Тилли исмли қиз дунёда биринчи бўлиб янги авлод симсиз бионик қўллардан фойдаланган одам бўлди

Реал ҳаётдаги "Wednesday"

Science

Мана бу видео комментини жаннатийларимиз "Ислом динида калтакесакни кўрган жойда ўлдириш суннат" деб тўлдириб ташлашибди. Онгсизларга тушунтириш қийин албатта, лекин ўриниб кўриш керак

Сариқ илон - урчуқсимонларга мансуб калтакесак тури, илон эмас. Номида илон сўзи бор фақат. Танаси илонсимон бўлади, орқа оёқлари эволюция жараёнида рудимент сифатида сақланиб қолган

Якутияда илгари мамонтларни "катта ер каламушлари" деб аташган. Чунки уларнинг жасадлари музлаган ердан, кўпинча дарё ёки жар ёқалари емирилганда пайдо бўларди. Якутияликлар бу улкан жонзотлар ер остида, қоронғуда яшаб, шохлари билан ин қазиб, ўсимлик илдизлари билан озиқланади, деб ўйлашган. Агар улар тасодифан ер устига чиқиб қолса, шу заҳоти тошдек қотиб қолишади, деб ҳисоблашган. Қадимда одамлар тирик мамонтларга ов қилган бўлса, ҳозирда эса, музлаган мамонт таналарини қидириш билан шуғулланишяпти

Science

Тарихни ўзгартириб юборган даҳолар ёзуви
1. Шекспир - драматург
2. Нютон - физик
3. Галилео - астроном
4. Декарт - файласуф, у янги фикрлаш усулига асос солган

Ҳар бир қатор - бу шунчаки сўзлар эмас, балки ўз даврининг тенгсиз билими

25-апрел — ДНК куни (DNA Day)

Бу санада, 1953-йилда, Nature журналида ДНК молекуласи тузилишига бағишланган учта мақола нашр этилган. Улардан бири — Жеймс Уотсон ва Фрэнсис Крикнинг “Molecular Structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid” мақоласи, қолган иккитаси эса Морис Уилкинс, Розалинд Франклин ва уларнинг ҳамкасблари томонидан ёзилган — “Molecular configuration in sodium thymonucleate” ҳамда “Molecular structure of deoxypentose nucleic acids”.

ДНК тузилиши очилиши биологиянинг ривожига катта таъсир кўрсатди, хусусан, замонавий молекуляр биологияга асос солди ва генетиканинг тараққиётига кучли туртки берди.

Суратда Genentech компаниясидан 2600 киши ДНК шаклини ҳосил қилишган

Science

Мия нейрон алоқаларининг жойлашуви

Science

Англияда симптомлар пайдо бўлишидан олдинроқ 12 тагача рак турини аниқлай оладиган қон таҳлили тақдим этилибди

10 томчи қон билан алгоритм нафақат ўсманинг ўзини бор ёки йўқлигини, балки у қаерда жойлашганини ҳам кўрсата олади. Янги усул 20 минг одамда синаб кўрилди ва натижа ҳайратланарли — аниқлик даражаси 99%

Бу усул ракни эрта аниқлаш ва олдини олишга катта ёрдам беради

Science

Илон Маскнинг энг сўнгги Optimus роботининг қўли. Унда 22 та эркинлик даражаси бор — бу қўл пианино чалиши ва ҳатто гитаража ҳам ўйнаши мумкин

Science

25-апрел куни Венера, Сатурн ва Ой смайл шаклини ҳосил қилди

Science

Ердан ҳар бир сайёрагача бўлган саёҳат вақтларини ва уларга юборилган қурилмаларни кўрсатувчи анимация

Science

Биринчи қон қўйиш жуда хавфли жараён бўлган. Расмда эчкининг қонини инсонга қўйиш жараёни тасвирланган. Тарихда бир неча марта хайвондан инсонга, ёки инсондан инсонга қон қуйишга уринишлар бўлган. Жуда кўп ҳолларда беморлар қон мос келмаслиги туфайли вафот этган

Кейинчалик Австриялик олим Карл Ландштайнер қон гуруҳларини (A, B, AB, O) кашф этди. Бу орқали қон қуйиш хавфсизроқ бўла бошлади, чунки гемолитик реакциялар (мувофиқ келмаслик) олдини олиш мумкин эди

1930-йилда Ландштайнер бу иши учун Нобел мукофоти олган

NASA Марсни ўрганишнинг янги усулини - митти робот-арилар тўдасини синовдан ўтказмоқда

Ари ўлчамидаги қурилмалар сайёранинг сийрак атмосферасида қанотлари ёрдамида уча олади. Улар 16 дақиқа давомида маълумот тўплашади, сўнгра қувват олиш учун яна марсходга қайтади

Асосий афзаллик — автономлик ва ишончлилик. Енгил вазн ва паст энергия сарфи бутун тўдани юбориш имконини беради, агар роботлардан бири ишдан чиқса, қолганлари миссияни давом эттира олади

Science

Тайван Миллий Университети Клиникасида юрак кўчириб ўтказишда янги усул қўлланилган ва катта ютуққа эришилган

Улар муваффақиятли равишда "нол ишемик вақт" (юрак тўхтовсиз қон билан таъминланиб турилади) билан юрак кўчириб ўтказиш операциясини амалга оширишди. Анъанавий трансплантацияларда юрак маълум вақтгача қонсиз ҳолда қолади, бу эса баъзи асоратларга сабаб бўларди. Янги усул эса ишемик (қонсиз) даврни йўқ қилиш орқали шифокорларга бемор ҳаёт кўрсаткичини яхшилаш имконини беради

NTUH жамоаси бу усулни янада такомиллаштириш, органларни сақлаш технологиясини ривожлантириш ва келажакда кўпроқ беморларга ёрдам бериш ниятида

Science

Япониянинг Кейо университети олимлари регенератив тиббиёт соҳасида катта ютуққа эришибди: инсон ҳужайраларидан етиштирилган жигар органоидлари қисқа вақт ичида шикастланган орган функциясини тўлиқ тиклаган. Улар фаолликни сақлаган ҳолда, 3–4 ҳафта ичида миллион марта кўпая оладиган гепатоцит органоидларини ишлаб чиқиш усулини топишган

Тадқиқотлар давомида органоидлар яллиғланишни самарали равишда камайтирган ва янги ҳужайраларнинг фаол ўсиши орқали регенерация (қайт тикланиш) жараёни бошланган. Бу моделлар жигар касалликларига қарши дориларни синовдан ўтказиш ва регенератив терапияларни ривожлантиришда муҳим аҳамиятга эга. Тоширо Сато бу органоидлар инсон жигарига энг яқин лаборатория намунаси эканини таъкидлаган

Муаллифлар ушбу технология жигар трансплантациясини кутаётган беморлар учун вазиятни тубдан ўзгартириши мумкинлигини таъкидлашмоқда

Science

Шер ва МРТ

Science

У ядро физикасида инқилоб қилган, Манҳеттен лойиҳасини бошқарган ва дунёдаги биринчи атом бомбасини яратишда етакчилик қилган. Лос-Аламосдан ташқари, унинг мероси квант механикаси, қора туйнуклар назарияси ва илм-фан ҳамда ахлоқ ҳақидаги фалсафий мулоҳазаларни қамраб олади.

1904-йил 22-апрелда АҚШнинг Ню-Йорк шаҳрида яҳудий оиласида Роберт Оппенгеймер дунёга келган

"Илм-фан ҳамма нарса эмас, аммо илм-фансиз ҳеч нарса тўлиқ эмас" -Р.О.

Бхагавад Гита, буддизм ва даосизм — унинг ички изланишларига йўл кўрсатган манбалар эди. Айнан Гитадан илҳомланиб, у атом портлаши пайтида шундай деган:

“Now I am become Death, the destroyer of worlds”

Оппенгеймер илм-фанда катта инқилоб қилган ва инсоният тарихида ўчмас из қолдирган

Бизнинг реал оламимизда сиз кўрган фантастик кинолардан ҳам қизиқроқ ва ҳайратланарлироқ ажойиботлар жуда ҳам кўп. Мана шу олам билан "Космос: Макон ва вақт" сериали содда тилда ва қизиқарли тарзда таништира олади. Уни Карл Саганнинг "Космос" ҳужжатли сериалининг давоми сифатида кўрилади

Бу оддий ҳужжатли сериал эмас. Бу — олам ва ундаги ўрнимиз ҳақидаги тасаввуримизни кенгайтирувчи, космос, вақт ва ҳаёт сирига тўла тарихга сафар. У вақт, эволюция ва коинот ҳақида илмий тушунчаларга, яна ўзига хос визуал эффектлар ва мусиқага эга. Сериал илмий билимларни жуда содда, тушунарли ва ранг-баранг тарзда тақдим этади. Ҳатто ёш бола ҳам тушуниши мумкин. Шу боис, ота-оналарга албатта фарзандлари билан бирга томоша қилишни тавсия қиламан.

Рейтинглар:
• IMDb — 9.2
• КиноПоиск — 9.0

Science

Blue Origin'нинг New Shepard космик кемасининг 11-суборбитал парвозининг тасвири

Science

АҚШдаги Monumental Labs номли ҳайкалтарошлик компанияси робот қўл ёрдамида хақиқий санъат асарлари ясашади. Улар қурилмасини Микеланджело деб аташган

Science

Жеймс Уэбб телескопи Ердан ташқарида ҳаёт мавжудлигини исботловчи кучли далилларини аниқлади - аниқлилик даражаси жуда юқори

K2-18b номли сайёра атмосферасида фақат биологик жараёнлар натижасида ҳосил бўладиган диметил сульфид (DMS) ва диметил дисульфид (DMDS) газлари мавжудлиги аниқланди. Бу газлар фақат тирик организмлар томонидан ҳосил қилинади

Астрофизиклар бу кашфиётни "космосда ҳаётни излашда янги давр" деб атади. Уларнинг сўзларига кўра, бу натижалар орқали биз ҳаётга мос сайёраларда биосигнатураларни аниқлаш имкониятига эга бўлдик.

Science

Протезларнинг янги авлоди: Британиянинг Open Bionics компанияси симсиз қўл протезини тақдим этди

Унинг ўзига хос жиҳати — узилувчи кафт бўлиб, у ҳатто тирсакдан ажратилган ҳолатда ҳам қўл мушаклари ёрдамида бошқарилиб, харакатни давом эттира олар экан

Science

Лондонлик олимлар лаборатория шароитида тўлиқ ривожланган инсон тишларини етиштиришди

Муваффақият калити – тишларнинг ривожланиши учун зарур бўлган муҳитни таъминловчи ва уларнинг ўсишини рағбатлантирувчи янги материал бўлди

Тадқиқотчиларнинг айтишича, бу технология инқилобий аҳамиятга эга: беморнинг ўз ҳужайраларидан ўстирилган тишлар ҳатто эрта ривожланиш босқичида ҳам жағга кўчирилиб, оддий тишлар каби ўсиб, ривожланади — бу эса имплантлар ва пломбалардaн тубдан фарқ қилади

Science

Жефф Безоснинг Blue Origin компанияси 2025-йил 14-апрел куни тарихдаги биринчи тўлиқ аёллардан иборат жамоани космосга учирди

Blue Origin’нинг New Shepard ракетаси орқали амалга оширилган ушбу миссияда машҳур поп-қўшиқчи Кэти Перри, журналист Гейл Кинг, журналист Лорен Санчес, NASA эксперти Аиша Боуи, активист ва Нобел мукофотига номзод Аманда Нгуенлар бўлган

Параоз 11 дақиқа давом этган, шундан 4 дақиқа вазнсизлик ҳолатида бўлган. Кэти Перри парвоз давомида "What a Wonderful World" қўшиғини ижро этган ва миссияни илҳомлантирувчи деб атаган. Миссиянинг мақсади — аёлларнинг космосдаги иштироки ва илк аёллардан иборат экипажнинг тарихий аҳамиятини нишонлашдир.

Нега динозаврларни қайта тирилтиришнинг иложи йўқ?

Динозаврлар 65 миллион йил аввал йўқ бўлиб кетишган. Уларнинг қолдиқлари эса тош қотган ҳолда сақланиб қолган.

Гап шундаки, биз топаётган қолдиқларда динозаврларнинг ДНКси мавжуд эмас. Клонлаш учун эса, ДНК керак. Агар суякдаги ДНК молекуласини -5°С да сақланса, максимум 6,8 млн йил ўз тузилишини ўзгартирмай туради, кейин парчаланади. Шу сабаб, биз топаётган 65 млн йиллик қолдиқларда ДНК йўқ

Яна бир томони, қайта тирилтириш учун уруғланган тухум ҳужайрани жойлаштириш мумкин бўлган организм ҳам керак — лекин динозаврларга ўхшаш замонавий ҳайвон йўқ.

Шу сабаб, динозаврларни тирилтириш учун етарли материаллар мавжуд эмас

Science

Тойота томонидан ўтган асрнинг ўртасида яратилган аналог аудиобуклет — технология ва маркетингнинг ўзига хос уйғунлиги.

Science

​​Тўлиқ автоматлаштирилган тизим орқали ҳомиладорлик амалга оширилди ва биринчи бола дунёга келди

ИКСИ усули 1990-йилларда ишлаб чиқилган бўлиб, ҳозирда сунъий уруғлантиришнинг стандарт усули ҳисобланади. Унда якка сперматозоид тўғридан-тўғри етук тухум ҳужайрасига киритилади. Янги автоматлаштирилган тизим эса ушбу жараённинг барча 23 босқичини сунъий интеллект ёки масофавий оператор томонидан рақамли бошқариш орқали амалга оширади. Бу усул инсон омилларига боғлиқ хатоларни камайтиради

Автоматлаштирилган ИКСИ тизимида сунъий интеллект сперматозоидни танлаб, уни лазер ёрдамида ҳаракатсизлантиради ва тухум ҳужайрасига аниқ киритишни таъминлайди. Бу жараён инсон қобилиятидан юқори аниқлик билан бажарилади

Тадқиқотда 40 ёшли аёл иштирок этди, у аввалги IVF уринишларида муваффақиятга эриша олмаган эди. Автоматлаштирилган ИКСИ орқали уруғлантирилган беш тухум ҳужайрасидан тўрттаси муваффақиятли уруғланди. Уларнинг бири, Нью-Йоркдан масофавий бошқарув орқали уруғлантирилган эмбрион, сўнгги босқичгача ривожланиб, соғлом ўғил бола дунёга келишига олиб келди

Бу ютуқ сунъий уруғлантириш соҳасида янги имкониятлар эшигини очади. Автоматлаштирилган ИКСИ тизими орқали мутахассислар масофадан туриб ҳам юқори аниқликда ва самарадорликда иш олиб боришлари мумкин. Бу эса тиббиётда янги стандартларни белгилаб, кўплаб оилаларга фарзандли бўлиш имкониятини тақдим этади.

Science

Австралияда олимлар гуруҳи 4 йил олдин вафот этган бастакор Элвин Люсиернинг хужайраларидан миянинг сунъий моделлаштирилган шаклини етиштиришди. Энди ундан мусиқа “олишяпти”

Люсиер 2020-йилда ўз қонини лойиҳа учун тақдим этган, ундан олинган оқ қон ҳужайралари илдиз ҳужайраларга айлантирилиб, кейинчалик мия органоидларига трансформация қилинган. Бу органоидлар махсус электродлар орқали овозларни қабул қилиб, қайта ишлаб, динамиклар орқали товушлар ҳосил қилади.

Бу мусиқа Люсиер ҳаётлигида овоз, вибрация ва макон билан бўлган алоқаларига ўхшайди

Science

инсоният учун икки янгни дунёни очганлар

«Ҳамма ҳам билмайди, аммо аслида АҚШ ва Россия бир-бирига анча яқин жойлашган — уларни фақат икки мил масофа ажратиб туради. Ҳатто баъзида улар бир-бирига боғланган ҳам бўлади, бунинг сабаби бу икки давлатни Берингов оқими ажратади. Агар диққат билан қарасак, Диомид оролларини кўрамиз — улар икки давлатнинг қуруқлик қисмларини бир-биридан ажратади ва орасида 2.4 мил масофа бор.

Кичик Диомид АҚШга тегишли бўлиб, у ерда Диомид номли мамлакатдаги яккаликда жойлашган шаҳарчалардан бири бор — у ерда фақат 82 киши яшайди

Катта Диомид эса Россияга тегишли бўлиб, у ерда аҳоли йўқ — фақат ҳарбийлар бор. Қишда сув музлаб, икки давлатни бирлаштирувчи муз кўприги ҳосил қилади ва бу орқали чегарани пиёда кесиб ўтиш мумкин бўлади. Қизиғи шундаки, бу икки орол орасида халқаро вақт чизиғи бор — улар орасида 21 соат фарқ мавжуд. Агар сиз АҚШ томондан Россияга ўтсангиз, келажакка тушиб қоласиз ва гўё вақт бўйлаб саёҳат қилган бўласиз»

Россия ва АҚШ сиз ўйлаганданда яқинроқ жойлашган

Science

13,000 йил олдин йўқ бўлиб кетган ҳайвон қайта тирилтирилди

2024-йил 1-октябр куни дунё фан ва инсоният тарихида янги саҳифа очилди — Colossal Biosciences компанияси томонидан, 13,000 йилдан буён йўқолиб кетган бўри (dire wolf) яна дунёга келтирилди. Бу ҳайвонлар — Ромул ва Ремус — генетик муҳандислик орқали яратилган илк қайта тирилтирилган турлар сирасига киради

Бу муваффақиятга қадимги, 11,500 ва 72,000 йил аввалги бўри скилетларидан олинган ДНК орқали эришилди. Геномни ўзгартириш орқали ҳозирги замон бўриларида 20 га яқин ген ўзгартирилиб, уларга "дахшатли бўри"га хос хусусиятлар берилди

Бу воқеа нафақат Colossal Biosciences компанияси, балки бутун инсоният ва илм-фан учун улкан босқич ҳисобланади. Эндиликда "де-экстинкция" — назарий тушунча эмас, балки реалликдир. Ромул ва Ремус ҳаётга қайтиши билан, ер сайёраси келажаги учун янги имкониятлар эшиги очилди

Компания бу билан тўхтаб қолмайди - уларнинг асосий мақсади келажакда мамонт каби бошқа йўқолган турларни ҳам қайта ҳаётга қайтариш

Science

Ҳомила ривожланишининг олтинчи ҳафтасида ҳомила қорин бўшлиғида ичаклар учун жой тугайди. Ичак қорин бўшлиғидан кўра тезроқ ўсади, шунинг учун ичаклар киндик ипи ичига чиқиб кетади, яъни ҳомиланинг танасидан ташқарига чиқади (киндикка). У ерда улар ривожланишда давом этади, айланади ва тўғри кетма-кетликда жойлашади. 11-ҳафтага келиб, қорин бўшлиғида етарли жой пайдо бўлганида, ичаклар яна ҳомиланинг қорин бўшлиғига қайтиб киради. Ҳар биримиз шу жараёндан ўтганмиз ва бу ҳолат физиологик киндик чурраси (ёки физиологик омфалоцеле) деб аталади.

Science

​​Савол: Нега тунда қоронғу, ахир юлдузлар миллиардлаб-ку?

Олам чексиз бўлгани сабабли, осмоннинг қаерига қарамайлик, у ерда қандайдир юлдуз бўлиши керак, шундай экан, осмон ҳар доим бир хил ёруғ бўлиши лозим эди. Бироқ, оламнинг бошланиши бор ва у маълум вақт давомида мавжуд бўлиб келмоқда, шунинг учун кўплаб юлдузларнинг нури ҳали бизгача етиб келишга улгурмаган. Ҳатто кенгайиб бораётган олам туфайли, у нурлар ҳеч қачон бизга етиб келмаслиги ҳам мумкин. Кўринадиган коинотда 200 миллиарддан ортиқ галактика бор, ҳар бирида миллиардлаб ёки ҳатто триллионлаб юлдузлар бор. Аммо триллион триллион юлдуз ҳам осмондаги ҳар бир нуқтани бирорта юлдуз билан тўлдириш учун етарли бўлмас эди. Бундан ташқари, космик фазо чанг ва газлар билан тўлган, улар нурни сўриб олади ва кўплаб юлдузларни кўришга халал беради. Шунингдек, юлдуз нурланишининг катта қисми инсон кўра олмайдиган диапазонга тўғри келади. Шунинг учун тунги осмонни қора ҳолда кўрамиз

Science

Астрологияни эгизакларнинг тақдири орқали синовдан ўтказиб текшириш мумкин. Эгизаклардан бири болаликда нобуд бўлган кўплаб ҳолатлар маълум, масалан, отдан тушиб ёки ёнғин таъсирида. Эгизакларнинг иккинчиси эса бахтли ҳаёт кечириб, кексаликка етган. Иккала эгизак бир жойда, бир вақтда туғилган ва ораларида бир неча дақиқа фарқ бор холос. Улар туғилганда, сайёралар бир хил позицияда бўлган. Агар астрологияни ҳақиқат деб ҳисобласак, эгизакларнинг тақдири қандай қилиб шу қадар фарқ қилиши мумкин?

Карл Саган. Китоб: "Космос"

Агар мушукларнинг қадимги аждоди қандай кўринишда бўлганини кўришни хоҳласанглар, генетага қаранглар. Уларнинг мушуклар билан сўнгги умумий аждоди тахминан 50 миллион йил олдин яшаган

Бу жонивор виверралар оиласига мансуб бўлиб, Африкада яшайди. Улар баъзан «африка мушуклари» деб ҳам аталади

2 минг йил аввал Мағрибда генеталарни қўлга ўргатишган. Аммо улар мушуклар каби уй ҳайвонига айланмаган. Чунки мушуклар уйга кўпроқ боғланади ва генеталарга хос бўлган кучли ҳид чиқаришмайди

Science

АҚШда дунёдаги энг кичик юрак кардиостимулятор ишлаб чиқилди. У асосан туғма юрак нуқсонлари билан туғилган болалар учун мўлжалланган.

Шимолий-Ғарбий университет муҳандислари шприц орқали организмга киритиладиган қурилмани яратишибди. Бу ихтиронинг ноёб томони шундаки, кардиостимулятор ўз вазифасини бажаргандан сўнг организм ичида тўлиқ эрийди. Бу уни қайта операция орқали олиб ташлашга эҳтиёж қолдирмайди.

Бу, айниқса, юрагига операция қилинган янги туғилган чақалоқлар учун жуда муҳим, чунки уларга кўпинча вақтинча электр стимуляцияси талаб қилинади.

Science

Улар эволюциялашяпти)

Science

Қаршингизда "Ланиакея" деб номланган галактикаларнинг улкан тўплами — суперкластери ва унда бизнинг жойлашувимиз компютерда яратилган модел орқали кўрсатилган. Қизил нуқта — бу Ер ҳам, Қуёш тизими ҳам эмас, балки бизнинг Сомон йўли галактикамиз

Олимлар узоқ вақтдан бери бизнинг галактикамиз Борлиқнинг қаерида жойлашганини тушунишга ҳаракат қилишган. 2014-йили тадқиқотчилар гуруҳи 100 000 га яқин галактика ҳақидаги маълумотларни йиғиб, уларнинг космосдаги жойлашуви ва ҳаракатихаритасини тузишди. Илк бор айнан ўшанда Сомон йўли янада улкан галактикалар тизими — Ланиакея суперкластери таркибига кириши маълум бўлди

Бу суперкластернинг тахминий диаметри 520 миллион ёруғлик йилига тенг. Сомон йўли эса унинг марказидан анча узоқда — қарийб чегарасида жойлашган

Ланиакеянинг Сомон йўлига қарши томонида гравитацияли аномалия — "Великий аттрактор" жойлашган. Тадқиқотларга кўра, суперкластердаги галактикаларнинг катта қисми, жумладан биз ҳам, шу нуқтага қараб ҳаракат қилмоқдамиз

Science

HiRISE юқори аниқликдаги камераси Марсдаги кратерлардан бирини тасвирга олибди

Science

Сайёрадаги энг ҳайратланарли мавжудотлардан бири - ақл бовар қилмас даражада яширина олиш қобилиятига эга. Видео Перунинг Тамбопата ҳудудида суратга олинган

Science

Товуқ эмбрионининг лаборатория шароитида ривожланиши

Science

Қуёш системаси тузилишини кўрсатувчи энг яхши инфографикалардан бири

Science

Луи Пастер - француз кимёгари ва микробиологи. Микробиология ва иммунология асосчиси, пастеризация ва қутуришга қарши вакцина яратувчиси. Унинг микроблар устида ишлари бутун дунё бўйлаб миллионлаб одамларнинг ҳаётини сақлаб қолган. У бактерияларнинг озиқ-овқат ва ичимликларга таъсирини қайнатиш сўнгра совутиш орқали камайтириш усулини - пастеризацияни ишлаб чиққан. У куйдирги, вабо, сил ва чечак каби касалликларга қарши вакциналар яратган

1885-йилда Пастер энг машҳур ютуғи – қутуришга қарши вакцинасини ихтиро қилди. У вирусни қуёнларнинг миясида кўпайтириб, сўнг мияни қуритган ва заифлашган вирусни олди.

Бир куни Жозеф Мейстер исмли болани қутирган ит тишлаб олади, ўша вақт учун бу ўлим билан тенг эди, деярли хеч ким бундан омон қолмаган. Болага фақат сувдан қурқиш, нафас олиш тўхташини кутиш қолганди. Шу вақтда Пастер унга янги ажратиб олган вакцинасини юборади ва унинг ҳаётини сақлаб қолади.

Science

Ҳеч бошқа хонага нега келганингизни унутиб қўйганмисиз? Хавотир олманг, бу деменция эмас

Олимлар буни "мия қайта ишга тушиши" ёки "эшик ойнаси эффекти" деб аташади. Бу атроф-муҳит ўзгариши туфайли миянинг "қайта юкланиши" (перезагрузка бўлиши) натижасида содир бўлади: янги маълумот муҳим вазифани "сиқиб чиқаради", ва биз бошқа хонага келишдан мақсадни унутамиз

Science

Туғилганидан буён фалаж бўлган аёл фикр кучи билан гапиришни ўрганибди

Олимлар унинг миясига 253 та микроэлектродни имплантация қилишган. Улар мия сигналларини ушлайди, сунъий интеллект эса уларни дарҳол сўзларга айлантиради

Нейротармоқ эски ёзувлар асосида ўқитилганлиги сабабли, овоз табиий эшитилади, гапириш тезлиги эса дақиқасига 90 та сўзга етади — бу кўпчиликнинг ёзиш тезлигидан ҳам тезроқ

Тадқиқотчилар 2040-йилгача портатив қурилма яратишни режалаштирмоқда, шунда одамлар оғиз очмасдан „мия орқали“ мулоқот қилишлари мумкин бўлади

Science

Бургут инига инсон бемалол сиғади

Science

Олимлар мамонт боласининг жасадини аутопсия қилишибди

Яна исмли мамонт боласининг қолдиқлари 2024-йилда топилган. Унинг ёши тахминан 50 000 йилга тенг. Шарқий Федерал Университети (СВФУ) тадқиқотчилари учун ҳайратланарли жиҳати – унинг тўқималари яхши сақланган. Нафақат ички органлар, балки ичакларида қадимий микроорганизм излари ҳам топилган

Science

Янги ChatGPT энди ҳар қандай суратни уйғониш даври расмларига айлантира оларкан

Эрмитаж учун янги асарлар тайёр

Видеода сунъий интеллект инсоннинг 2,5 млн йиллик эволюциясини тасвирлаган

Science

Ўт суюқлиги эски қондан ҳосил бўладими?

Катта ёшдаги инсон жигари кунига 400 дан 1000 мл гача ўт ишлаб чиқаради. Ўт гепатоцитлар (жигар ҳужайралари) томонидан синтез қилинади ва ўт пуфагида тўпланади, у ердан эса ёғларни ҳазм қилиш учун ичакка чиқарилади.

Ўт тўғридан-тўғри эски қон ҳужайраларидан иборат эмас, аммо унинг таркибида эритроцитларнинг парчаланиш маҳсулотлари мавжуд. Ўтнинг асосий таркибий қисми бўлган ўт кислоталари жигарда холестериндан синтез қилинади, қон ҳужайраларидан эмас. Аммо, ўт пигменти бўлган билирубин эски эритроцитларнинг бузилиши натижасида талоқ ва жигарда ҳосил бўлади.

Эритроцитлар тахминан 120 кун яшайди, шундан сўнг уларнинг гемоглобини гем ва глобинга ажралади. Гем билирубинга айланади ва кейин ўт орқали чиқарилади. Ҳар куни тахминан 1% эритроцитлар янгиланади, бу тахминан 20–25 мл қонга тенг (эритроцитлар қон ҳажмининг тахминан 45% ни ташкил қилади).

Science

Psychology of Religion and Spirituality журналда чоп этилган янги тадқиқотга кўра, ўз айбларини Худо томонидан кечирилганини ҳис қилган одамлар, улар хафа қилган кишилардан камроқ узр сўрайдилар. Бу тадқиқот динй эътиқодлар, гуноҳкорлик ҳисси ва инсонлараро хулқ-атвор ўртасидаги мурраккаб муносабатни ойдинлаштиради

Агар бир киши Худо томонидан аллақачон кечирилганини сезса, у ўзидан зиён кўрган одамдан узр сўраш ёки ўз айбини тўғрилаш заруратини сезмаслиги мумкин. Гўё, Худо олдида ўзини тўғри деб ҳис қилиш, улар зиён етказган кишига вазиятни тузатишга бўлган мотивацияни камайтиради

Натижалар христиан, яҳудий ва мусулмон иштирокчилари ўртасида бир хил бўлган

Science

Хитойда биринчи марта муваффақиятли ксенотрансплантация амалиёти ўтказилди: чўчқа жигари мия ўлими қайд этилган инсон танасида 10 кун давомида фаолият кўрсатди

Бу ютуқ трансплантологияда янги имкониятлар очади, чунки аввалроқ фақат чўчқа юраги ва буйраклари муваффақиятли кўчириб ўтказилган эди

Генетик ўзгартиришлардан кейин ҳам юқори рад этиш хавфи мавжудлиги сабабли, бу операция трансплантациянинг энг мураккаб турларидан бири ҳисобланади. Муваффақиятли натижа эса чўчқа жигарини инсонга трансплантация қилиш имкониятини тасдиқлайди

Тиббиётда донор аъзоларнинг етишмовчилиги долзарб муаммо бўлиб келмоқда. Ҳар йили минглаб беморлар кутувчилар рўйхатидан жигар, юрак ва буйрак каби аъзоларни кутишади. Генетик ўзгартирилган ҳайвон аъзоларидан фойдаланиш эса бу муаммони ҳал қилишга ёрдам бериши мумкин

Science

Машҳур олимлар Studio Ghibli усулида

Science

Хитойда эркак 4 метр баландликдан қулагани сабабли умуртқа шикастланиши ва мияга қон қуйилиши туфайли фалаж бўлиб қолган. Хитойлик даҳолар унинг бош миясига сунъий интеллект асосидаги мия-умуртқа интерфейсини ўрнатишди, орадан 24 соат ўтар-ўтмас унинг оёқлари ҳаракатлана бошлади. Ҳозир у мустақил юришни қайта ўрганмоқда.

Science

Ҳимояланиш вақтида бомба-қўнғизлар 100°C гача қизийдиган аччиқ суюқлик отади

Science

АҚШда инсултдан кейин ҳаракат функцияларини тўлиқ тиклайдиган дори яратилди. DDL-920 – мураккаб ва узоқ физиотерапиясиз комплекс реабилитацияни таъминлай оладиган биринчи дори воситаси бўлди

Nature журналига кўра, сунъий фалажланган кемирувчиларга бу дори ҳаракатларни назорат қилиш қобилиятини қайтаришга ёрдам берди. Бироқ, ҳозирча у сотувгп чиқа олмайди, чунки одамларда синовдан ўтказилиши керак

Science

Одам қанчалик астрологияга ишонса, псевдоилмий эътиқодга эга бўлса, шунчалик аҳмоқроқ бўлади

Психологлар псевдоилмий эътиқодлар сабабларини ўрганишибди. Маълум бўлишича, одамлар астрологияни фан деб ҳисоблашининг асосий сабаби – юзаки билимлар

Гарчи илм-фанда астрологиянинг башорат қилиш қобилияти йўқлиги ҳақида аниқ далиллар мавжуд бўлса-да, у ҳозирги жамиятда ҳали ҳам жуда оммабоп. Масалан, америкаликларнинг 30% га яқини астрологияни фан деб ҳисоблайди, гороскоп иловаларининг аудиторияси эса миллионлаб фойдаланувчиларга эга

Яқинда ўтказилган тадқиқотларга кўра, когнитив қобилият ва таълим даражаси астрологияга илмий фан сифатида қарашга таъсир қилади

Science