилармикан десам, ўриндиқ олиш ва металдан хотиранома маҳкамлатиш пулли экан. Шаҳар маъмуриятининг махсус дастури (Benchmark Program) бўйича номзод $ 2,800 тўлаб (хайрия сифатида), бунга эга чиқаркан. Бу сумма ичида скамейкани таъмирлаш, қуйма алюминга битилган матнни михлаш ва 10 йил давомида тегишли хизматларни кўрсатиш кираркан.

“Йўқ, ўзим хоҳлаган жойга ўрнатиб, шунақа ёзув маҳкамлатаман” десангиз, жойлар жуда чекланган, бўлса ҳам нархи қимматроқ – $4,700 га тушаркан.

Ўриндиқларга маҳкамланган металл тахтачалар 10 йил тураркан. Муддат тугаса, бошқа номзодга сотиларкан ёки қолаверса-чи десангиз, қайтадан ариза топшириб, қўшимча ҳақ тўлашга тўғри келаркан.

@chnizomiddinova

World Press Photo версияси бўйича йил сурати.

Исроил босқини сабаб Ғазодаги бомбардимонда икки қўлини йўқотган 9 ёшли Маҳмуд Ажур.

Қайғули, оғриқли...

Муаллиф ғазолик фотожурналист Самар Абу Элуф.

@chnizomiddinova

Калгаридаги ҳамюртимиз айтганидек, канадаликлар орасида ватанпарварлик ҳисси, бирлашиш кучаяпти. Сабабини кўпчилик билса керак...

@chnizomiddinova

Баҳоргача озгина бор🌱

@chnizomiddinova

#узраммо

Forbes'да чиққан мақолани кўргунча ва ўқигандан кейин ҳам ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларига бола(лари)нинг суратини жойлайдиган ота-оналарнинг юраги отникидан катта бўлса керак деб ўйлардим.

Инстаграмда боласига алоҳида профил очиб, фарзандининг ҳар бир қилиғи, ўсиб-унишини фото(ҳисобот), видеоролик шаклида кўрсатадиганлар-ку ўғил-қизини бировдан қизғанмайдиган тоифа бўлса керак, менимча.

Балки замондан орқада қолиб кетгандирман, бу масалада қолоқдирман. Лекин мен саҳифамга ҳар хил ҳолатда тушилган фотоларини жойлаганим сабаб эртага болам мактабида, қайсидир жойда ижобий муносабатлардан ташқари мазахланишини хоҳламасканман (масалан, мактабда буллинг оддий ҳол, ҳамманинг бошидан ўтган ва интернет замонида бу каррасига осон).

Forbes'да энди яна бошқа муаммо: педофиллар болаларнинг ижтимоий тармоқлардаги суратларини сунъий интеллект ёрдамида жинсий зўравонлик материалларига айлантираётгани кўтарилибди. Энг ёмони, педофиллар нишонига олинган бола ўзининг қурбонлигини ҳам билмаслиги мумкин экан.

Яъни ота-она жойлаган бола фотоси СИ ёрдамида осонгина ўзгартирилиши, суратдаги объект “ечинтирилиши”, юз-кўзига ишлов берилиши, педофилларнинг махфий гуруҳига ташланиб, виртуал зўравонлар кўзини ўйнатиши мумкин.

Қўшма штатларда бир педофил жиноятчи болажон суратини Facebook'дан сақлаб олиб, уни ўгай болам деб Teleguard мессенжери орқали педофиллар чат гуруҳига жойлаштирганликда айбланади. Афсуски, бунда ижтимоий тармоқлар “фотолар уйи” вазифасини бажараяпти.

Биламан, болангиз жуда ёқимтой, чиройли, дунёдаги энг ширин ўғил ёки қиз сиз учун, аммо, буни бошқаларга кўрсатишдан эҳтиёт бўлган яхши. Бола(лар) кичкина, ҳали ҳақ-ҳуқуқларини танимаган бўлса ҳам, у(лар) алоҳида шахс – сизнинг тармоқлардаги “лайк”, изоҳ, кўрувлар сони, улашишларингиз кўпайиши, етти ёт бегоналардан мақтов-алқов эшитиб, осмонларда учишингиз учун болаларингиз восита бўлмагани дуруст.

@chnizomiddinova

Булутлар. Бугун.

@chnizomiddinova

Кореялик дугонамнинг бола тарбиясида амал қиладиган қоидаси:

— Болаларга мукаммал эмас, бахтли ота-она керак!

@chnizomiddinova

Ўтган ой Netflix'да 4 қисмли “Ўсмирлик” (Adolescence) драмаси чиқди. Воқеалар 13 ёшли Жеймининг эрта тонгда (ҳали уйғонмасидан) қамоққа олиниши билан бошланади. Бола синфдоши Кэтини пичоқлаб ўлдиргани сабаб бўлади бунга.

Бугунги ўсмирлар олами, уларнинг ота-она, мактаб, ўртоқлари билан муносабати ва хулқ-атвори, ҳаракатлари (айниқса, балоғат давридаги “мускулдорлик” мавзуси)га ижтимоий тармоқлар ҳам нечоғлик таъсир қилаётгани битта планда суратга олиниб, кўрсатиб берилади.

Буюк Британия киноижодкорларининг бу фильмини бош вазир Кир Стармер ҳам “ота сифатида томоша қилишим оғир” дебди. Чунки воқеалар яна “қайдадир, қайсидир бола ҳаётида рўй бериши мумкин”. Шу сабаб драма Британия ўрта мактабларида кўрсатилиши шарт дейилибди.

Сериалнинг кулминацион нуқтаси 3-қисм – боланинг психолог билан суҳбати саҳнаси бўлса керак. Танаффуссиз кўрдим. Бола портрети чизиб берилган дейиш мумкин.

Meduza'да ҳам тақриз эълон қилинган. Сериални фарзанд (айниқса, ўғил) тарбиялаётган ҳар бир ота-она кўриши керак, менимча.

@chnizomiddinova

#women #program

Бугун бир сессияда қатнашдим. Ташкилотчи – иммигрант аёлларга ёрдам маркази. Келажакдаги илмий ишимнинг асосий пунктларидан бири шу мавзу доирасида бўлганига ўтган йил охири дастур рўйхатига ёзилгандим.

Ҳар хил давлат, менталитет, маданият ва тақдири турфаю, аммо илдизи бирдек кўринадиган аёллар йиғилибди. Кўпчилик Нигерия, Эфиопия, Эритрея, Украина, Марокаш, Непал, Жанубий Корея, Эрон, Ҳиндистондан охирги бир йилда миграция қилган. Танишув вақти айримлар ўз юртида яхши лавозим, иш, севган касб-корда ишлагани, Канадага келиб ўрнини топгунича анча-мунча қийинчиликларни бошдан кечирганини гапирди. Аксари ҳалигача ишсизликдан қийналяпти.

Африкалик аёллар руҳан кучли ва ҳаётга оптимистик кўз билан қараркан. Эронликлар ҳам шунақа – анча кучли. Украиналик мигрант 3 ҳафта аввал кўчиб келибди. “Тўғри қилдиммикан ўзи?” деб ҳалигача ўзидан сўраркан. Непаллик аёл ўз юртида тадбиркор бўлган экан, бу ерда эса меҳмонхона оқсочи. “Ишим руҳиятимга ёмон таъсир қиляпти, ўзгартиришим керак” дейди.

Икки ҳиндистонликнинг ҳикояси ҳаммамизни кулдирди. Эдмонтонга келгунича иккиси ҳам уй ишларида хизматкорларига суяниб, бор вақт-имконини ўқиш, иш, карьера, шахсий ривожланишга ажратиб, болалари билан шуғулланган экан. Бу ерга келгач, уй ишлари ўзларига қолибди.

– Уйдаги иш тугамаскан. Офисдаги иш билан уйдаги мувозанатни тутиш осонмаскан, – дейди бири. – Бошида ёқмади, пол артаман, овқат пишираман, кир юваман, дазмолга югураман, менежеримнинг топшириғини қиламан – ўлиб қолсам керак деб ўйловдим. Лекин, мана, шу ергача тирик етиб келдим.

Буни эшитган мен ичимда: “Уй билан иш-ўқиш-карьера балансини тутолмай ўлиш керак бўлганда, аллақачон дорилбақога биз кетардик”.

Эритреялик қиз эса қашшоқликдан қочиб келдим дейди. Бизда ўрта синф йўқ – ўта бойлар ва ўта қашшоқлар жамияти бор, диктатура, ҳарбий режим... қизлар ҳам армияда хизмат қилади деб келиши сабабларини гапириб берди.

Бу сессия ҳали давом этади. Яна қизиқ ҳикоялар айтилса, шу ерда ёзиб бораман.

@chnizomiddinova

Кутилмаган касаллик ва болалар шифокори

Ўтган ҳафта қизларим бирдан, бир хил симптомлар билан оғриб қолди. Бир йилдан бери касаллик нима билмай келаётгандик☹️

Томоқ қизариши, ҳолсизлик, иситмадан кейин йўтал, бурун оқиши бошланди. Икки кун уйда кўпроқ суюқлик, шўрва, иситма туширадиган сироплар ичириб, даволашга ҳаракат қилдим. Қарасак, иссиғи 40 дан тушмаяпти. Қўрқиб, оилавий шифокорга олиб бордик.

Доктор Хоним иситмани тушириб, ваҳима қилмасликни ва аввалги муолажани давом эттиришни айтди. Йўталига дори ёзасизми десам: “Мумкинмас! 7 ва 3 яшар болага йўтал дори бериб бўлмайди. 9 ёшдан кейин буюрилади!” дейди. “Биз юртимизда берардик” десам, “Биз ҳам Покистонда банка-банка ичирамиз” дейди кулиб.

Уйга қайтдик. Лекин икки кундан кейин каттамнинг қулоғи оғриб қолди (3 йил аввал қулоғи операция бўлганди).

Эндиям ваҳимага тушиб, уйимиз олдидаги болалар тез тиббий шифохонасига югурдим.

Қабулхонада боланинг вазни, иссиғини ўлчаб, рўйхатга ёзишди. Ўпкасини текширишди. Ҳозир Албертада қизамиқ тарқалганига қабулхонада қатъий режим ўрнатилибди.

10 дақиқадан кейин махсус аппаратлари бор хонага киргач, ҳамшира ғилдиракли компютерини судраб келди. Бир бошдан касаллик тарихини ёзди. Чақалоқлигида нималар билан оғригани, олинган вакциналаригача сўради.

Кичкинамга ҳам шундай тарих ёзди. Сўнг иккаласини ҳам обдон текширди. Шундай кейин шифокорни чақириб, унга ёзган тарихини кўрсатди ва у ҳам яна қайтадан текширди.

Дори ёзмайман, деди доктор. Иситма биз учун яхши сигнал – боланинг иммунитети касаллик билан курашяпти. Кўпроқ сув беринг, иштаҳасиз бўлса, овқатга мажбурламанг, сўраса, музқаймоқ ҳам бераверинг деди. Томоғи қизарган-ку, десам, майли, шу ҳам болага қувват дейди 😧 Фақат иситма туширадиган сироп ёзди.

Болалар қаттиқ шамоллаган, холос, фақат каттасига антибиотик ёзишга мажбурман, шекилли, деди. Роса ўйладим, ёзмасам бўлмаскан. Чунки касаллик қулоқда яхши ривожланади, муҳити қулай дейди.

Антибиотик рецептини 1 соат ёздиёв :) Ичкарида аптека ҳам бор экан. Дори ярим соатда тайёр бўлди. Тайёр антибиотик йўқ, фармацевт ҳаммасини ўлчаб бераркан ва буни қандай ичиришимни тушунтириб, махсус муз пакетга солиб берди. “5 кундан ортиқ ичмасин, ортиб қолган дорини тўкиб ташланг!” деди.

Илк хулосам: Канададаги болалар шифокорлари ўта хотиржам, бемалол ва шамоллаш ёки гриппга бир деганда антибиотик ёзиб бермаскан. Антибиотик – сўнгги чора. Болани табиий даволашга (сув, шарбат, шўрва, қайнатилган/буғланган овқат бн), иммунитетини ўзи курашишига қўйиб беришаркан. Ҳатто чупа-чупс, музқаймоқ, муздек сув бериш ҳам мумкин экан. Аввал касаллик тарихини яхшилаб ўрганиб, икки ҳамшира ва доктор консилиум қилгачгина даволашга ўтаркан.

@chnizomiddinova

Менимча, бугунги ва келажак авлоднинг яқин йиллардаги асосий муаммоси – диққатни жамлай олмаслик бўлса керак.

Охирги пайтлари кўпроқ ижтимоий-психологик муаммолар ўрганилган адабиётларни қараб чиққанимга тиббиёт, гуманитар соҳа олимлари чалғиш, фокуснинг сусайиши, диққат етишмаслигини бир овоздан жиддий хавфлар сирасига киритяпти. Ижтимоий тармоқлар, турли иловалар, интернет асосий сабаблар рўйхатида.

Бир танишим китоб ўқиётганида, Инстаграмга киргиси келишини айтиб берганди: “Телефонимни ўзимдан яшириб ё атайин бошқа хонага қўйиб, китобни очиб, 3-4 бет ўқигач, қўлим ниманидир пайпаслаб қидириб қолади. Хаёлим бўлинади ва китоб ҳам эсдан чиқади. Инстаграмга кириш хумори тутади. Худди наркомандек. Шунда ўзимни ёмон кўришни бошлайман, иродасизман деб айблайман, лекин Инстаграмга кирибоқ, ҳаммасини унутаман. Мендақалар кўп-ку!”.

Энг ёмони, диққатни жамлолмаслик, фокусни ушлай олмасликда ўсмирлар, ёшлар етакчи. Информация оқими, жозибадор ижтимоий тармоқлар, танишув чатлари, иловалар ва яна бошқа воситалар ёшларни эзғилаб юбормаяпти, холос.

Олимлар хулосасини қуруқ ваҳима деб ўйлайдиганлар ҳам бор. Биттаси: “Ўзини идрок қилолган, ақли, фаросати етган одам ҳаддини билади. Нимани қандай ишлатишни, меъёрни тутишни ўргатиш шартмас! Ёшлар ҳам вақти келиб безади бунақа нарсалардан” деганди. У ҳақдир, ўзидан келиб чиқиб шундай хулоса қилаётгандир, лекин у ҳамма дегани эмас ва ҳамма у эмас.

Диққатни жамлолмаслик ва ҳадеб чалғийвериш зарарини бир кўникмамизнинг йўқолаётганида сезаман – бесабрмиз, қунт кам. Ҳаётимизни мазмун билан эмас, бир дақиқадан ошмайдиган рилс, узуқ-юлуқ видеолар, иқтибосларга тўла постлар билан тўлдираётгандекмиз. Тизимлилик йўқ, бир маълумотни батафсил ўрганишга ҳафсала етмайди. Интернетдан узилиш – фожиа, ижтимоий тармоқ, мессенжердаги хабарлардан қуруқ қолиш оқлаб бўлмас гуноҳдек қабул қилинади бугун.

Интернетни олабўжи кўрсатиш ниятида эмасман, ўзим ҳам шунинг беминнат хизматига боғланиб қолганман. Инсониятни бошқа босқичга олиб чиққанини тан оламан. Мана шу гапларимниям онлайн оламда айтишдан бошқаси қўлимдан келмайди, лекин бунинг бадали ҳам бор экан. Битталаб тўловини ундиряпти.

@chnizomiddinova

Эрон-Ўзбекистон ўйини арафасига ижтимоий тармоқларда ҳар хил тахминларни ўқидим. Ўзбекистон терма жамоаси ютқизишини башорат қилганлар ҳам бўлди.

Бу ерда бир масала бор. Психологик. Ўз кучига ишонмаган одам ҳаётда ёмон сценарийлар ёзиб яшайди. Ҳаётнинг хира рангларини, одамларнинг ёмонини, тақдирнинг мураккабликларини... кўради, холос. Лекин, ҳаётнинг ёрқин ранглари, одамларнинг яхшиси, умрнинг гўзал лаҳзалари... бор.

Бекорга ҳамма нарса ниятдан бошланмаслиги айтилмайди. Инсон ҳар қандай ҳолатда ҳам ўз кучига — имкониятларига ишониши керак! Ўзига шубҳа қилганлар бу ҳаётда жангсиз ва курашсиз енгилади. Шунинг учун, одам нафақат ўзига, балки фарзандларига ҳам ишончни сингдириши лозим.

​​Бу ерларда ҳам кунлар илиб, табиатга жон киряпти. Айниқса ўтган якшанба ҳарорат +10 га яқинлашганига эдмонтонликлар кичикроқ доирада марафон ўтказвордиёв. Болалар билан уй атрофидаги уч-тўрт каттароқ паркларни кезгани отлангандик, гўё ҳамма бор юмушини йиғиштириб, югургани чиққандек туюлди.

Ўтган йил мартидан бери шу ерда яшаётган бўлсак, фақат -20 ва ундан юқори совуқдагина югурган одамни кўрмадим. Қолган пайтлари югуриш, баланд-пастликларни кезиш, велосипед ҳайдаш одатий ҳол. Куннинг исталган пайти (тонг, қоқ пешин ёки оқшом – фарқи йўқ) ёшми-қари, қуввати етса, югураверади.

Нафақат Эдмонтонда, Канаданинг бошқа шаҳар/провинцияларида ҳам соғлом турмуш тарзи биринчи ўринда турса керак десам, статистика бошқача “гапиряпти”. Канада дунёда семизлик даражаси бўйича 50-ўриндан гоҳ тушиб, гоҳ кўтарилиб тураркан. Ҳар уч кишидан бири семизликдан азият чекаркан. Соғлиқни сақлаш ташкилотлари келгуси йиллар семизлик канадаликлар учун жиддий муаммолардан бирига айланиши ва у билан кураш анча қимматга тушишини айтяпти.

Энг қизиғи, ЖССТ ва АҚШ, Канада ССВнинг семизлик сурункали касаллик деган хулосасига бошқа провинциялар орасида Албертагина расман қўшилибди.

@chnizomiddinova

Апрел бошида Албертанинг икки шаҳри – Калгари ва Эдмонтонда украин кинолари фестивали бўларкан.

Кириш бепул, фақат рўйхатдан ўтиб қўйиш керак экан. Кинолар уйимиз олдидаги Garneau театри ичидаги Metro Cinema’да қўйиларкан. Рўйхатда Антон Птушкиннинг Us, Our Pets and the War ҳужжатли фильми ҳам бор экан.

@chnizomiddinova

​​Урушлар, фитналар, диктаторлар, демократу либераллар, хуллас, сиёсат ўз ҳолича турланиб-тусланиб “яшайверади”, олимлар эса бунга кўпам парво қилмай, илм йўлида собит кетаверади.

Яқинда Ироқдаги археологик қазишма ишларида қадимги Месопотамиянинг маъмурий бошқарувига оид лой-ғишт тахтачалар топилибди. (Ироқ, умуман, Яқин Шарқ дейилса, энг аввал вайроналар, уруш, қатлиом хаёлни кесиб ўтади. ОАВ кучи шу бўлса керак).

Бу лой тахтачалар одам боласи қип-қизил бюрократияга кеча ёки минг йил аввал эмас, милоддан аввалги йилларданоқ мубтало бўлганини такрор исботлабди.

Топилманинг аҳамияти шундаки, энди олимлар шумерлар шаҳарларини ишғол қилган Аккад сулоласининг 150 йиллик маъмурий бошқарув, давлат сиёсати, аҳоли турмуш тарзини аниқ деталларига таҳлил қила олишаркан.

Лой тахтачаларда фуқаролар (ҳатто болалар) исм-шарифи, касб-кори, воқеа-ҳолатлар нуқта-вергулигача ёзилган экан. Улкан империянинг энг чекка қишлоғида мабодо бир қўй ўлиб қолса, шу ҳам қайд этилган экан. Ҳеч нарса кўздан қочирилмаган.

Қадимги Месопатамияда худолар олий раҳнамо cаналганига, жамики шаҳарлар уларга тегишли деган қараш ҳукмрон бўлган. Ибодатхона жорубкашлиги эса энг буюк иш деб ҳисобланган экан. Бу ҳам алоҳида қайд этилибди.

Эътиборлиси, давлат ишида аёллар муҳим ўрин эгаллаган экан. Ўша замондаги бошқа жамиятларга таққосланса, бунда аёллар қадри баланд, овози, сўзи дадил бўлган экан.

Тарих шу қирралари билан бугуннинг одамини ҳайратлантирса керак. Тасаввур қилинг, милоддан аввалги неча мингйилликнинг суратини энди аниқ далилларга таяниб чизса бўлади.

Яхшиям, оламда Путин Россияси, Трамп “демократияси”дан бошқа гаплар кўп. Шоҳ ҳам, гадо ҳам бу дунёдан ўтиб кетишини эслатадиган шундай тарихий ашёлар бор. Бўлмаса, кўз ўнгимиздагиларни кўриб яшайвериш азобига чидолмасмидик...

@chnizomiddinova

Бир йилда тўрт марта Эдмонтондаги 3 ёки 4 кутубхонада “Books2Buy” номи билан китоб савдоси бўлади. Икки кун доналаб, учинчи куни қутилаб сотилади.

Кеча энг йирик Стэнли А. Милней номидаги кутубхонага борсак, китоб савдосининг охирги куни экан. Бир қутиси 10 доллар (сўмда 90 мингга ҳам етмайди). Турли жанр, шакл, мавзудаги китоб, DVD диск, аудиокитоб, альбом, болалар адабиётидан хоҳлаганингизни бир қутига тўлдириб соласиз ва 10 доллар тўлаб, чиқиб кетаверасиз. Нечта қути сотиб олишга чеклов йўқ – чўнтак кўтаргунича. Аммо энг ками 1 қути бўлиши керак.

Савдо бошланмасидан 45 дақиқа кутганлар 2 соатга қолмай катта залдаги китобнинг чангини чиқариб ташлашди. Китоб сотуви акцияси бошқача (ботартиб, бир-бирига ҳурмат кўрсатилган ҳолда) бўларкан.

Аммо тезлашмасангиз, севган китобингизни бошқаси шартта илиб кетишига чидолмайсиз (ёши катта китобхонлар абжир бўларкан). Бамайлихотир танлайлик десак, кўп китобдан қуруқ қоляпмиз – эс-ҳушни йиғиб, картон қутини тўлдиришга тушдик.

@chnizomiddinova

​​Алберта университети профессори Тимоти Колфилд “Ишонч иллюзияси” (The Certainty Illusion) китобида нега информацион оламимиз сершовқин, бетартиб эканига бир нечта фактларни келтирибди:

– 2025 йилгача қилинган ҳисоб-китобларга кўра, энди кунига 463 экзабайт рақамли маълумот яратилади. Бу 212,765,957 DVD'га тенг дегани.
– Тахминан йилига 2 миллионта академик мақолалар чоп этиляпти.
– Ҳар куни Google'дан 8,5 миллиард маълумот қидирилади ва минглаб янги мақолалар эълон қилинади.
– YouTube'га ҳар дақиқада қарийб 500 соатлик контент жойланади.
– Аксаримиз қўл телефонларимизни кунига юз маротабалаб текширамиз.
– Одамлар кунига 74 гигабайт маълумотни қайта ишлаши ҳисоб-китоб қилинган. Неврологлар Сабина Ҳайм ва Андреас Кейлнинг айтишича, атиги беш юз йил аввал бир ўқимишли одам умри давомида китоб ва афсона, ривоятлар орқали 74 ГБ маълумотни қабул қилган.

@chnizomiddinova

Музлаган Онтарио кўлида оқбош бургут билан Канада ғозининг 20 дақиқалик олишуви акс этган фотолар тармоқларда, ОАВда роса айланди.

Буни турли медиа нашрлари АҚШ президенти Доналд Трампнинг ён қўшнисини 51-штат қилиб олмоқчилиги, аввал жорий қилиб, эртаси ёки индини бекор қилаётган божлари, ақлга сиғмас баёнотларига жавоб рамзи деб шарҳлаяпти. Фотограф Мервин Секейра ҳам қушлар жангини “ўта рамзий” дебди.

Муз устида тинч ўтирган ғозга ҳе йўқ, бе йўқ бирдан ҳужум қилиб, рақибини туртиб-тортқилаб, олишиб-олишиб, муродига етмаган бургут жимгина учиб кетворибди охирида.

@chnizomiddinova

#til_haqida

Муҳрим Аъзамхўжаев мана бунда Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг 1914 йилги саёҳат хотираларидан парча жойлаганди. Тил билан боғлиқ қайдлар қизиқ. Яҳудийларнинг кўҳна иброний тилига муҳаббати ва уни келажак авлодга етказишдаги ҳаракатлари ҳақида Беҳбудий домла ҳам ҳайратини яширмаган экан.

Университетга киргунимча ўзим ҳам ўзбек тилининг жозибаси, чиройли тил эканини тўла англамаганман. Чунки мактабдаги она тили дарсларимиз ўлда-жўлда, ўқитувчи кўп алмашган, уйдаги мулоқот эса тожик тилида бўлган. 2-курсга ўтибгина ўзбек адабиётини жиддий ўқиганман.

Ҳозир ўйласам, Ғафур Ғулом, Асқад Мухтор, Абдулла Қаҳҳор, Шукур Холмирзаев, Аҳмад Аъзам, Анвар Обиджон, Эркин Аъзам (бакалавр ишимда ёзувчи фиқраларини таҳлил қилгандим), Усмон Азим асарларини ўқиб, тилга меҳрим ортган экан. Фақат шуларгина эмас, бошқаларининг ҳам таъсири бор, лекин буларни қайта-қайта ўқийверганман.

Канадага келгач, табиийки, инглиз тили уйдан ташқарида доминантга айланди. Болаларнинг янги тилни тез ва осон ўрганиши бизни бир тарафдан қувонтирса, бошқа томондан она тилини унутиб бориши шахсан мени ранжитади (тўнғич қизим аввал инглиз тилида фикрлаб, кейин уни ўзбекчага ўгириб, айрим сўзлар таржимасини тополмаса, мулоқотда шартта инглизчага ўтиб кетяпти). Уйда ўзбек/тожик тилларида гаплашсак-да, мактаб-боғча муҳити, социаллашув барибир устун келаркан.

Илгари аҳамият бермасдим, лекин уйда ҳам инглиз тилида гаплашадиган ўзбекларни кўриб, энсам қотадиган бўлди яқиндан бери. Болалар шундоғам мактабда, жамоат ичида инглизчани тоза талаффуз билан ўрганади. Аммо шунгаям қаноат қилмай, кундалик ҳаётда ўзбек ота-онанинг боласи билан тўла инглизча гаплашиши эриш туюлади менга.

Лекин она тилида гаплашишга аҳамият берадиган ватандошлар ҳам бор. Ўтган ой Алберта университетида PhD қилаётган опамнинг уйида меҳмон бўлдим. Суҳбат пайти тил мавзусидан гап кетди. Ўрта ва бошланғич синфда ўқийдиган икки боласи билан ота-она ўзбек тилига бошқа тиллар (русча, инглизча)дан сўз қўшмай, соф гаплашиш бўйича ўйин ўйнашаркан. Ким кам хато қилиб, жарима балларини кўпайтирмай, ҳаммани ютса, келаси ҳафта дам олиш кунлари қаерга боришни ҳал қиларкан.

Бу кичик ҳаракатдир, аммо менга ёқди – бўтқа тилда гаплашгандан кўра, русча-инглизчани аралаштирмай, соф она тилида гаплашган яхши барибир. Боланинг бир қанча тилларни ўрганиб, политолог бўлиши кимни қувонтирмайди, аммо бу она тилини унутиш ҳисобига бўлмаслиги керак, менимча.

@chnizomiddinova

Йўл-йўлакай...

@chnizomiddinova

#maktab_xabarlari

Билмадим, балки вақт ўтиб, “эътиқод эркинлиги”, “диний бағрикенглик” деган жумлаларни эшитсам, ҳозиргидек ҳайратланмас ва алоҳида ёзиб ўтирмасам керак. Аммо кеча мактаб директоримиздан келган имейлни ўқигач, шу каналда хотира қилиб қолдиргим келди.

Директор Кэтлин Дюранс 3-4 хабар ораси мусулмон ўқувчи ва ота-оналарни яқинлашаётган Рамазон ойи билан табриклабди. Эътиборимни тортгани, рўзадор ўқувчилар тушлик пайти синфхонада қолгиси келмаса (яъни бошқа болалар овқатини еяётган пайти), алоҳида жойда вақт ўтказиши, кимдир пешин намозини адо этмоқчи бўлса, кутубхонада ҳозирланган жойдан фойдаланиши мумкинлиги айтилибди.

Бу бошланғич синфлар мактаби. Болалар 1-синфдан 6-синфгача ўқийди, кейин ўрта мактабга ўтади. Шунга қарамай, ҳар бир бола ва унинг дини, диний ибодатлари, байрамлари албатта ҳурмат қилинади.

@chnizomiddinova

​​#bobur_haqida

Заҳириддин Бобур шахси ва шеъриятига мухлислигим қачон бошланганини аниқ билмайман. Лекин “Маърифат” газетасида ишлаб юрган йилларим экани тахминга яқинроқ. Чунки атрофимда ашаддий бобурхонлар, “Бобурнома”ни йилда бир қайта ўқийдиганлар бор эди. Уларнинг суҳбати, мақолалари сабаб қизиқишим ортаверган.

Бобур инсонийлик, шоир ва шоҳлик бобида буюк бўлганини ҳар 14 февралда такрорлаймиз. Лекин унинг катта ШАХС бўлганини кўпда англамаймиз. “Ҳаа, бир шоҳ-да, Ҳиндистонни босволиб, даврини сурган” дерди бир ўртоғим. У ҳазиллашармиди, ё жиддий айтармиди, билмайман.

Бобур ҳақидаги стереотипларни (масалан, Андижон қовунини соғиниб, энтиккани) айнан “Бобурнома” синдирган. Уни йиғлоқи, нуқул ватан ҳажри билан яшаган, заиф, нотавон деб тасаввур қилганман негадир. Бунақа сифатли одам бошқа юртда давлатчиликка асос солармиди, дея танқидий фикрламабманам.

Икки йил аввал Gazeta.uz’да “‘Бобурнома’ни нега ўқимаймиз?” саволини қўйиб, Ҳусан Нишонов ва Ориф Толибдан интервью олгандим. Ўшанда йилда бир мемуар асарни такроран ўқишдан чарчамайдиган Ҳусан Нишонов суҳбат пайти фарзандларига Гулбаданбегим, Гулрангбегим ва Муҳаммад Бобур деб исм қўйганларини айтгандилар. Шуни эшитиб, бунинг олдида менинг мухлислигим хиралашиб қолганди.

Ориф Толиб таъбири билан айтганда: “Бобур шоир сифатида боғда қўлини иягига қўйиб, ўй суриб ўтириб, ижод қилган шоир эмас. От устида туриб ижод қилган ва “Бобурнома” панд-насиҳат жамланган китоб эмас”.

@chnizomiddinova

Bobur aqlli, irodali, kuchli shaxs sifatida qiziq menga. Biz haliyam uni yaxshi o‘rganmayotgandaymiz.
Men Boburni o‘sha "Yulduzli tunlar" asosida olingan videofilmdan taniganman, yaxshi ko‘rganman (5-sinfda o‘qirdim shekilli qo‘yilganida).
Kino, seriallar obtashasak bo‘ladi aslida Bobur haqida.
Filolog sifatida bugun Boburni eslamay o‘tkazib yubora olmadim.

Bir narsa esimga tushdi: hindistonlik kursdoshim "Boburni yomon ko‘raman. Bizni birinchi mustamlaka qilgan Bobur bo‘ladi", degan edi.

Boshqa pokistonlik kursdoshim o‘zini Bobur askarlarining avlodi hisoblardi va mo‘g‘ulman derdi, bundan faxrlanardi.

Rasm bugungi.

@psixolingvist

BBC'да Ўзбекистонда туризм ривожи учун қурилаётган янги, замонавий иншоотларнинг аслида туризм соҳасига зарари ҳақида мақола чиқибди.

Тарихий шаҳарларда қурилаётган турли-туман ситилар, кўҳна мажмуага яқин қад кўтараётган иморатлар сайёҳларни кўпам жалб этмаслиги, Ўзбекистон советлардан мерос хатони такрорлаётгани ҳам айтилибди (муаллиф кузатувларини давом эттириши керак, менимча)

Ростанам, сайёҳ замонавий бинони кўраман деб келмайди, аллақандай ситига кўзи учиб тургани ҳам йўқ. Мегаполислардан, якрангликдан чарчаган одам экзотик маскан қидиради, тарих нафасини сезишга, неча минг йиллик экспонат билан юзлашишга югуради, туб аҳоли турмуш тарзининг сунъий эмас, ҳақиқатга яқин манзарасини кўргиси келади.

Талабаликдан Самарқанд дарвоза маҳаллалари, Тошкентнинг эски шаҳар қисми, Навоий кўчаси, Чорсу, Эски жўва бозори, Ўрда, Зарқайнар тарафларда кезишни ёқтирардим. Абдулла Қодирий маҳалласига борганимда, ҳаяжонланиб кетгандим: шу кўчалардан Қодирий домла ўтиб-қайтган-а, деб.
Охирги йиллари қандайдир ситилар, савдо марказлари қурилди, биттасигаям бормабман.

Ўзимиз ҳам Ўзбекистон ичида яшаб, Бухоро, Самарқанд ёки Хивага ситини деб эмас, кўҳна обида, қадамжо, музейларини кўргани борамиз. Келадиган сайёҳ ҳам шундай-да. Туризмдан келадиган даромад ҳаммага фойда. Лекин эски иморатни нозик идишлар дўконига кириб қолган филдек “синдириб”, бузиб ё муҳофазага олинган объектга зарар етказиб, топган уч-тўрт тангани тезда йўқотиш ҳам мумкин-да.

@chnizomiddinova

#tadqiqot

Ўзбекистонда диссертация ёздириш нархи $3000 дан $5000 гача бўлиши мумкин экан. Манба.

Мен ҳам уч-тўрт кишини биламан – пулга ёздирган PhD ишини. Ҳозир университетда ишлаб, дарс бериб юришибди.

Бакалавр ё магистр пайтимиз диплом иши ҳимояси ўтгач, CD дискка ёзиб топишириш сўраларди асосий матнни. Нега десам, архивда туриши керак деб бўрттиришарди вазиятни. Билсам, биздан кейин келадиган ота-онасининг эркатойларига айрим “савобталаб”, “бола бечора ўсал бўлиб қолмасин” дейдиган серҳиммат “домлалар” тайёр ишларни юмалоқ ёстиқ қилиб “яп-янги диплом иши” ясаб беришаркан.
Мен диплом ва магистр иши ёзган йиллари (2016 ва 2018 йил) плагиаторликка қарши кураш деган гаплар номига эди, холос.

@chnizomiddinova

🌨 Шундай тўхтамай ёғаверса, эртага тиззагача етса керак...

@chnizomiddinova

Шу китобни ўқияпман. Жонатан Ҳайдт телефон, гаджетлар, ижтимоий тармоқларга қарам янги авлоднинг бугунги ва эртанги муаммоларини таҳлил қилибди.

Бир ўринда муаллиф болалар ўйинларига тўхталади. Яъни телефонга қарам авлод пайдо бўлмасидан аввал болалар ўйинлари шахс шаклланишида қанчалик муҳим бўлганини айтади.

Шу таҳлилларини ўқиётиб, хаёлимга Шукур Холмирзаевнинг болалар ўйинларига бағишланган бетакрор ҳикоялари келди. Адиб ўйиннинг бола характеридаги ролини тиниқ тасвирлаган. Ўйинларда ҳалоллик, ғирромлик, устамонлик, чаққонлик, синчилик, қувлик ва бошқа сифатлар шаклланиши мумкин. Ё шахсга айланади, ё...

Яна шу мавзудаги ҳикояни Муҳаммад Шарифнинг “Толкўприк” китобида ўқигандим.
Болаликдаги чиллак, бештош, ланка, пақпақ(лой ўйини) ва ҳоказо ўйинларда ютиш, ютқизиш ҳаёт-мамотдек туюлган. Ютган – шод, ютқизган уйига шумшайиб, эртанги ўйинни яхшироқ ўйнаш режасини тузиб қайтарди.

Афсуски, телефонга қарам бўлаётган болаларнинг шундай ўйинлар билан улғаяётгани ҳақида бугун эшитмайман.

@chnizomiddinova

Эронликларнинг бир-бири билан хайрлашаётганда ишлатадиган ибораси ёқди — “Худо ҳафез”

@chnizomiddinova