Феруз Аллаев ажойиб
савол қўйди, ростан ҳам охирги кунларда Машҳурбекнинг “Сиқилма” қўшиғи анча оммалашди. Қўшиқ ўзига хос қурбон психологиясини тарғиб қилмоқда, бизда бу каби қўшиқлар, кино ва китоблар оммалашувининг бир неча сабаблари бор:
⸻
1. Тарихий мерос: тоталитар тизимнинг излари
Совет иттифоқи даврида одамлар мустақил фикрлашга ўргатилмаган. Доимий назорат, репрессия, ва “ютуқлар учун раҳмат айтиш керак, лекин норозилик билдириш мумкин эмас” деган қараш шаклланган. Бу туфайли одам ўз муаммолари учун ўзини масъул деб билмасдан, “тақдир шундай, давлат шундай, одамлар шундай” деб ўзини оқлашга ўрганган.
Бу қараш ҳали ҳам ижтимоий маданиятимизда яшаб турибди. Шунинг учун ҳам:
• Қўшиқларда “мен севдим, лекин у кетди”, “мен бахтсизман, чунки ҳаёт шундай”
• Китобларда эса қаҳрамон ҳар доим жабр чекувчи, у ўзгариш қилмайди, фақат интизорликда яшайди.
⸻
2. Қурбон психологияси одамга таскин беради
Агар одам муаммоси учун ўзини айбдор деб билса, у ҳолда ўзгариш қилиш керак бўлади. Бу эса оғриқли жараён.
Лекин:
“Мен қурбонман, менга ёмон қилишди, мен бахтсизман, чунки ҳаёт шундай” — дейиш анча осон.
Бундай ёндашув одамни ўзгаришдан сақлайди, лекин шу билан бирга ўша оғриқли ҳолида сақлаб туради. Афсуски, кўпчилик учун бу кўпроқ руҳий таскин беради, шунинг учун ҳам бу турдаги контент машҳур.
⸻
3. Миллиий эстрадамизда қурбонлик романтика сифатида кўрсатилади
Қарийб ҳар иккинчи қўшиқда:
• Йигит: “у кетди, мен ҳали ҳам уни кутаман…”
• Қиз: “мен севдим, лекин тақдир қўшмади…”
Эътибор беринг — ҳаракат йўқ, фақат кутув, азоб, интизорлик. Бу пассив ҳолат, ва у романтик сифатида кўрсатилади. Бу эса томошабиннинг ҳиссиётини уйғотади, лекин унда фаолият уйғотмайди.
⸻
4. Қурбонлик – маркетинг жиҳатидан яхши сотилади
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, одамлар қайғули контентни кўпроқ эслаб қолишади. Шунинг учун ҳам продюсерлар, нашриётлар ва муаллифлар одамнинг кўнглини ўйғотадиган, лекин уни фаол ҳаракатга ундамайдиган нарсаларни кўпроқ яратишади.
⸻
5. Умумий саводхонлик ва шахсий ривожланиш пастлиги
Ўз-ўзини ривожлантириш, масъулият, танлов ва психологик етуклик каби тушунчалар ҳали кенг тарқалмаган. Аксарият аудитория ҳали ҳам “ташқи омиллар менинг тақдиримни ҳал қилади” деб ўйлайди. Шунинг учун ҳам илҳомлантирувчи, фаолликка ундовчи китоблардан кўра, “азоб, дард, интизорлик” ҳақидаги романлар кенг тарқалади.
@bektoshkhatamov