Bugun she’rlari barchamizning qalbimizdan muqim o‘rin egallagan Muhammad Yusufning tavallud kuni. Esimda adashmasam uchinchi yoki to‘rtinchi sinf edim. Shoirning she’riy to‘plamidan ustozimiz matematika haqida she’rini o‘qib berib, qiziqtirib qo‘ygandilar. Shundan keyin dadamga aynan o‘sha she’riy kitobni oldirgandim va o‘qib chiqqandim.

Hozir esa, uning shaxsiyatiga ortiqcha ta’rif bermoqchi emasman. Shunchaki menga yoqadigan she’rlaridan birini keltirib o‘tmoqchiman xolos.

Ko‘klarda ko‘k kaptar qushdaymiz, jonim,
Qayg‘urma kel ko‘ngil "xushlaymiz" jonim,
Mening tanishim yo‘q narigi dunyoda
Baribir "Jannatga tushmaymiz jonim"...

Yorug‘ dunyoda kim yashaydi to‘yib,
Umr o‘tib ketgay kiprik qoqquncha:
Onang ko‘ksiga bir boshingni qo‘yib,
Bolang ko‘ziga bir kulib boqquncha...

Muhammad Yusufni albatta o‘qing! His qiling!

@doston_chustiy

​#taqriz

Iogann Volfgang Gyote — "G‘arbu Sharq devoni"

Gyote bilan tanishish menda unchalik ham qiyinchilik tug‘dirmadi. Chunki, oldinroq Robert Grinning "Mahorat"ini o‘qiganimda uning biografiyasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lib bo‘lgandim. Ushbu asar ham uning hayot yo‘li haqida so‘zlashdan boshlanadi. Gyotening biografiyasini o‘qir ekansiz, bu inson xohlagan ishini qilgan va unda eng zo‘rlaridan bo‘lgan ekan degan fikr albatta hayolingizdan o‘tadi. O‘zida adabiyotga nisbatan qiziqishi borligini sezgach, darhol u bilan shug‘ullanishni boshlaydi. Bir necha yillar o‘tmay olmon adabiyotiga o‘zgacha ruh olib kirgan "Yosh Verterning iztiroblari" asari dunyo yuzini ko‘radi. U shunday mashhurlikka erishadiki, hatto yashashdan ma’no topa olmay qoladi. O‘lim yoqasidan qaytib keladi. So‘ng, garchi o‘ziga yoqmasa-da, o‘zini davlat arbobi sifatida sinab ko‘radi. Buning evaziga unga, ilm bilan shug‘ullanishga barcha sharoitlar yaratib berilishi va’da qilinadi. Shu sababli, u bunga rozi bo‘ladi. Sevgida ham o‘zini bir necha bor sinab ko‘radi. Aniqroq aytsam, sevadi, seviladi, kuyadi. 

Gyotening shaxsiyatida yana bir e’tiborga molik jihati bu ilmni, ilm bilan shug‘ullanuvchilarni umuman olganda ilm ahlini sevishi va hurmat qilishi. U umrida davomida mana shunday insonlarga talpingan va atrofiga to‘plagan. Ular bilan hamsuhbat bo‘lgan va ularning fikrlari-yu tanqidlariga doimo ochiq bo‘lgan. Menimcha, uni buyuk olmon Gyotesi qilgan xislati ham shu edi.

Ushbu asarda bundan tashqari Gyotedan hikmatli so‘zlar keltirilgan. Bularni o‘qir ekansiz. Gyotening fikrlar zanjiri qanchalik mukammalligiga o‘zingiz guvoh bo‘lasiz. Gyote shunday qomusiy shaxs bo‘lganki, barcha mavzu haqida uning tugal fikri mavjud bo‘lgan. Eng hayratlanarlisi barcha fikr mulohazalari deyarli to‘g‘ri edi. Aks holda, uning fikrlari to hozirgacha yetib kelmagan bo‘lardi. Vaqt sinovidan o‘tdimi, demak bu haqiqat!

Professor Akmal Saidov so‘zlari bilan Gyote shaxsiyatiga berilgan tariflarni yakunlasam degandim: "Gyote Sa’diy kabi jahongashta, Jomiy kabi piri murshid, Navoiydek davlat arbobi va Hofizu Xayyom kabi devonavash qalb egasi bo‘lgan".

Endi asarning "go‘shtli" qismiga to‘xtaladigan bo‘lsam, ushbu asardagi barcha she’riy dostonlar siz-u biz bilgan, sharq daholarining asarlariga taqlid sifatida yozilgan. Aniqroq aytsam, Gyote ulardan ilhomlangan. Umuman olganda nafaqat Gyote, balki uyg‘onish davri va aynan shu davrdan keyingi barcha faylasuflar hamda yozuvchilar sharq adabiyotini o‘qishga, qiziqishgan, o‘rganishgan hamda ulardan ilhomlanishgan. Bularga Gyotening o‘zini, Nitsheni hamda bir nechta olmon yozuvchilarini misol qilib keltirsam bo‘ladi.

Bilmadim, Gyotening she’rlari haqida yana qanday fikr bildira olaman. Men uni o‘qiyotganimda keyinchalik bu haqida qanday fikr bildiraman deb o‘qimadim to‘g‘risi. O‘qidim. Uning she’rlarini shunchaki his qilib o‘qidim. Shu xolos. Sizlargayam tavsiyam shu. Hech qanday ortiqcha, mazmun va ma’no axtarmasdan, shunchaki o‘qing.

@doston_chustiy

Agar biz biror narsadan qoniqishga qodir bo‘lganimizda, allaqachonlar qoniqib bo‘lgan bo‘lardik.

© Seneka

Tun bu bedorlik. Tun bu ilm. Tun bu ilhom. Tun bu she'riyat. Tun bu ibodat. Tun bu abadiyat. So‘ngida esa, tun bu asl siz va men!

​​Hayot yo‘li

Bazilar 22 yoshda institut yoki universitetni tamomlaydi lekin, munosib ish topish uchun 5 yil kutadi.

Bazilar 25 yoshida kopmaniya rahbari bo‘ladi va 50 yoshida olamdan o‘tadi.

Bazi boshqalar 50 yoshida kompaniya rahbari bo‘ladi va 90 yilgacha umr ko‘radi.

Barak Obama 50 yoshida nafaqaga chiqgan bo‘lsa, uning bir vaqtlar vitse prezidenti bo‘lgan Jo Bayden 78 yoshida AQSH prezidenti bo‘ldi.

Bazilar turmush qurgan vaqtda bazilar hali g‘am bo‘ydoq bo‘ladi.

Bu dunyoda har kim o‘z vaqt o‘lchovi bilan yashaydi.

Sizning atorfingizdagi odamlar go‘yoki sizdan ancha odimlab ketganga o‘xshab ko‘rinadi, bazilar esa sizdan ortda qolayotgandek.

Ularga xasad qilmang faqat xavas ko‘zi bilan boqing.

Shuning uchun o‘zingizni xotirjam tuting.

Siz kech qolmadingiz.

Siz odimlab ham ketmadingiz.

Barchaning o‘z hayot yo‘li va umr o‘lchovi bor.

Manba

Фақат буюк оғриқ — узоқ, секин келадиган ва вақт талаб қиладиган оғриқ бизни ўзимизнинг энг чуқур поёнларимизга тушишга мажбур қилади. Бундай оғриқ бизни 'яхшилайди' деб шубҳаланаман; лекин унинг бизни янада чуқур фикрлайдиган инсонга айлантиришини биламан.
Бундай жарликлардан, бундай оғир холатлардан инсон қайта туғилгандай қайтиб келади, гўё терисини тўкиб ташлагандек, ҳисларида кўпроқ шодлик ва иккинчи бор пайдо бўлган бегуноҳ шодлик билан — болаликка хос, бироқ олдингига қараганда юз карра нозик ва мукаммалроқ бўлиб" -Фридрих Ницше

Yigirma bir yosh

Yigirma bir yosh, ko‘pchilik eng qoning qaynagan yoshing deydi. Lekin men eng ko‘p sokinlik istayman negadir.

Yigirma bir yosh, o‘zing xohlagan barcha-barchasini amalda qo‘llab ko‘radigan yosh (o‘xshasa-yu-o‘xshamasa).

Yigirma bir yosh, barcha mas’uliyatni aqlan bo‘yningga olib, harakat qiladigan yosh.

Yigirma bir yosh, hammadan qochib, o‘z muammolaringni o‘zing hal qiladigan yosh.

Yigirma bir yosh, ulg‘ayganingni va o‘sha beg‘ubor bolalik hech qachon qaytmasligini tushunadigan yosh.

Yigirma bir yosh, boshqalarni kuzatib, o‘z orzularingdan voz kechmasliging shart bo‘lgan yosh.

Yigirma bir yosh va bu shunchaki son xolos.

P.s. Hech narsa yozish niyatim yo‘q edi. Shunchaki, oldin yozganlarim kabi, buni ham bir necha yillardan keyin, kulib, o‘qish uchun hayolimga kelgan narsalarni qoralab qo‘ydim xolos.

@doston_chustiy

Shomirza Turdimov: Shayton san’atga aralashmaydi deysizmi? San’atning tub asosi shaytoniy deguvchilar ham bor.

Rauf Parfi: Shayton hamisha bosh rollarda turadi. Qarama-qarshilik bo‘lmasa, fikrni yetkazib bo‘lmaydi. Hayot o‘zi qarama-qarshilikdan iborat. Masalan, elektrda manfiy va musbat bir-birini o‘ldirganda chiroq yonadi. Sizga yorug‘lik kerak. Xuddi shunday, sizdagi ezgulik bilan yovuzlik kurashganda san’at tug‘iladi. Drama qancha kuchli bo‘lsa, shuncha yorug‘roq bo‘ladi. Drama degani konflikt degani. Tragediya degani fojia bir-birini o‘ldirish degani. Oldindan aytib qo‘yadi fojia deb.

Aslida, odamga "Nimanidir qil!" deb butun a’zoyi badan, ong berilgan. Shunga imkonimiz bo‘lib, shaytonning gapiga kirdim deymiz. Shayton go‘zal simvol. Shuncha xatolarni bitta shaytonga yuklab ketaveramiz. Shayton bizning boy berilgan ruhimizni egallab olgan nafsimiz-ku.

Shaytonga qarshi kurash butun ilmdan iborat ekanligi, to‘rt ming yildan beri necha million kitob shaytonga qarshi yozilganini bila turib har qadamingiz-da shaytonga duch kelaverasiz. Nega "balans" yo‘q? Nega odam bolasi bir-birini tushunmaydi? Davlatlar bir-biri bilan urishadi. Millat millatni xo‘rlaydi. Nega? Bu zulm davom etadi. Nega?

Bu ilmlar nega kerak edi, ta’siri bo‘lmasa? Falonchiga yuz ming kerak ekan, nega pistonchini aldashi kerak? Shuncha ilm bor-ku, nega? Qani bu ilmlardan kelgan foyda? Demak, inson buzuq nafs bilan tug‘ilgan ekan. Xamiri shunday qorilgan ekan-da?! Bilimning odamni skeptik qiladigan joyi shu.

Bu yerda bilgan ham, bilmagan ham xato qiladi. Bu yerda bilgan ham, bilmagan ham qurbon.

Folklorshunos olim Shomirza Turdimov va Rauf Parfi suhbati. 1999-yil "Suhbatdosh" gazetasida chop etilgan.

@doston_chustiy

Men 33 yoshimda diplom oldim, 36 yoshimda esa endigina yillik daromadim 100 ming dollardan oshdi va birinchi uyimni quryapman. Ijtimoiy tarmoqlar sizni 25 yoshingizda muvaffaqiyatsizlikka uchragan deb o‘ylashingizga majbur qiladi. Agar siz hozir men erishayotgan narsalarga erishmagan bo‘lsangiz, xavotir olmang. O‘z yo‘lingizdan yuring, vaqti kelib barchasi o‘z o‘rniga tushadi.

@doston_chustiy

​Tong otganda, o‘rningizdan turishga qiynalsangiz, o‘zingizga shunday deng: "Men inson sifatida ishga borishim kerak. Agar men dunyoga kelgan maqsadimni amalga oshirayotgan bo‘lsam, nimadan nolishim mumkin? Yoki men shunchaki ko‘rpaga o‘ralib, issiq yotish uchun yaratilganmanmi?

- Lekin bu yerda yotgan yaxshiroq-ku.

Demak, siz faqat "yaxshi" his qilish uchun tug‘ilgan ekansiz-da? Biror narsa qilish va uni boshdan kechirish o‘rniga? O‘simliklar, qushlar, chumolilar, o‘rgimchaklar va asalarilarning o‘z vazifalarini bajarib, dunyoni imkon qadar tartibga solayotganlarini ko‘rmayapsizmi? Siz esa inson sifatida o‘z vazifangizni bajarishga tayyor emasmisiz? Nega tabiatingiz talab qilayotgan ishni qilishga shoshilmayapsiz?

- Lekin biz ba’zida uxlashimiz kerak-ku.

To‘g‘ri. Ammo tabiat bunga ham, ovqatlanish va ichishga ham chegara qo‘ygan. Siz esa bu chegaradan o‘tib ketdingiz. Sizda bular yetarlicha bo‘ldi. Lekin ish bilan shug‘ullanish yetarli emas. Bu borada siz hali ham me’yorga yetmadingiz.

Siz o‘zingizni yetarlicha sevmaysiz. Aks holda tabiatingizni va u sizdan talab qiladigan narsalarni ham sevgan bo‘lardingiz. O‘z ishini sevadiganlar uni bajarib o‘zlarini charchatib qo‘yishadi, hattoki yuvinish yoki ovqatlanishni ham unutishadi. Nahotki siz o‘z tabiatingizga nisbatan o‘ymakor o‘ymakorlikka, raqqos raqsga, xasis pulga yoki martabaga o‘ch odam mavqega bo‘lgan hurmatidan kamroq hurmat ko‘rsatsangiz? Ular o‘z faoliyatlariga chinakamiga berilib ketganlarida, san’atlarini tark etishdan ko‘ra, ovqatlanish va uxlashdan voz kechishni ma’qul ko‘radilar.

Nahotki boshqalarga yordam berish siz uchun shunchalik kam ahamiyatli bo‘lsa? Bunga kuch sarflashga arzimaydi deb o‘ylaysizmi?

© Mark Avreliy

@doston_chustiy

Dunyoda hech narsa senga tegishli bo‘lmaganda, nimani yo‘qotishdan qo‘rqasan?

© Mark Avreliy

@doston_chustiy

Yozish til ko‘nikmalari ichida eng oxiri shakllanadi (yozish deganda matn yaratishni nazarda tutyapman). Shu fakt uning qolgan til ko‘nikmalariga nisbatan qiyinligining birinchi sababi deyish mumkin. Undan tashqari, matn bu tizimga solingan fikr-mulohazadir. Insonda tizimli fikrlash ko‘nikmasi bo‘lmas ekan, matn yaratish ilojsiz. Bizdagi ilmiy yoki ilmiy-ommabop matnlar borasidagi mavjud inqirozni fikrlash yetarlicha rag‘batlantirilmaydigan ta’lim mazmuni bilan izohlash mumkin. Afsuski, bu kamchilik barcha bosqichdagi ta’limda ko‘zga tashlanadi. Fikrlash eslab qolsihga nisbatan ko‘proq energiya talab qiladigan jarayon. Qandaydir mavzuda agar matn yaratish qiyinlik qilayotgan bo‘lsa, bilingki, bu sizning qobiliyatsiz ekaningizni emas, o‘zingizni o‘sha matnni yaratish uchun yetarlicha tajriba bilan ta’minlash uchun mehnat qilishga dangasalik qilayotganingizni bildiradi. Yozishdan avval hamisha o‘qish keladi. Yozishning poydevori o‘qish. Xuddi gapira olish uchun eshitish zarurligi kabi. Yozishda mahoratga erishish uchun harakatni avval ko‘p o‘qishdan boshlash kerak. Ammo shu bilan birga yozishni mashq qilmasdan faqat o‘qishning o‘zi bilan natijaga erishib bo‘lmaydi.
Yozishda qiyinchilikni HAMMA boshidan o‘tkazgan. Faqat mehnat va o‘sha mashaqqatga sabr qilish bilan yozish mahoratiga erishish mumkin.
Yozishdagi eng muhim jihat - tahrirdir. Afsuski, bizda hech bir ta’lim bosqichida bu nazarda tutilmaydi. o‘quvchidan insho 45 minutlik dars davomida yozdirib olinadi, men o‘qigan ta’lim dasturlarining birortasida matn yaratishni o‘rgatish bo‘lmagan, na o‘rta va na oliy ta’limda. Hatto eng mahoratli ijodkorlar ham bitta o‘tirishda boshidan oxirigacha tahrirsiz matn yozMAydi.
Tahrirni matn yaratishning asosiy va muhim qismi ekanligini anglash yozishdagi psixologik to‘siqni yengishga yordam beradi. Aksariyatimizda yozgan gapimiz o‘zimizga yoqmaydi, aynan shu bizni yozishdan to‘xtatadi. Matn - muloqotning yaxlit birligi. Shuni tushunarkanmiz, o‘zimizga yoqmagan gaplarimizni ham yozib matnni oxiriga yetkazib olsak, keyin uning xohlagan joyini tahrir qilish imkoniyatiga ega bo‘lamiz. Yozilmagan narsani esa tahrir qilib bo‘lmaydi.

@psixolingvist

Yolg‘izlik bu - yakka o‘zing bir xonada o‘tirish emas. Yolg‘izlik bu - jamiyatning senga bo‘lgan ehtiyojlaridan va sening jamiyatga bo‘lgan ehtiyojlaringdan kesilishdir.

Agar ushbu yolg‘izlik senga bog‘liq bo‘lmagan xolda vujudga kelsa - azoblaydi, behalovat bo‘lasan va tipirchilab "jamiyatga" meni qabul qilinglar deysan va tirqishlar izlaysan.

Agar yuqorida ta’rifi keltirilgan yolg‘izlikni o‘zing boshqarsang, ya’ni munosabatlar muhimligiga qarab, qayta tiklash imkonini saqlagan xolda - kesib, yolg‘iz qola bilsang - bu yolg‘izlik qadriyatga aylanadi.

Yolg‘izlikdan kuchli bo‘lib chiqish - muhim!

©️ Hamid Sodiq

@doston_chustiy

Inson o‘zida qanchalik ko‘p narsaga ega bo‘lsa, tashqi dunyoga shunchalik kam ehtiyoj sezadi va boshqalardan shunchalik kam narsa kutadi. Shu bois aql-zakovat insonni kamgaplikka undaydi.

© Artur Shopengauer

@doston_chustiy

“Nega odamlarga muammo emas, shou kerak?”

Eski Rimda “panem et circenses” — “non va tomosha” degan ibora bor edi. Xalq och qolmasin va zerikmasin, qolganini siyosatchilar hal qiladi degan yondashuv. Ular uchun eng muhimi: xalq chalg‘igan bo‘lsa bo‘ldi.

Oradan 2000 yil o‘tdi. Lekin hech narsa o'zgarmadi. Bir vaqtlar gladiatorlar jangini maza qilib ko'rgan insonlar kabi bugun odamlar reels yoki futbol ko'rishda, shou biznes vakillari va influenserlar hayotini muhokama qilishda davom etishmoqda.
Bugun ham odamlar o‘z hayotidagi real muammolar – qarz, sog‘liq, maqsadsizlik, oila, jamiyat muammolari – haqida emas, balki kim kim bilan ajrashdi, qaysi futbolchi qaysi klubga o‘tdi, Abduqodir nima uchun eng past bal oldi, Botir Qodirov masalasi nima bo'ldi yoki qaysi bloger qayerga sayohat qildi, shuni muhokama qilishni afzal ko‘radi.

Chunki bu yengil, miyani oson band qilish. Bu o‘z muammolaringga tik qarashdan, ularni tan olib mas'uliyat bilan harakat qilishdan, komfort zonadan chiqishdan ko‘ra osonroq. Lekin, bu “tomoshalar” bizning hayotimizni o‘zgartirmaydi.

O‘zingizdan so‘rab ko‘ring: siz bugun atrofdagilar bilan yoki ijtimoiy tarmoqda nimani muhokama qildingiz – shaxsiy hayotingizdagi muhim qarorlarnimi yoki begonalarning sarguzashtlarini? Muhim jarayonnimi yoki sizga bir tiyinlik foydasi yo'q mavzunimi?

Agar har bir inson o‘z vaqtining 10%ini tomosha emas, shaxsiy taraqqiyotga, hayotidagi muhim masalalarga sarflasa edi – jamiyat butunlay boshqacha bo‘lardi.


#mulohaza
@allaevuzb

Barchangizga Hayit ayyomi muborak boʻlsin!